خارج فقه

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم تذییل: احکام اجتهاد – مؤیدات روایی دیگر – تفاوت اجتهاد در عصر ائمه(ع) با عصر پیامبر(ص) – الف) در عصر پیامبر(ص) – ب) در عصر ائمه – خلاصه بحث تا اینجا ۱۳۸۹/۰۸/۳۰   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در ذکر روایاتی بود که به عنوان مؤید آیه نفر بر وجوب کفائی ذکر شده است. دو روایت را بیان کردیم که در روایت دوم فرموده بودند «إنّما أمروا بالحج» امر به حج شده­اند و یک آثاری را برای حج ذکر کرده و بعد فرموده «مع ما فیه من التفقه فی الدین و نقل أخبار الأئمة(ع)» که عرض کردیم بر خلاف اینکه بعضی خواسته­اند تفقه را به معنای نقل اخبار بگیرند و بگویند که

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم  تذییل: احکام اجتهاد – اشکال بر مؤید اول – روایت دوم ۱۳۸۹/۰۸/۲۹   خلاصه جلسه گذشته عرض شد که بحث در وجوب کفائی اجتهاد است. در باب وجوب کفائی اجتهاد به لحاظ رجوع غیر اکثراً قائل به وجوب کفائی شده­اند و دو دلیل برای وجوب کفائی بیان کردیم که از این دو دلیل، دلیل اول قابل پذیرش بود و پذیرفتیم که اجتهاد واجب است به نحو وجوب کفائی چون اگر واجب نباشد که جمعی اجتهاد و تفقه کنند این موجب اضمحلال و اندراس دین خواهد شد و وظیفه ماست که دین را از اضمحلال و اندراس حفظ کنیم که بیان این دلیل گذشت. دلیل دوم آیه نفر بود که در استدلال به

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم  تذییل: احکام اجتهاد – قول دوم – دلیل اول – دلیل دوم: آیه نفر – بررسی دلیل دوم – موید- روایت اول – تذکر اخلاقی ۱۳۸۹/۰۸/۱۸   خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد اجتهاد به لحاظ رجوع غیر ادله اقتضاء می­کند واجب شرعی مولوی باشد. و بحث شد که آیا این یک واجب کفائی است یا واجب عینی؟ دو قول در اینجا وجود داشت: قول اول: اینکه اجتهاد واجب عینی است که این قول را ذکر کردیم و اشکالاتی که بر این قول وارد بود را بیان کردیم. قول دوم: وجوب کفائی اجتهاد قول دوم این است که اجتهاد واجب کفائی است که این قول تقریباً بین فقها مورد اتفاق است

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ام تذییل: احکام اجتهاد – دلیل دوم: آیه نفر – بررسی دلیل دوم – وجوب عینی یا کفائی اجتهاد – نکته اول – نکته دوم – نتیجه ۱۳۸۹/۰۸/۱۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که اجتهاد به لحاظ رجوع غیر چه حکمی دارد؟ آیا لازم است انسان برای پاسخگویی به دیگران احکام را یاد بگیرد؟ آیا اجتهاد از این نظر واجب است یا نه؟ عرض شد که عقلاً هیچ لزومی ندارد. اما شرعاً گفتیم دو دلیل بر وجوب اجتهاد اقامه شده است یعنی اگر ما بخواهیم بگوییم از دید شرع استنباط احکام شرعیه و اجتهاد واجب است برای اینکه دیگران بتوانند مراجعه کنند و کسی باشد که پاسخگوی سؤالات دیگران باشد یک

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم تذییل: احکام اجتهاد – جهت ثانیه – از نظر عقلی – مقتضای شرع – دلیل اول – اشکال به دلیل اول – جواب این اشکال ۱۳۸۹/۰۸/۱۶   خلاصه جلسه گذشته بعد از آنکه عدم وجوب شرعی اجتهاد به لحاظ عمل خود شخص ثابت شد و معلوم شد اجتهاد برای مکلفین ضرورت شرعی ندارد و اینطور نیست که همه مکلف باشند برای اعمالشان احکام شرعی را خودشان استنباط کنند و واجب نیست عمل بر اساس استنباط خودشان باشد، بلکه رجحان می­تواند داشته باشد کما اینکه طبق بعضی از روایات معلوم شد یک ثواب و پاداشی تفضلاً از طرف خداوند تبارک و تعالی برای کسی که تفقه در دین می­کند ثابت است. بعد از

