اجتهاد و تقلید

جلسه نود و يكم شرایط مرجع تقلید (عدالت) ۱۳۹۰/۰۲/۰۴   خلاصه جلسه گذشته بحث در روایتی بود که از تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) نقل شده بود. در مورد سند این روایت عرض شد که با توجه به مجموع مطالبی که در رابطه با این انتساب وجود دارد نمی­توانیم این تفسیر را به عنوان یک تفسیر وارد از امام عسکری(ع) بپذیریم مخصوصاً اینکه متضمن برخی از مطالبی است که محل بحث و اشکال است. اما در مورد دلالت این روایت به اشکال اولی که مرحوم آقای خوئی به دلالت این روایت کردند دو جواب دادیم یعنی اشکال اول مرحوم آقای خوئی به دلالت روایت را نپذیرفتیم. اما ایشان یک اشکال دومی هم به روایت داشتند و فرمودند اگر ما روایت

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود شرایط مرجع تقلید (عدالت) ۱۳۹۰/۰۲/۰۳   خلاصه جلسه گذشته در مورد اعتبار عدالت در مرجع تقلید چند دلیل مورد بررسی قرار گرفت، یکی دلیل اجماع بود و دیگری آیات و سوم روایات بود. در بین روایات، روایتی از تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) نقل شد که همان روایت معروف «من کان من الفقهاء صائناً لنفسه الی آخر الحدیث» بود که حداقل به دو فقره و دو جمله این روایت استدلال شد که بطور واضح تری دلالت بر اعتبار عدالت می­کند. بررسی اشکالات روایت دوم عرض کردیم که به این روایت هم سنداً و هم دلالتاً اشکال شده است: اشکالات سندی اما اشکال سندی به روایت این است که این روایت از نظر سندی دارای

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم شرایط مرجع تقلید (عدالت) ۱۳۹۰/۰۱/۲۷   بحث در ادله اعتبار عدالت در مرجع تقلید بود. دلیل اول اجماع بود که عرض کردیم این دلیل به نظر ما قابل قبول است. دلیل دوم: آیات یک آیه را عرض کردیم و گفتیم این آیه دلالت بر شرطیت تقلید ندارد و نمی­تواند مقید اطلاقات لفظیه دال بر جواز تقلید باشد، از آن اطلاقات شرطیت استفاده نمی­شد. اینها هم نمی­تواند مقید اطلاقات باشد. آیه دوم: آیه «إن جائکم فاسقٌ بنباء فتبیّنوا أن تصیبوا قوماً بجهالة» است. بعضی گفته­اند که آیه نباء می­تواند مقید آن اطلاقات باشد یعنی ما می­توانیم از این آیه شرطیت عدالت را استفاده کنیم که اگر دلالت این آیه بر اعتبار عدالت ثابت

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم شرایط مرجع تقلید (عدالت) ۱۳۹۰/۰۱/۲۴   تا اینجا چهار شرط از شرایط مرجع تقلید را ذکر کردیم، بلوغ و عقل و اسلام و ایمان. شرط پنجم: عدالت از جمله شرایطی که برای مرجع تقلید ذکر کرده­اند عدالت است یعنی فاسق نمی­تواند مرجع تقلید باشد و تقلید از او جایز نیست البته در اینکه معنای عدالت چیست و فسق به چیزی تحقق پیدا می­کند این یک بحث مبسوطی است و مستقلاً در جای خودش باید بررسی شود. برخی از بزرگان مانند مرحوم آقای خوئی بحث مفصلی را در رابطه­ی معنای عدالت و مقابل آن فسق مطرح کرده­اند، اختلافی بین علماء و اصحاب وجود دارد که ما در اینجا وارد آن بحث نمی­شویم. اما

جلسه ۸۷ – PDF جلسه هشتاد و هفتم شرایط مرجع تقلید (ایمان) ۱۳۹۰/۰۱/۲۳   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا سه دلیل بر اعتبار ایمان در مرجع تقلید ذکر کردیم. دلیل اول ادعای اجماع خلف و سلف بود بر اینکه مرجع تقلید و مفتی باید شیعه اثنی عشری باشد و فی الجمله مورد پذیرش قرار گرفت. در بین ادله­ی لفظیه هم عمدتاً دلیل و آیه و روایتی که اثبات شرطیت ایمان بکند و قابل استناد باشد وجود نداشت، تنها یک روایت مورد قبول قرار گرفت و دلیل سوم هم عرض کردیم ممکن است به عنوان یک دلیل قابل استناد نباشد اما می­تواند به عنوان یک مؤید محسوب بشود. دلیل چهارم: مذاق شارع به نظر ما مهمترین مسئله و دلیل هم همین

