تفسیر – سال 400 – 99

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاهم آیه ۳۸ _ مطلب اول: وجه تکرار امر به هبوط _ مطلب دوم: تفاوت هبوط آدم و ابلیس ۱۴۰۰/۰۱/۱۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در مطالب مربوط به تفسیر آیه ۳۸ بود. عرض کردیم در آیه ۳۸ چندین مطلب باید مورد تعرض قرار بگیرد. مطلب اول درباره هبوط بود چون در صدر این آیه میفرماید: «قلنا اهبطوا منها جمیعا». پرسش این بود که آیا تکرار امر به هبوط در این آیه جهت خاصی دارد یا خیر. آیا این صرفا یک تکرار بدون فایده است یا تکراری است که در آن فایده ای هست. به تعبیر دیگر آیا این امر به هبوط با آن امر به هبوط متفاوت اند یا خیر. گفتیم اینجا وجوهی گفته

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم آیه ۳۸ _ مطلب اول: وجه امر مجدد به هبوط ۱۴۰۰/۰۱/۱۷   مطلب اول: وجه امر مجدد به هبوط در آیه ۳۸ نکات و مطالبی باید مورد رسیدگی قرار بگیرد. ما در مورد تناسب و ارتباط این آیه با قبل و بعد و نیز مفردات آیه مطالب و نکاتی را ذکر کردیم. لکن درباره تفسیر آیه و مطالبی که در مقام تفسیر آیه باید ذکر شود، نکات و مطالبی باید مطرح کنیم. مطلب اول درباره امر به هبوط است که در صدر این آیه ذکر شده و قبلا در آیه ۳۶ هم بیان شده بود. اینجا میفرماید: «قلنا اهبطوا منها جمیعا». در آیه ۳۶ هم امر به هبوط شده بود. آنگاه بحث

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم آیه ۳۸ _ ارتباط آیه با آیات قبل و بعد _ مفردات ۱۴۰۰/۰۱/۱۶   آیه ۳۸ این است: «قلنا اهبطوا منها جمیعا فاما یأتینکم منی هدی فمن تبع هدای فلا خوف علیه و لا هم یحزنون». ترجمه تحت اللفظی آیه روشن است. خداوند متعال میفرماید: ما گفتیم همگی از آن جنت هبوط کنید؛ پس در صورتی که از ناحیه ما هدایتی برای شما رسید، چنانچه کسی از هدایت من تبعیت کند آنگاه نه گرفتار خوف و نه گرفتار حزن نخواهد شد. ارتباط آیه با آیات قبل و بعد ارتباط و تناسب این آیه با آیه قبل و آیه بعد روشن است. چه اینکه در آیات قبلی سخن از این بود که شیطان

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم آیه ۳۷ _ بخش دوم: توبه _ مطلب دوم: توبه عبد و توبه خداوند ۱۳۹۹/۱۲/۱۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در بخش دوم که درباره توبه است، مطالبی را باید متعرض شویم. مطلب اول درباره حقیقت توبه بود و تفاوت هایی که با برخی از مفاهیم دیگر مانند استغفار، انابۀ، توبه نصوح و امثال این‌ها دارد. البته بحث های دیگری هم در باب توبه وجود دارد که در اینجا ضرورتی برای پرداختن به آن‌ها نمی‌بینیم و بحث به درازا می‌کشد. اینکه مثلا ارکان و مقومات توبه چیست؟ شرایط توبه چیست؟ آثار توبه نکردن چیست و… بحث هایی است که ضرورتی نمی‌بینیم که در این مقام به آن‌ها بپردازیم. فقط در حد

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم آیه ۳۷ _ بخش دوم: توبه _ مطلب اول: حقیقت توبه _ فرق توبه با توبه نصوح و انابه و استغفار ۱۳۹۹/۱۲/۱۲   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مطلب اول در بخش دوم آیه ۳۷ درباره حقیقت توبه است. توضیحاتی درباره حقیقت توبه ذکر کردیم و سخن غزالی درباره اینکه توبه قوامش به سه امر است که هر یک موجب و سبب برای دیگری است بیان شد. ایشان گفت: توبه از علم و آگاهی، حال و عمل تحقق پیدا می‌کند. معرفت موجب انقلاب در حال انسان و تألم و اندوه می‌شود و این موجب می‌شود انسان در مقام عمل هم نسبت به گذشته به جبران مافات دست بزند و در حال و

