تفسیر – سال 404 – 403

تفسیر – PDF به منظور بهره‌مندی هرچه بهتر طلاب، دانش‌پژوهان و علاقه‌مندان به معارف قرآن کریم، مجموعه کامل دروس تفسیر استاد آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی (دامت برکاته) در سال تحصیلی ۱۴۰۳ به‌صورت یکجا و در قالب یک فایل منظم گردآوری شده است. این مجموعه گامی در جهت تسهیل مطالعه، نظم‌بخشی به محتوای درسی و ارتقای سطح علمی طلاب محترم حوزه علمیه محسوب می‌شود. موضوع اصلی این جلسات، تفسیر آیات ۵۷ الی ۶۰ سوره مبارکه بقره است که با رویکردی اجتهادی، تحلیلی و تربیتی دنبال شده است. استاد محترم با اتکاء به منابع معتبر تفسیری، روایی و تاریخی، و با دقت در نکات ادبی و سیاقی، به شرح آیات پرداخته‌اند. ساختار هر جلسه، شامل شرح اجمالی آیه، بررسی مفردات، تطبیق‌های کاربردی،

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم  آیه ۶۰ – بخش‌های پنج‌گانه آیه – بخش پنجم: «و لا تعثوا فی الارض مفسدین» – مطلب سوم ۱۴۰۴/۰۲/۲۲ مطلب سوم چون تقریباً در پایان سال تحصیلی جاری هستیم و ورود به بحث در آیه ۶۱ باعث می‌شود که بحث در سال جاری نیمه‌تمام بماند، لذا یک مطلبی از آیه ۶۰ را ذکر می‌کنیم و ان‌شاءالله ادامه بحث که مربوط به آیه ۶۱ است را از سال تحصیلی آینده آغاز خواهیم کرد؛ بنابراین این آخرین جلسه تفسیر ما در سال تحصیلی جاری است. گفتیم آیه ۶۰ پنج بخش دارد؛ بخش پنجم این بود: «وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ». دو مطلب در مورد این بخش بیان شد. مطلب سوم این است که نهی

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم  آیه ۶۰ – بخش‌های پنج‌گانه آیه – بخش پنجم: «و لا تعثوا فی الارض مفسدین» – مطلب اول – مطلب دوم – احتمالات سه‌گانه – احتمال برگزیده ۱۴۰۴/۰۲/۱۶   بخش پنجم:«وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ» بخش پنجم که آخرین بخش از آیه ۶۰ است، این است: «وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ». این بخش مشتمل بر چند مطلب است: مطلب اول در این آیه نهی شده از طغیان و فساد. در مورد «عثی» دو احتمال وجود دارد: ۱. یک احتمال اینکه به معنای تعدی از حد است. ۲. احتمال دوم که بعضی از مفسرین هم به آن اشاره کرده‌اند، شدت فساد است. البته در معنای اول که مطلق تعدی از حد است، خود

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم آیه ۶۰ – بخش‌های پنج‌گانه آیه – بخش چهارم: «کلوا و اشربوا من رزق الله» – مطلب دوم – دو احتمال در مورد أکل – دو احتمال در مورد «رزق الله» – نظر برگزیده – مطلب سوم ۱۴۰۴/۰۲/۱۵ خلاصه جلسه گذشته فاصله‌ای بین آخرین جلسه بحث و این جلسه پیش آمد و البته اجتناب‌ناپذیر بود؛ لذا اشاره‌ای به بحث گذشته می‌کنم. در مورد بخش چهارم آیه ۶۰ یک مطلب را ذکر کردیم؛ بخش چهارم این بود: «كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ». مطلب اول در مورد این آیه بیان شد. مطلب دوم مطلب دوم این است که چرا با اینکه سخن از استسقاء و جوشش و جریان یافتن آب برای قوم بنی‌اسرائیل بود،

