سایر دروس

قواعد فقهیه – جلسه چهاردهم – نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – بررسی کلام بعض الاعلام در حکومت چهار اصل بر اصل عدم ولایت بررسی حکومت اصل چهارم – حق در مسأله – فایده اصل عدم ولایت طبق نظر برگزیده    

جلسه ۱۴- PDF جلسه چهاردهم نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – بررسی کلام بعض الاعلام در حکومت چهار اصل بر اصل عدم ولایت بررسی حکومت اصل چهارم – حق در مسأله – فایده اصل عدم ولایت طبق نظر برگزیده    ۱۴۰۱/۰۹/۰۵     بررسی حکومت اصل چهارم تا اینجا بررسی کردیم حکومت سه اصل وجوب اطاعة الله، وجوب اطاعة المرشد الصادق و وجوب اطاعة المنعم یا وجوب شکر المنعم بر اصل عدم ولایت بر غیر. آخرین اصلی که ادعا شده بر اصل عدم ولایت بر غیر حکومت دارد، وجوب اطاعة الحاکم است با قیود آن. با مقدماتی این حکم را ثابت کردند و ادعا کردند این حکم عقل است؛ یکی اینکه انسان مدنیٌ بالطبع و بدون زندگی

شرح رساله حقوق – جلسه هفتاد و ششم – آثار چشم بستن از حرام : آثار دنیوی – آثار اخروی

جلسه ۷۶- PDF جلسه هفتاد و ششم  آثار چشم بستن از حرام : آثار دنیوی – آثار اخروی ۱۴۰۱/۰۹/۰۲ رساله الحقوق امام سجاد علیه السلام فرمودند « وَ أَمَّا حَقُّ بَصَرِکَ فَغَضُّهُ عَمَّا لاَ یَحِلُّ لَکَ»؛ دو حق برای چشم بیان کردند، فرو بستن از حرام،«غَضُّهُ عَمَّا لاَ یَحِلُّ لَکَ». توضیح دادیم که چشم از این جهت که دروازه آگاهی و معرفت انسان است مثل گوش بسیار اهمیت دارد و انسان‎ها بعضا چشم‎های بینا دارند، یعنی با آن کسب معرفت می‏کنند و بعضا از این چشم‎ها استفاده نمی‏کنند و کسب معرفت نمی‏کنند. آثار چشم بستن از حرام اما فرو بستن چشم از حرام به چه چیزی است؟ چشم از چه حرام‎هایی باید خودش را حفظ کند؟ وقتی بحث از چشم

تفسیر – جلسه یازدهم – آیه ۴۸- بخش سوم – شبهات شفاعت – ادله اختصاص شفاعت به مؤمنین برای ازدیاد ثواب – دلیل هشتم تا یازدهم – بررسی دلیل یازدهم، دهم و نهم

جلسه ۱۱- PDF جلسه یازدهم  آیه ۴۸- بخش سوم – شبهات شفاعت – ادله اختصاص شفاعت به مؤمنین برای ازدیاد ثواب – دلیل هشتم تا یازدهم – بررسی دلیل یازدهم، دهم و نهم ۱۴۰۱/۰۹/۰۱ خلاصه جلسه گذشته عرض شد گروهی از متکلمان ضمن پذیرش اصل شفاعت، آن را اختصاص داده‌اند به مؤمنین، آن هم برای ازدیاد ثواب و نفی کرده‌اند شفاعت را از کسانی که اهل کبائر از معاصی هستند و مستحق عقاب. چندین دلیل برای اثبات این مدعا ذکر شده که در جلسه گذشته هفت دلیل از ادله آنان را ذکر کردیم. برخی از این ادله استناد به برخی از آیات است و برخی هم با ضمیمه چندین مقدمه اقامه شده است. دلیل هشتم دلیل هشتم آیه: «وَإِنَّ الْفُجَّارَ

تفسیر – جلسه دهم

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم آیه ۴۸- بخش سوم – شبهات شفاعت – شبهه اختصاص شفاعت به مؤمنین برای ازدیاد ثواب – دلیل اول تا هفتم    ۱۴۰۱/۰۸/۳۰     شبهه اختصاص شفاعت به مؤمنین برای ازدیاد ثواب بحث در مسأله شفاعت بود که در آیه ۴۸ به آن اشاره شده است. عرض کردیم عده‌ای به طور کلی منکر شفاعت هستند و شبهاتی را درباره شفاعت ـ چه عقلاً و چه نقلاً ـ مطرح کرده‌اند. در کنار اینها، یک عده اصل شفاعت را قبول دارند لکن در اینکه شامل اهل کبائر شود اشکال می‌کنند؛ اینها معتقدند که شفاعت مربوط به مؤمنینی است که استحقاق ثواب دارند، بدین معنا که شفاعت موجب زیادی ثواب نسبت به مقدار استحقاق می‌شود؛ ولی