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم آیه ۳۷ _ بخش دوم: توبه _ مطلب اول: حقیقت توبه ۱۳۹۹/۱۲/۱۱   بخش دوم: توبه بحث ما در بخش اول آیه ۳۷ به پایان رسید. بخش دوم درباره توبه است. آیه این بود: «فتلقی آدم من ربه کلمات فتابَ علیه إنه هو التواب الرحیم». بخش اول درباره تلقی کلمات و مسائل و مطالب مربوط به این موضوع بود که به تفصیل و در حد اقتضای این جلسه بحث کردیم. اما بخش دوم درباره توبه آدم است چون با تلقی کلمات توبه اتفاق افتاد و اساسا زمینه توبه تلقی کلمات بود. حال باید دید حقیقت توبه چیست؟ چه اتفاقی افتاد و چرا در این آیه میفرماید «فتابَ علیه»؟ مگر خداوند توبه دارد؟

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم آیه ۳۷- بخش اول: تلقی کلمات – حق در معنای کلمات ۱۳۹۹/۱۲/۰۵   خلاصه جلسه گذشته در مورد اینکه مقصود از کلمات در آیه ۳۷ چیست، احتمالات و اقوالی را ذکر کردیم؛ به دنبال آن، مهم‌ترین احتمال که قائلان زیادی هم دارد (یعنی حمل کلمات بر الفاظ و مفاهیم ذهنی) را بررسی کردیم و معلوم شد نمی‌توان این کلمات را حمل بر خصوص الفاظ و مفاهیم ذهنی کرد. اینکه منحصراً بگوییم مقصود از کلمات همین الفاظ و معانی و مفاهیم ذهنی است، این به دلایل مختلف قابل قبول نیست. حق در معنای کلمات اما اینکه حق در مسأله چیست و واقعاً این کلمات که سخن از تلقی آن توسط آدم است و

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم آیه ۳۷ _ بخش اول: تلقی کلمات _ احتمالات و اقوال در معنای کلمات _ بطلان برخی احتمالات ۱۳۹۹/۱۱/۲۹   احتمالات و اقوال در معنای کلمات در بخش اول آیه ۳۷ پیرامون تلقی مطالبی را عرض کردیم اما درباره کلمات عمده ترین مسئله این است که منظور از این کلمات چیست. کلمات به چه معناست. آن چیزهایی را که آدم و حوا تلقی کردند چه بوده؟ احتمالات واقوال متعددی برای کلمات ذکر شده. من ابتدائا به فهرستی از این اقوال و احتمالات اشاره می‌کنم، آنگاه مقتضای تحقیق در مسئله را ذکر خواهم کرد. مفسران عموما در مورد این کلمات به بیان احتمالاتی پرداختند و بعضا خودشان بعضی از این احتمالات را ترجیح

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم آیه ۳۷ _ بخش اول: تلقی کلمات _ مطلب پنجم: متلقی _ مطلب ششم: مراتب تلقی ۱۳۹۹/۱۱/۲۸   بحث در مطلب پنجم از مطالبی است که در آیه ۳۷ سوره بقره می‌بایست مورد بررسی قرار گیرد. عرض کردیم مطلب پنجم درباره متلقی است که منظور از آن کیست. بخش اول آیه درباره تلقی کلمات است. یکی از بخش هایی که باید در این بخش معلوم شود این که است متلقی کیست. آیا متلقی خصوص آدم است یا آدم و حواء. گفتیم متلقی هم آدم است و هم حوا؛ به دو شاهد هم استناد کردیم و گفتیم بر اساس این شواهد کسانی که کلمات را تلقی کردند آدم و حوا بودند. لکن یک