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم  آیه ۶۰ – بخش‌های پنج‌گانه آیه – بخش سوم: «فانفجرت منه اثنتا عشرة عینا» – مطلب چهارم و پنجم – بخش چهارم: «کلوا و اشربوا من رزق الله» – مطلب اول ۱۴۰۴/۰۲/۰۲ مطلب چهارم از بخش سوم آیه ۶۰، دو مطلب باقی مانده است؛ سه مطلب را در جلسه گذشته بیان کردیم. مطلب چهارم این است که چرا در این بخش فرموده دوازده چشمه از این سنگ به وجود آمد، «فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا»؛ جهت آن چیست؟ این واضح و روشن است که افراد قوم موسی تعدادشان زیاد بود و همگی نیازمند آب بودند؛ بدیهی بود که به محض دسترسی به آب، هجوم بیاورند و این منشأ نزاع و مشاجره بین

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم  آیه ۶۰ – بخش‌های پنج‌گانه آیه – بخش اول: «و اذ استسقی موسی لقومه – مطلب اول – احتمالات سه‌گانه در زمان استسقاء – شواهد احتمال اول و بررسی آن ۱۴۰۳/۱۱/۳۰ بخش اول: «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ» عرض کردیم آیه ۶۰ مشتمل بر پنج بخش است؛ بخش اول این فقره از آیه است: «وَإِذِ اسْتَسْقَى مُوسَى لِقَوْمِهِ». در این فقره فقط فرموده: به یاد بیاورید هنگامی که موسی برای قومش استسقاء نمود. این در واقع یک یادآوری برای نعمت‌هایی است که خداوند تبارک و تعالی به بنی‌اسرائیل عطا فرمود. حضرت موسی بعد از استسقاء قوم، از خدا آن را طلب کرد و آنگاه خداوند فرمود با عصایت به حجر ضربه بزن تا

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم  آیه ۶۰ – توضیح اجمالی آیه – ارتباط آیه با آیات قبل ۱۴۰۳/۱۱/۱۶ توضیح اجمالی آیه جلسه گذشته ترجمه‌ای از آیه ۶۰ را ذکر کردیم. بحث‌های دیگری از آیه باقی ماند. اگر بخواهیم یک توضیح اجمالی در مورد این آیه بدهیم، داستان از این قرار است که بنی‌اسرائیل در مسیر بیابان تیه و صحرای سینا مأمور شدند که برای مدتی در یک قریه سکونت پیدا کنند؛ این قریه غیر از آن قریه‌ای است که در آیات قبل بیان شد که امر به دخول در آن شده بودند. آنجا مکانی بود که از نظر آب و بعضی از امکانات دیگر در مضیقه بود؛ لذا به سرعت گرفتار کم‌آبی شدند و نزد حضرت موسی

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم  بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش دوم: «فانزلنا علی الذین ظلموا..» – مطلب اول – مطلب دوم – مطلب سوم – سه احتمال در «بما کانوا یفسقون» ۱۴۰۳/۱۱/۰۲   ادامه مطلب اول عرض کردیم در بخش دوم آیه، چند مطلب وجود دارد؛ بخش دوم این بود: «فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ». مطلب اول درباره «انزلنا» بود؛ گفتیم چرا تعبیر به «أنزلنا» کرده است. ما گاهی می‌بینیم نزول عذاب، بدون کلمه انزال ذکر شده؛ گاهی کلمه ارسال ذکر شده؛ گاهی نه انزال و نه ارسال، هیچ کدام ذکر نشده است. اینجا رجز به معنای عذاب است؛ بعضی از لغویین گفته‌اند رجز، اضطراب موجب عذاب است؛ این را بعداً

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم  بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش اول – مطلب دوم – مطلب سوم – بخش دوم: «فانزلنا علی الذین ظلموا..» – مطلب اول ۱۴۰۳/۱۱/۰۱ خلاصه جلسه گذشته به دلیل قطع برق در این ساعاتی که جلسه تفسیر برگزار می‌شد، یک وقفه‌ نسبتاً طولانی بین جلسات افتاد؛ امروز هم با توجه به اینکه دیدیم این وقفه افتاده و در عین حال ممکن است قطعی برق هم استمرار پیدا کند، بنا را بر این گذاشتیم که این جلسات را ولو خیلی از نظر نور مناسب نیست، ادامه بدهیم. در مورد آیه ۵۹ گفتیم چند مطلب قابل ذکر است. مطلب اول درباره «بدّل» بود و اینکه اساساً این تبدیل در چه امری اتفاق افتاد و

