سایر دروس

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم مقدمات – ۴. پیشینه قاعده – سطح اول: اشاره به اصل قاعده – سطح دوم: استناد به قاعده                       ۱۴۰۴/۰۷/۱۹ خلاصه جلسه گذشته بحث در مقدمه چهارم درباره پیشینه قاعده نفی ظلم بود؛ عرض کردیم پیشینه قاعده را در دو سطح می‌توانیم در کتاب‌های فقهی و آثار فقها جستجو کنیم. یکی آنچه که بزرگان به صورت کلی درباره قاعده گفته‌اند؛ حالا یا تعبیر قاعده به کار برده‌اند یا تعبیر اصل؛ یعنی به صورت کلی از تأثیر اصل یا قاعده عدل در احکام شرعی سخن گفته‌اند. سطح دوم، به صورت جزئی در لابه‌لای فتاوای فقها قابل ردیابی است؛ یعنی در موارد متعدد می‌بینیم که فقها فتوای خودشان را مستند به مسئله عدالت و ظلم کرده‌اند.

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم مقدمات – ۳. مفهوم‌شناسی عدالت – جمع‌بندی مقدمه سوم – بازگشت دو معنا به یک معنا – تناسب قاعده با یک معنا – مقدمه چهارم: پیشینه قاعده ۱۴۰۴/۰۷/۱۳ جمع‌بندی مقدمه سوم در مقدمه سوم که پیرامون مفهوم‌شناسی واژه عدالت مطالبی را عرض کردیم، یک مطلب باقی مانده که شاید مرتبط‌ترین بخش این مقدمه با بحث ما همین باشد. این مطلب در واقع یک جمع‌بندی از مقدمه سوم و تلاشی است برای ایجاد تناسب و توافق بین معانی مختلف لغوی یا معانی اصطلاحی و مفاد قاعده. محصل آنچه در معنای لغوی گفته شد، این است که لغویین اجمالاً سه معنا را برای عدالت ذکر کرده‌اند؛ یا به معنای توازن و موازنه و تعادل است، یا

جلسه ۱۳۴ – PDF جلسه صد و سی و چهارم راز و نیاز نیکو و طلب با تمام وجود ۱۴۰۴/۰۷/۰۹   شرح رساله حقوق آخرین فراز از این فقره از رسالة الحقوق امام سجاد این است: «وَ حُسْن الْمُنَاجَاةِ لَهُ فِي نَفْسِهِ وَ الطَلَبٍ إِلَيْهِ فِي فِكَاكِ رَقَبَتِكَ الَّتِي أَحَاطَتْ بِهَا خَطِيئَتُكَ واستهلكتها ذنوبك و لا قوة الا بالله». می‌فرماید: و راز و نیاز نیکو با خداوند تبارک و تعالی. در حال نماز می‌گوید باید در دل، راز و نیاز نیکو با خداوند تبارک و تعالی داشته باشد، و از او درخواست کنید که جانت را رها کند؛ آن جانی که خطاها و گناهانت آن را احاطه کرده و به نابودی کشانده است.آخرین فراز در واقع یک نکته‌ای را می‌خواهد

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم مقدمات – ۳. مفهوم‌شناسی عدالت – ب. معنای اصطلاحی – عدالت در نظر فقها – بررسی اقوال پنج‌گانه – اشکالات تفسیر عدالت به ملکه – اشکال اول و بررسی آن – اشکال دوم و بررسی آن – نظر برگزیده ۱۴۰۴/۰۷/۱۲   خلاصه جلسه گذشته در مقدمه سوم راجع‌به مفهوم‌شناسی عدالت، هم از نظر لغوی و هم اصطلاحی بحث کردیم و اصطلاحات علوم و دانش‌های مختلف را اجمالاً بیان کردیم و نهایتاً چون به نوعی به بحث ما مرتبط است، عدالت را از نظر فقها بیان کردیم؛ این اقوال البته ارتباط کمی با بحث ما دارد و لذا در مسئله قاعده تأثیری ندارد؛ لکن در جلسه قبلی بعضی از آقایان گفتند که اگر این اقوال