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم  تذییل: احکام اجتهاد – نتیجه گیری و ترجیح بین دو دسته از روایات – بررسی روایات – نتیجه ۱۳۸۹/۰۸/۱۵   خلاصه جلسه گذشته در مورد روایات دال بر وجوب تعلم به این نتیجه رسیدیم که دو دسته روایت در اینجا وجود دارد، یک طایفه­ی از روایات بر وجوب نفسی تعلم دلالت می­کنند، مثل «طلب العلم فریضةٌ» و طایفه­ی دیگر از روایات حداقل وجوب نفسی را برای تعلم و تفقه ثابت نمی­کنند و آنچه از طایفه دوم روایات مستفاد است یا وجوب ارشادی است و یا وجوب مقدمی است و یا وجوب طریقی، در این طایفه هیچ دلالتی بر وجوب نفسی نیست. نتیجه گیری و ترجیح بین دو دسته از روایات در این

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم تذییل: احکام اجتهاد – روایت ششم – بررسی روایت – روایت هفتم – بررسی روایت – روایت هشتم – بررسی روایت – نتیجه ۱۳۸۹/۰۸/۱۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در روایات مربوط به تعلم بود که آیا از این روایات وجوب نفسی تعلم استفاده می­شود؟ تا اینجا پنج روایت را خواندیم و بررسی کردیم. به نظر ما به غیر از روایت «طلب العلم فریضةٌ» بقیه روایات دلالت بر وجوب نفسی نداشتند.  روایت ششم روایت ششم تقریباً نظیر روایت پنجم است ولی ذیلش متفاوت است و بخش دوم آن فرق می­کند. «مفضل بن عمر قال سمعتُ ابا عبدالله(ع) یقول: علیکم بالتفقه فی دین الله و لاتکونوا اعراباً فإنه من لم یتفقه فی دین الله

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم تذییل: احکام اجتهاد – کلام امام(ره) – اشکال به امام(ره) – نتیجه ۱۳۸۹/۰۸/۱۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در روایاتی بود که برای وجوب تعلم و تفقه به آنها استناد و استشهاد شده بود. دو روایت را بررسی کردیم در روایت اول که سخن از فریضه بودن طلب علم بود عرض کردیم ذیل روایت «الا ان الله یحب بغاة العلم» اشعار به این دارد که این یک کمال و یک امر مهم است که اهتمام به او موجب حب خداوند به طلاب علم می­شود. یعنی ذیل این روایت نمی­گوییم تعلیل است، قطعاً تعلیل نیست ولی مشعر به این معنی است که مسئله طلب علم، مسئله­ای است که به خاطر محبوب بودن در

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم   تذییل: احکام اجتهاد – ادله وجوب تعلم – آیات – روایات ۱۳۸۹/۰۸/۱۰   خلاصه مباحث گذشته بحث در این بود که اجتهاد فی نفسه چه حکمی دارد، یعنی با قطع نظر از اینکه عدل احتیاط و تقلید باشد حکم اجتهاد چیست؟ عرض شد که در دو جهت بحث می­کنیم یکی حکم اجتهاد به لحاظ عمل نفسه و دیگری در اجتهاد به لحاظ رجوع دیگران بحث می­کنیم. بحث در جهت اولی بود که اجتهاد به لحاظ عمل خود شخص چه حکمی دارد یعنی آیا لازم است کسی برای اینکه عمل خودش یک عمل قابل قبولی باشد برود و اجتهاد و استنباط کند و احکام شرعیه مربوط به اعمال خود را استنباط کند، به

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم  تذییل: احکام اجتهاد – مقتضای شرع – وجوب تعلم ۱۳۸۹/۰۸/۰۹   خلاصه مباحث گذشته بحث از حکم اجتهاد فی نفسه وقتی مطرح می­شود این تا حدی در کلمات هم به روشنی تفکیک نشده است، یک مرحله بحث کردیم که «یجب الإجتهاد أو التقلید أو الإحتیاط» این وجوب نمی­تواند شرعی باشد و امکان وجوب شرعی آن را نفی کردیم و قائل شدیم یک وجوب عقلی است یعنی اجتهادی که عدیل احتیاط و تقلید قرار می­گیرد لزوم عقلی دارد حتی کسانی که قائل به امکان وجوب شرعی شدند فقط امکانش را پذیرفته­اند و گرنه همان­ها هم قائل به وجوب عقلی هستند. ما اجتهاد را به عنوان عدیل احتیاط و تقلید گفتیم وجوب عقلی دارد