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم شرایط مرجع تقلید (ایمان) ۱۳۹۰/۰۱/۲۲   بحث در اعتبار ایمان و شرطیت شیعه بودن در مرجع تقلید بود. دو روایت را بیان کردیم، معلوم شد که این روایات دلالت بر اعتبار ایمان ندارد. روایت سوم مقبوله عمر بن حنظلة «ینظران من کان منکم ممن قد روی حدیثنا و نظر فی حلالنا و حرامنا و عرف احکامنا فلیرضوا به حکماً». [۱] در روایت آمده «من کان منکم» که حدیث ما را روایت می­کند و نظر در حلال و حرام ما می­کند و احکام ما را می­شناسد، حکم این شخص را باید بپذیرید و به او رضایت داشته باشید. اینکه می­گوید «من کان منکم ممن قدروی حدیثنا» اشاره به این دارد که از شما

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم شرایط مرجع تقلید (ایمان) ۱۳۹۰/۰۱/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله­ای بود که بر اعتبار و شرطیت ایمان در مرجع تقلید و مفتی اقامه شده بود. دلیل اول که عبارت بود از اجماع و دلیل دوم روایات است که یک روایت را بیان کردیم. روایت اول روایتی از علی بن سوید بود که این روایت اشکال سندی داشت و از نظر دلالت هم علی رغم اشکال برخی اما به نظر می­رسد که از آنجایی که روایت تأکید بر خیانت دارد و خیانت را هم به تحریف و تبدیل کتاب خدا معنی کرده لذا اگر فرض کنیم کسی از عامه بر طبق مذهب اهل بیت فتوی بدهد ولو اینکه او از نظر

جلسه ۸۴ – PDF جلسه هشتاد و چهارم شرایط مرجع تقلید (ایمان) ۱۳۸۹/۱۲/۲۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم که چهارمین وصف از اوصاف مرجع تقلید و مفتی ایمان است و منظور از ایمان، ایمان در مقابل کفر نیست بلکه به معنای اعتقاد به ائمه اثنی عشر است. ادله­ای بر اعتبار ایمان اقامه شد که ما در بررسی دلیل اول و بیان اشکالات مرحوم آقای فاضل به کلام مرحوم خوئی بودیم. در دلیل اول گفتیم که ادعای اجماع شده و بزرگانی چون شیخ انصاری(ره) در رساله اجتهاد و تقلید و ابن ادریس قبل از ایشان در کتاب غنیة و دیگران بعد از این دو بزرگوار ادعای اجماع خلف و سلف را کرده­اند. اجماع این است که گفته­اند اجماع قائم شده

جلسه ۸۳ – PDF جلسه هشتاد و سوم شرایط مرجع تقلید (اسلام-ایمان) ۱۳۹۰/۰۱/۱۶   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا دو شرط از شرایط مرجع تقلید ذکر شد، یکی بلوغ بود و دیگری عقل. نتیجه بحث ما هم این بود که هم بلوغ و هم عقل در مرجع تقلید و مفتی لازم است. شرط سوم: اسلام شرط سوم که بعضی­ها به آن اشاره کرده­اند، اسلام است. البته ایمان هم به عنوان یکی از شرایط مرجع تقلید ذکر شده است. اما اسلام به خصوص در بعضی از کتابها به عنوان یک شرط از شرایط مرجع تقلید مطرح شده و در برخی کتب به آن اشاره نشده است. بهرحال وقتی ایمان به عنوان یک شرط ذکر می­شود قهراً اسلام هم در دل این

جلسه ۸۲ – PDF جلسه هشتاد و دوم شرایط مرجع تقلید (بلوغ) ۱۳۸۹/۱۲/۲۳   شرط دوم: عقل شرط دوم از شرایط مرجعیت که عموماً در مفتی معتبر دانسته­اند عقل است. گفته شده اعتبار این شرط «مما اجمع علیه الخلف و السلف» مورد اجماع خلف و سلف است و در بین قدماء و متأخرین اشتراط عقل برای مفتی به عنوان یک امر مسلم تلقی شده و مطلبی است که هم عقلاء و هم متشرعه بر آن تأکید دارند. لذا از آن جهت که مسئله مورد پذیرش هست از نظر اثباتی مسئله چندان مشکلی ندارد به صورت خلاصه ادله­ای که بر اعتبار عقل در مرجع تقلید دلالت دارند را ذکر می­کنیم: دلیل اول: دلیل اول خود ادله­ی جواز تقلید و حجیت فتوای