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهلم آیه ۳۷ _ بخش اول: تلقی کلمات _ مطلب پنجم: متلقی ۱۳۹۹/۱۱/۲۱   مطلب پنجم: متلقی در بخش اول آیه ۳۷ که درباره تلقی کلمات است، تا اینجا چهار مطلب را ما ذکر کردیم. مطلب پنجم درباره متلقی است. اینکه متلقی آدم است یا آدم و حواء هر دو. بالاخره بر اساس ظاهر آیه «فتقلی آدمُ من ربّه کلمات»، آن کسی که کلمات را تلقی کرد آدم است. در ادامه هم بحث توبه که پیش می‌آید، میفرماید: «فتابَ علیه»، یعنی علی آدم، ضمیر مفرد می‌آید. لذا ظاهرا و به نظر بدوی تلقی کلمات مربوط به آدم است. توبه مربوط به آدم است. آیا این معنایش این است که حواء آن کلمات را تلقی نکرده؟

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم آیه ۳۷ _ بخش اول: تلقی کلمات _ مطلب سوم: تلقی قبل از هبوط یا پس از آن؟ _ مطلب چهارم: کیفیت تلقی ۱۳۹۹/۱۱/۲۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در آیه ۳۷ دو بخش اصلی مطرح شده، یکی درباره تلقی کلمات و دیگری درباره توبه. این دو بخش اصلی تشکیل دهنده مضمون آیه ۳۷ هستند. بخش اول خودش متضمن چندین مطلب است؛ یعنی ما مطالب گوناگونی را درباره تلقی کلمات باید مطرح کنیم. تا اینجا دو مطلب را متعرض شدیم. یکی درباره حقیقت تلقی بود که اساسا معنای تلقی چیست. و دوم فرق بین تلقی کلمات و تعلیم اسماء بود. مطلب سوم: تلقی قبل از هبوط یا پس از آن؟ مطلب

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم آیه ۳۷ _ بخش اول: تلقی کلمات _ مطلب اول: حقیقت تلقی _ مطلب دوم: فرق تلقی کلمات و تعلیم اسماء ۱۳۹۹/۱۱/۱۴   قرائت دیگر در آیه بعد از بیان معنای مفردات آیه، نوبت به تفسیر آیه می‌رسد و نکاتی که در بخش های مختلف این آیه باید مورد تعرض واقع شود. قبل از اینکه به بحث تفسیری آیه بپردازیم، فقط اشاه می‌کنم که آیه یک قرائت مشهور دارد و آن همان است که ما در جلسه گذشته خواندیم. «فتلقی آدمُ من ربّه کلمات». لکن یک قرائت غیر مشهور هم در اینجا وجود دارد که می‌گوید: «فتلقی آدمَ من ربّه کلمات» که کلمات فاعل می‌شود و آدم مفعول. یعنی «آدم» می‌شود مفعول

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم آیه ۳۷ _ ارتباط آیه با آیه قبل و بعد _ مفردات آیه ۱۳۹۹/۱۱/۱۳   آیه ۳۷ آیه ۳۷ این است: «فتلقی آدمُ من ربّه کلماتٍ فتابَ علیه إنه هو التواب الرحیم»؛ پس آدم کلماتی را از ناحیه پروردگارش أخذ کرد و سپس او به درگاه خداوند توبه کرد و خداوند هم توبه او را پذیرفت چون خداوند تواب و رحیم است. طبق معمول ارتباط این آیه با آیات قبل را باید مورد اشاره قرار دهیم و پس از بیان مفردات این آیه به تفسیر آن بپردازیم البته آن مقداری که لازم است. ارتباط آیه با آیه قبل و بعد ارتباط این آیه با آیه قبل کاملا روشن است و نیاز به

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم آیه ۳۶ _ بخش دوم: هبوط _ مطلب پنجم: محدودیت هبوط ۱۳۹۹/۱۱/۰۸   مطلب پنجم: محدودیت هبوط در بخش دوم آیه ۳۶ که درباره هبوط به سوی زمین است، تا اینجا چهار مطلب بیان شد. مطلب پنجم مربوط به محدودیت هبوط است. عرض کردیم که اساسا هبوط پس از سکونت آدم در بهشت، خودش تمثل یک واقعیت و حقیقت است و این در واقع علت خاصی تحقق پیدا کرد. خداوند متعال بر اساس قضای حتمی خودش هدفی را از هبوط آدم به زمین تعقیب می‌کرد و اکنون بر اساس ذیل این آیه می‌خواهد بفرماید این هبوط و استقرار در زمین محدود است و دائمی نیست. فرمود: «و قلنا اهبطوا بعضکم لبعض عدو