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش اول – مطلب اول – سه احتمال در مورد «بدّل» – احتمال سوم – نظر برگزیده ۱۴۰۳/۱۰/۱۸ خلاصه جلسه گذشته در بخش اول از آیه ۵۹ چند مطلب وجود دارد؛ سخن درباره مطلب اول بود که مربوط به کلمه «بدّل» است: «فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ». ما عرض کردیم چند احتمال در این مورد قابل ذکر است؛ دو احتمال را بیان کردیم. دو احتمالی که اشاره کردیم، یکی اینکه منظور از «بدّل» تبدیل لفظ بود؛ یعنی اینکه لفظ حطة که مأموربه بود تبدیل به لفظ دیگری شد. احتمال دوم اینکه مخالفت عملی باشد؛ یعنی در کیفیت ورود به قریه و مثلاً اینکه از

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم  آیه ۵۸ و ۵۹ – بخش‌های پنج‌گانه آیه ۵۸ – بخش پنجم: «نغفرلکم خطایاکم و سنزید المحسنین» – مطلب چهارم: تفاوت خطیئة و الفاظ مشابه آن – ۳. ذنب – ۴. معصیت – ۵. سیئه – معنای خطایا در آیه ۱۴۰۳/۱۰/۰۴   خلاصه جلسه گذشته یک فاصله طولانی بین آخرین جلسه درس تفسیر پیش آمد؛ اتفاقاً موضوع سخن همین سؤالی بود که جنابعالی مطرح کرده بودید که فرق بین واژه‌های خطئیة، اثم، ذنب، سیئه و معصیت چیست. به تعطیلی ایام فاطمیه برخورد کردیم و یک هفته هم به خاطر مشکل بیماری من نتوانستم بیایم؛ یک هفته هم به خاطر تعطیلی‌ها مقدور نبود. از این پنج واژه، ما درباره خطئیه و اثم توضیحات اجمالی داریم؛

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم  آیه ۵۸ و ۵۹ – بخش‌های پنج‌گانه آیه ۵۸ – بخش پنجم: «نغفرلکم خطایاکم و سنزید المحسنین» – مطلب چهارم: تفاوت خطیئة و الفاظ مشابه آن – ۱. «خطیئة» – ۲. «اثم» ۱۴۰۳/۰۹/۰۶   مطلب چهارم: تفاوت «اثم»، «ذنب»، «معصیت»، «سیئة» و «خطیئة» در جلسه گذشته وعده دادیم درباره «خطیئة» و «خطایاکم» که در آیه ۵۸ آمده و تفاوت آن با برخی الفاظ مثل ذنب، اثم، معصیت، سیئه، مطالبی را عرض کنیم؛ اینها از نظر معنایی نوعاً به یک معنا هستند، لکن یک تفاوت‌هایی بین اینها هست و بعضاً موجب این شده که موارد استعمال اینها فرق کند. ۱. «خطیئة» ما از لفظ خطا یا خطایا یا خطیئه شروع می‌کنیم؛خطیئه از ریشه خطا در

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم آیه ۵۸ و ۵۹ – بخش‌های پنج‌گانه آیه ۵۸ – بخش پنجم: «نغفرلکم خطایاکم و سنزید المحسنین» – مطلب اول: قرائت برخی کلمات آیه – مطلب دوم: «معنای این بخش» – مطلب سوم: چگونگی ارتباط «سنزید المحسنین» و «نغفرلکم خطایاکم» – دو احتمال و نظر برگزیده ۱۴۰۳/۰۹/۰۵   بخش پنجم: «نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ» بخش پنجم در آیه ۵۸ این است: «نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ». در مورد این بخش یک بحث مربوط به قرائت برخی از کلمات این آیه است و یک بخش هم مربوط به معنا و محتوای این آیه. مطلب اول: قرائت برخی کلمات آیه از جهت قرائت، در مورد دو کلمه «نغفر» و «خطایاکم» اختلاف قرائت وجود دارد. ۱.