قواعد فقهیه – جلسه سیزدهم – نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – بررسی کلام بعض الاعلام در حکومت چهار اصل بر اصل عدم ولایت بررسی حکومت اصل سوم 

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم  نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – بررسی کلام بعض الاعلام در حکومت چهار اصل بر اصل عدم ولایت بررسی حکومت اصل سوم  ۱۴۰۱/۰۸/۲۹ خلاصه جلسه گذشته دو اصل دیگر از اصول چهارگانه‌ای که نسبت آنها با اصل عدم ولایت باید مورد بررسی قرار گیرد، باقی مانده است. ما گفتیم می‌توانیم حکومت وجوب اطاعة الله و وجوب اطاعة المرشد الصادق را بر اصل عدم ولایت احد علی احد تصویر کنیم. بررسی حکومت اصل سوم سومین حکم عقل عبارت است از وجوب تعظیم المنعم؛ اینکه تعظیم منعم واجب است یا به تعبیری دیگر شکر المنعم واجب است. البته بین این دو تعبیر چه‌بسا تفاوت وجود دارد، ولی ما فرض می‌کنیم هر دو

قواعد فقهیه – جلسه دوازدهم – نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – بررسی کلام بعض الاعلام در حکومت چهار اصل بر اصل عدم ولایت – بررسی حکومت اصل اول – بررسی حکومت اصل دوم 

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – بررسی کلام بعض الاعلام در حکومت چهار اصل بر اصل عدم ولایت – بررسی حکومت اصل اول – بررسی حکومت اصل دوم        ۱۴۰۱/۰۸/۲۸                         خلاصه جلسه گذشته بحثی درباره نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر مطرح کردیم و گفتیم بعضی از بزرگان معتقدند چهار حکم عقلی داریم، وجوب اطاعة الله، وجوب اطاعة المرشد الصادق، وجوب تعظیم المنعم، وجوب اطاعة الحاکم، که این بر اصل عدم ولایت حکومت دارد. البته در عبارتی می‌فرماید «نحو حکومة» و در عبارت دیگری می‌گوید حاکم بر اصل عدم ولایت است. ما می‌خواستیم

تفسیر – جلسه نهم – آیه ۴۸- بخش سوم – شبهات شفاعت – شبهه چهارم، پنجم و ششم و بررسی آنها

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم آیه ۴۸- بخش سوم – شبهات شفاعت – شبهه چهارم، پنجم و ششم و بررسی آنها    ۱۴۰۱/۰۸/۲۳ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم منکران شفاعت به صورت کلی به ادله‌ای استناد کرده‌اند، هم به برخی آیات و هم به برخی شبهات عقلی تمسک جسته‌اند. تا اینجا چند شبهه این جماعت را ذکر کردیم و پاسخ دادیم. شبهه چهارم یکی دیگر از اشکالات این است که چون شفاعت باعث رفع عذاب و عقاب است، این از دو حال خارج نیست؛ یا رفع عقاب و عذاب ظلم است یا عدل. اگر رفع عقاب، عدل باشد پس بدین معناست که اصل قرار دادن عقاب برای گناهکاران از سوی خداوند تبارک و تعالی ظلم بوده و این مسلماً

قواعد فقهیه – جلسه یازدهم – نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – ادامه بحث در حکومت چهار اصل    

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم  نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – ادامه بحث در حکومت چهار اصل   ۱۴۰۱/۰۸/۲۲  ادامه بحث در حکومت چهار اصل بحث در اصول چهارگانه یا احکام چهارگانه عقلیه مورد ادعای بعضی از بزرگان در مقابل اصل عدم ولایت بود. این احکام و اصول چهارگانه عقلیه را توضیح دادیم و چند سؤال پیرامون آن مطرح شد. اولاً: آیا این احکام چهارگانه از مدرکات عقلی محسوب می‌شوند یا نه؟ اینها حکم عقلی هستند یا عقلائی یا هر دو؟ ثانیاً: آیا این اصول بر به اصل عدم ولایت بر غیر حاکم‌اند یا نه؟ قهراً هر یک از این پاسخ‌ها تأثیر می‌گذارد در نحوه ورود به بحث؛ اگر ما گفتیم اصل عدم ولایت محکوم آن