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم مقدمات – ۳. مفهوم‌شناسی عدالت – ب. معنای اصطلاحی – عدالت در نظر فقها – اقوال پنج‌گانه ۱۴۰۴/۰۷/۰۶ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در مفهوم‌شناسی عدالت کمی به درازا کشید و البته با اینکه شاید پرداختن به معنا یا معانی عدالت در فقه و نزد فقها تأثیر مستقیمی در بحث ما از قاعده نفی ظلم نداشته باشد، اما اجمالاً مناسب است که حدود و ثغور تعرض فقها به این موضوع را در یک بیان بسیار اجمالی ارائه و ذکر کنیم تا حداقل نسبت بحث از قاعده نفی ظلم با آنچه که در دانش فقه از آن بحث می‌شود، برای ما معلوم گردد. عرض کردیم فقیهان به طور کلی در مورد معنای عدالت از این

جلسه ۱۳۳ – PDF جلسه صد و سی و سوم  ۲. خشوع عملی – راههای تحصیل خشوع در نماز ۱۴۰۴/۰۷/۰۲ شرح رساله حقوق عرض کردیم امام سجاد علیه السلام در بیان حق نماز فرمودند که دو حق برای شما ثابت است و در ادامه فرمود: « فإذا علمت ذلك كنت خليقا أن تقوم فيها مقام الذليـل ؛ الراغـب ؛ الراهـب ؛ الخائـف ؛ الراجى ؛ المسكين ؛ المتضرع ؛ المعظـم مـن قام بين يديــــه بالسكون والإطراق ؛ و خشــوع الاطراف و لين الجناح ؛ و حسن المناجاة له فى نفسه و الطلب إليه فى فكاك رقبتك التى احاطت به خطيئتك و استهلكتها ذنوبك ؛ و لا قوة الا بالله». حال که این مطلب را دانستی، بدان که بر تو لازم

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم مقدمات – ۳. مفهوم‌شناسی عدالت – ب. معنای اصطلاحی – ضابطه اشتراط عدالت در فقه – عدالت در نظر فقها – دسته اول – دسته دوم – نظر برگزیده ۱۴۰۴/۰۷/۰۵ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در مقدمه سوم پیرامون مفهوم‌شناسی واژه عدالت بود؛ عرض کردیم عدالت از نظر لغت به چه معناست و در اصطلاح، با توجه به کاربرد این واژه در دانش‌های مختلف، معانی نسبتاً متفاوتی در علم کلام، فلسفه، فقه، ممکن است داشته باشد. اجمالاً به معنای عدالت نزد فلاسفه و متکلمین اشاره داشتیم؛ اما عمده این است که عدالت نزد فقها به چه معناست. در این باره طبیعتاً بیشتر باید بحث کنیم. ضابطه اشتراط عدالت در فقه اشتراط به عدالت در

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم  مقدمات – ۳. مفهوم‌شناسی عدالت – الف. معنای لغوی – ب. معنای اصطلاحی – کلام شهید مطهری – عدالت از نظر فلاسفه – عدالت در نظر متکلمین – عدالت در نظر علمای اخلاق – کلام علامه طباطبایی ۱۴۰۴/۰۶/۳۰ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم ذکر مقدماتی برای بحث از قاعده لازم و ضروری است؛ دو مقدمه را در جلسه گذشته ذکر کردیم. یکی پیرامون اهمیت این قاعده که خیلی مختصر به آن پرداختیم؛ دیگری درباره عنوان قاعده و اینکه عنوان نفی ظلم و عدالت، آیا دو تعبیر از یک حقیقت هستند یا بین آنها تفاوت وجود دارد؟ عرض کردیم این بستگی دارد به اینکه ما بین عدالت و ظلم، حد وسط و حقیقت ثالثه‌ای قائل

جلسه ۱ – PDF جلسه اول مقدمات – ۱. اهمیت قاعده – ۲. عنوان قاعده ۱۴۰۴/۰۶/۲۹   مقدمات موضوعی که برای این مرحله از بحث قواعد فقهی انتخاب شده و عنوان قاعده‌ای که مدنظر است، قاعده نفی ظلم است. ما در سال‌های ابتدایی که بحث قواعد فقهی را شروع کردیم، به تفاوت‌های قاعده فقهی و قاعده اصولی و به تعبیر دیگر ضابطه قاعده فقهی پرداخته‌ایم، لذا وارد آن بخش نمی‌شویم؛ چون اگر بخواهیم به این مسئله بپردازیم، با توجه به اینکه نسبتاً مبسوط‌تر وارد مباحث می‌شویم، خیلی وقت گرفته می‌شود. بنابراین گمان می‌کنم که این بخش را به خود حضرات واگذار کنیم. حتماً در گذشته اجمالاً این موضوع را یا مطالعه کرده‌اید یا در درس‌ها مطرح شده که ضابطه قاعده