شرح رساله الحقوق – جلسه هفتاد و پنجم – مبنای ثبوت حق برای چشم – حق اول چشم – انواع کلی نگاه حرام

جلسه ۷۵ – PDF جلسه هفتاد و پنجم مبنای ثبوت حق برای چشم – حق اول چشم – انواع کلی نگاه حرام ۱۴۰۱/۰۸/۱۸ شرح رساله الحقوق عرض کردیم که امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «وَ أَمَّا حَقُّ بَصَرِکَ فَغَضُّهُ عَمَّا لاَ یَحِلُّ لَکَ»، حق چشم تو این است که آن را فرو ببندی از آنچه که بر تو حلال نیست. مبنای ثبوت حق برای چشم ما عرض کردیم چشمها بر دو دسته هستند، یک نوعی از چشم‎ها دروازه معرفت و آگاهی واقع می‎شوند، یک نوعی از چشمها به کلی این باب را می‎بندند «لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها»؛ اما حالا که این چشم‎ها این ظرفیت را دارند، هم امانت هستند و هم نعمت و چون اینچنین است، یک مسئولیت‏هایی را

قواعد فقهیه – جلسه دهم – نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – کلام بعض الاعلام در حکومت چهار اصل بر اصل عدم ولایات   

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم  نسبت سایر ولایات با اصل عدم ولایت بر غیر – کلام بعض الاعلام در حکومت چهار اصل بر اصل عدم ولایات     ۱۴۰۱/۰۸/۲۱           خلاصه جلسه گذشته ادله اصل عدم ولایت بر غیر معلوم شد و اعتبار و مشروعیت آن ثابت گردید. لکن مسأله مهمی که اینجا باید به آن پرداخته شود، این است که این یک اصل اولی است یا ثانوی؛ این سؤال بسیار مهمی است. اگر گفتیم اصل اولی است، یعنی ثبوت ولایت برای هر کسی نیازمند دلیل و بیان چگونگی استثنا و تخصیص است. اگر گفتیم یک اصل ثانوی است، یعنی اصل یا اصولی مقدم بر این و در رتبه قبل از این یا در رتبه هم

تفسیر – جلسه هشتم – آیه ۴۸- بخش سوم – شبهات شفاعت – شبهه اول، دوم، سوم و بررسی آنها

جلسه ۸- PDF جلسه هشتم  آیه ۴۸- بخش سوم – شبهات شفاعت – شبهه اول، دوم، سوم و بررسی آنها ۱۴۰۱/۰۸/۱۷ شبهات شفاعت عرض شد به جز آیاتی که درباره شفاعت وجود دارد و از سوی منکران شفاعت به عنوان آیات متشابه قلمداد شده و به جز روایات که حمل بر معانی خاصی شده یا تأویل شده، برخی شبهات هم توسط منکران شفاعت مطرح گردیده و به واسطه این شبهات خواسته‌اند شفاعت را انکار کنند. ما به چند شبهه در این رابطه اشاره می‌کنیم. شبهه اول شفاعت در واقع به معنای دفع عذاب و عقاب است، نه رفع عقاب و عذاب. دفع عقاب یعنی اینکه کاری انجام شود که پیشگیری شود از امری که آن امر سبب عقاب شود. عقاب

تفسیر – جلسه هفتم – آیه ۴۸- بخش سوم – حقیقت شفاعت – شفاعت در قرآن نظر منکران درباره آیات شفاعت 

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم  آیه ۴۸- بخش سوم – حقیقت شفاعت – شفاعت در قرآن نظر منکران درباره آیات شفاعت  ۱۴۰۱/۰۸/۱۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال بعضی از منکران شفاعت به آیات قرآن بود. بعد از آنکه حقیقت شفاعت را بیان کردیم، عرض کردیم در قرآن سه دسته آیات یا به تعبیر دیگر دو دسته آیات پیرامون شفاعت وجود دارد؛ یک دسته شفاعت را نفی کرده مطلقا، یک دسته هم فی‌الجمله اثبات می‌کند. البته دسته‌ای از آیات هم شفاعت را نسبت به گناهکاران و مجرمان نفی کرده است. یک گروه از منکران شفاعت گفتند دو دسته از این سه دسته نفی شفاعت کرده، یا نفی مطلق شفاعت یا نفی سودمندی شفاعت برای مجرمان. آن دسته‌ای که فی‌الجمله

قواعد فقهیه – جلسه نهم – ادله عدم ولایت بر غیر – دلیل هشتم: آیات – اصل یا اماره بودن قاعده – ثمره اصل یا اماره بودن قاعده – نسبت سایر ولایات با عدم ولایت بر غیر

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم ادله عدم ولایت بر غیر – دلیل هشتم: آیات – اصل یا اماره بودن قاعده – ثمره اصل یا اماره بودن قاعده – نسبت سایر ولایات با عدم ولایت بر غیر ۱۴۰۱/۰۸/۱۵ دلیل هشتم: آیات دلیل هشتم بر قاعده عدم ولایت بر غیر، برخی از آیات قرآن است. به این چند آیه برای اثبات انحصار حکم در خداوند تبارک و تعالی و عدم آن برای غیر خدا، استدلال شده است. آیه اول: «إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ يَقُصُّ الْحَقَّ وَهُوَ خَيْرُ الْفَاصِلِينَ» ؛ انحصار حکم را در خداوند تبارک و تعالی می‌رساند. البته باید برای حکم یک معنای عام و جامعی تصویر کنیم یا حداقل آن را به معنای قدرت، سیطره و تصرف بدانیم. اگر

شرح رساله حقوق – جلسه هفتاد و چهارم – انواع چشم از جهت کسب آگاهی و عدم آن

جلسه ۷۴ – PDF جلسه هفتاد و چهارم انواع چشم از جهت کسب آگاهی و عدم آن ۱۴۰۱/۰۸/۱۱ انواع چشم از جهت کسب آگاهی و عدم آن بحث ما در مورد حق چشم بود. عرض کردیم چشم نیز مانند گوش از دید امام سجاد (علیه السلام) دروازه‎های آگاهی و معرفت انسان هستند. انسان از طریق چشم و گوش می‎تواند معرفت کسب کند و شناخت پیدا کند. حال این شناخت، سطوح مختلف دارد. وقتی که می‎گوییم دروازه آگاهی، این معنایش این است که قابلیت بهره‎برداری و کسب آگاهی با چشم وجود دارد، اما لزوما مورد استفاده قرار نمی‏گیرد. یعنی انسانها دو دسته هستند: یک دسته از این ابزار آگاهی استفاده بهینه می‎کنند و یک عده استفاده نمی‏کنند. چشم نیز گویا از

تفسیر – جلسه ششم – آیه ۴۸- بخش سوم – حقیقت شفاعت – شفاعت در قرآن نظر منکران درباره آیات شفاعت 

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم  آیه ۴۸- بخش سوم – حقیقت شفاعت – شفاعت در قرآن نظر منکران درباره آیات شفاعت  ۱۴۰۱/۰۸/۱۰ بخش سوم در آیه ۴۸ چند بخش قابل بررسی است؛ بخش اول و دوم اجمالاً مطرح شد. بخش سوم این است که «وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ»؛ این بخش‌ها عمدتاً بر مبنای پندارهای باطل بنی‌اسرائیل مطرح شده و خداوند انذار کرده از اینکه در روز قیامت گمان نکنند می‌توانند بر وزان راه‌هایی که در دنیا برای خلاصی خود از مشکلات طی می‌کردند، در آخرت هم می‌توانند این کار را بکنند. علی أیحال یکی از ویژگی‌هایی که برای روز معاد در این آیه ذکر شده، این است که «وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ»، یعنی لایقبل من نفس شفاعة. حقیقت شفاعت

تفسیر – جلسه پنجم – آیه ۴۸- بخش‌های پنج‌گانه آیه

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم  آیه ۴۸- بخش‌های پنج‌گانه آیه ۱۴۰۱/۰۸/۰۹ خلاصه جلسه گذشته در مورد آیه ۴۸ نکات مقدماتی و ابتدایی را عرض کردیم و یک توضیح کلی و اجمالی درباره بخش‌های مختلف این آیه دادیم و زمینه بیان این مطلب و نیز هدف از آن را ذکر کردیم. حالا اگر بخواهیم به طور تفصیلی درباره قسمت‌های پنج‌گانه آیه توضیح دهیم، باید یکایک این قسمت‌ها را تا حدی که مقتضی موجود است، درباره آن بحث کنیم. بخش‌های پنج‌گانه آیه این آیه به یک معنا پنج قسمت دارد؛ در قسمت اول امر به اتقاء یوم شده است. سپس برای یوم چهار ویژگی ذکر شده که هر یک از این ویژگی‌ها قابلیت تبدیل به یک قسمت به نحو مجزا برای

قواعد فقهیه – جلسه هشتم – ادله عدم ولایت بر غیر – دلیل پنجم: کرامت انسان – دلیل هفتم: استصحاب – نکته‌ای درباره دلیل پنجم

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم ادله عدم ولایت بر غیر – دلیل پنجم: کرامت انسان – دلیل هفتم: استصحاب – نکته‌ای درباره دلیل پنجم ۱۴۰۱/۰۸/۰۸ دلیل هفتم: استصحاب در ادامه بحث از ادله قاعده و اینکه آیا عدم ولایت بر غیر اصل است یا اماره، یک دلیل دیگر باقی مانده و آن هم اصل استصحاب است. ممکن است برای مستصحب بتوانیم چند تعبیر ذکر کنیم، اصل عدم ولایت به این معنا که ولایت یک امر مجعول است که باید از ناحیه من له الولایة جعل شود و در جایی که ما شک کنیم که آیا ولایت جعل شده یا نه، اصل عدم جعل ولایت که همان استصحاب عدم ولایت است، اقتضا می‌کند ولایت نباشد. ما به طور کلی در

قواعد فقهیه – جلسه هفتم – ادله عدم ولایت بر غیر – دلیل پنجم: کرامت انسان – دلیل ششم: سیره عقلا

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم  ادله عدم ولایت بر غیر – دلیل پنجم: کرامت انسان – دلیل ششم: سیره عقلا ۱۴۰۱/۰۸/۰۷ بحث در ادله و مستندات قاعده عدم ولایت بر غیر بود و اینکه ضمن اثبات این قاعده و مشروعیت و اعتبار آن، از این ادله استفاده کنیم اصل بودن یا اماره بودن این قاعده را. چهار دلیل تا اینجا ذکر شد. دلیل پنجم: کرامت انسان البته این دلیل نزدیک به برخی از ادله گذشته است. می‌تواند دلیل مستقلی هم قلمداد شود یا تعبیر دیگری از بعضی از آن ادله باشد، دلیل این است که انسان دارای کرامت است؛ این یک امر مسلم است و مبنای شریعت در همه عرصه‌ها حفظ این کرامت است؛ یعنی حتی در حوزه سیاست

شرح رساله حقوق – جلسه هفتاد و سوم – چشم، دروازه آگاهی – تفاوت «عین» و «بصر» و «نظر»

جلسه ۷۳ – PDF جلسه هفتاد و سوم چشم، دروازه آگاهی – تفاوت «عین» و «بصر» و «نظر» ۱۴۰۱/۰۸/۰۴ عرض کردیم سومین عضو از اعضای انسان که حقوقش در کلام امام سجاد (علیه السلام) بیان شده چشم است یا پنجمین حقی است که ایشان بیان کردند، سومین عضو انسان است و دومین عضوی است که دروازه علم و آگاهی و شناخت انسان است. عضو اول گوش بود، عضو دوم چشم است، «وَ أَمَّا حَقُّ بَصَرِکَ فَغَضُّهُ عَمَّا لاَ یَحِلُّ لَکَ» توضیح اجمالی این فقره از بیان نورانی امام سجاد علیه السلام را در جلسه قبل بیان کردیم. چشم، دروازه آگاهی همانطور که در بحث از سمع و گوش بیان شد، چشم و گوش دروازه‏های ورود هر چیزی به روح و

تفسیر – جلسه چهارم – آیه ۴۸- ارتباط آیه با آیه قبل – توضیح اجمالی آیه – زمینه این انذار – هدف از انذار

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم  آیه ۴۸- ارتباط آیه با آیه قبل – توضیح اجمالی آیه – زمینه این انذار – هدف از انذار ۱۴۰۱/۰۸/۰۳ آیه ۴۸ آیه ۴۸ این است: «وَاتَّقُوا يَوْمًا لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا يُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ يُنْصَرُونَ». می‌فرماید بپرهیزید از روزی که هیچ کسی از دیگری جزا داده نمی‌شود ـ یعنی عقاب فقط متوجه خود عامل و فاعل است ـ و هیچ شفیعی برای کسی و از کسی پذیرفته نمی‌شود و فدیه و مالی به جای عقاب و عذاب پذیرفته نمی‌شود و هیچ ناصر و پشتیبانی هم وجود ندارد. ارتباط آیه با آیه قبل ارتباط این آیه با آیه قبل روشن است؛ همانطور که قبلاً گفته