خارج اصول

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد- مقدمه ۱۳۹۲/۰۷/۲۸   خلاصه جلسه گذشته در مورد کلام مرحوم آخوند که فرمود در قسم سوم و چهارم در یک صورت استعمال محقق است و در یک صورت عنوان استعمال محقق نیست به نظر می‏رسد جای اشکال وجود دارد، مرحوم آخوند فرمود در یک قسم قطعاً عنوان استعمال محقق نیست که قسم اول (اطلاق اللفظ و ارادة شخصه) بود و در یک قسم هم قطعاً عنوان استعمال محقق است که قسم دوم (اطلاق اللفظ و ارادة مثله) بود. اما ایشان در مورد قسم سوم و چهارم؛ یعنی اطلاق اللفظ و ارادة صنفه و نوعه فرمود در یک صورت عنوان استعمال صدق می‏کند و

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست مطلب سوم: استعمال لفظ در لفظ (مقام دوم- صدق عنوان استعمال) ۱۳۹۲/۰۷/۲۷   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مقام دوم بحث که آیا در اقسام چهارگانه اطلاق اللفظ و ارادة اللفظ عنوان استعمال تحقق دارد یا خیر بعضی اشکالاتی را مطرح کرده‏اند، سه اشکال مورد بررسی قرار گرفت، اشکال اول و دوم پاسخ داده شد، در مورد اشکال سوم هم گفتیم در یک قسم (اطلاق اللفظ و ارادة شخصه) اشکال وارد است اما در سه قسم دیگر وارد نیست. اشکال چهارم این اشکال از طرف مرحوم آیت الله بروجردی نسبت به همه اقسام چهارگانه اطلاق اللفظ و ارادة اللفظ ایراد شده است، ایشان ادعا می‏کند به طور کلی اطلاق اللفظ و ارادة اللفظ

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم مطلب سوم: استعمال لفظ در لفظ (مقام دوم- صدق عنوان استعمال) ۱۳۹۲/۰۷/۱۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در استعمال لفظ در لفظ بود، گفتیم بحث ما در دو مقام است؛ مقام اول این است که آیا چنین استعمالی امکان دارد یا نه؟ آیا صحیح است لفظی را در لفظی استعمال کنیم یا نه؟ استعمال لفظ در لفظ بر چهار قسم بود که امکان استعمال در این چهار قسم بررسی شد و نتیجه این شد در هر چهار قسم استعمال لفظ در لفظ ممکن و صحیح است. مقام دوم: صدق عنوان استعمال بعد از اینکه پذیرفتیم اطلاق اللفظ و ارادة اللفظ امکان دارد، یعنی امکان دارد لفظ گفته شود و خود لفظ اراده شود بحث

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم مطلب سوم: استعمال لفظ در لفظ (مقام اول: امکان) ۱۳۹۲/۰۷/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در مقام اول در مسئله اطلاق اللفظ فی اللفظ بود، در این مقام ما تقریباً امکان استعمال لفظ در لفظ را ثابت کردیم، یک مطلب باقی مانده که باید به بررسی آن بپردازیم و آن هم اشکال محقق عراقی است، ایشان در اطلاق لفظ و اراده نوع، همچنین در اطلاق لفظ و اراده صنف اشکال کرد و گفت نمی‏توان لفظ را اطلاق کرد و نوع آن را اراده کرد، همچنین نمی‏توان لفظ را اطلاق کرد و صنف آن را اراده کرد. در نوع مسئله را تطبیق کردیم، به همین منوال در صنف و مثل هم قابل تطبیق است. محصل

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم مطلب سوم: استعمال لفظ در لفظ (مقام اول: امکان) ۱۳۹۲/۰۷/۱۷   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در اطلاق اللفظ و ارادة اللفظ یا به تعبیر دیگر استعمال اللفظ فی اللفظ چهار قسم متصور است؛ قسم اول اطلاق اللفظ و ارادة شخصه بود که بحث آن گذشت و نتیجه این شد که این نحوه اطلاق ممکن و جایز است و منعی در این اطلاق وجود ندارد، عرض کردیم ما فعلاً در مقام اول که اصل صحت و جواز استعمال اللفظ فی اللفظ است بحث می‏کنیم که آیا ممکن است انسان لفظی را استعمال کند و خود آن لفظ را اراده کند، مقام دوم که بحث از صدق عنوان استعمال اللفظ فی اللفظ است بعداً خواهد

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم مطلب سوم: استعمال لفظ در لفظ (مقام اول: امکان) ۱۳۹۲/۰۷/۱۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در قسم اول از اقسام اطلاق اللفظ و ارادة اللفظ بود، گفتیم گاهی لفظ اطلاق می‏شود و شخص همان لفظ اراده می‏شود، عرض کردیم صاحب فصول اشکال کرده که اصلاً چنین چیزی ممکن نیست چون لازمه آن اتحاد دال و مدلول است، اینکه یک چیز هم دال باشد و در عین حال مدلول هم باشد چون قرار است شخص همان لفظ اراده شود، شدنی نیست. مرحوم آخوند در پاسخ به اشکال صاحب فصول فرمود: آنچه ما در مسئله دلالت و تغایر دال و مدلول لازم داریم اصل تغایر است ولو اینکه به اعتبار باشد و لازم نیست تغایر، حقیقی

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم مطلب سوم: استعمال لفظ در لفظ (مقام اول: امکان) ۱۳۹۲/۰۷/۱۵   استعمال اللفظ فی اللفظ عرض کردیم استعمال بر دو قسم است؛ استعمال اللفظ فی المعنی و استعمال اللفظ فی اللفظ، استعمال اللفظ فی المعنی بر دو قسم بود؛ یکی استعمال حقیقی و دیگری استعمال مجازی، در جلسات گذشته پیرامون استعمال مجازی بحث کردیم و انظار مختلف درباره مجاز را مورد بررسی قرار دادیم اما بحث از استعمال اللفظ فی اللفظ بحثی است که باید درباره اقسام آن و صحت چنین استعمالی بحث کنیم. در استعمال لفظ در معنی، لفظ توسط متکلم استعمال می‏شود لکن اراده معنی می‏شود اما در این مقام لفظ استعمال می‏شود اما نه در معنای خودش بلکه از این لفظ

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۱۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم قول سوم در باب حقیقت مجاز قول مرحوم مسجدشاهی است، ایشان درباره همه مجازات می‏فرماید: لفظ در معنای موضوع‏له خودش استعمال می‏شود، یعنی به اراده استعمالی لفظ در موضوع‏له خودش استعمال شده اما معنای مجازی آن مراد جدی متکلم است پس تفاوت بین حقیقت و مجاز تفاوت بین ما هو المراد استعمالاً و ما هو المراد جداً می‏باشد. تفاوت نظریه ایشان با سکاکی را هم بیان کردیم، به تعبیر خود مرحوم مسجدشاهی له حسن الاختراع و لنا حسن الاتّباع؛ برای او (سکاکی) حسن اختراع است و او خوب اختراع کرد و ما خوب پیروی کردیم چون مرحوم مسجدشاهی با استفاده از نظریه سکاکی

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۱۰   عرض کردیم نسبت به قول سکاکی در باب مجاز اشکالاتی شده، سه اشکال را پاسخ دادیم. اشکال چهارم اشکالی است که امام (ره) نسبت به این قول دارند، ایشان می‏فرماید: قول سکاکی با قول مشهور در یک جهت مشترک است، اشتراک آن دو هم در این است که مشهور مجاز را عبارت از استعمال لفظ در غیر ما وضع له می‏داند اما سکاکی مدعی است مجاز استعمال لفظ در ما وضع له نیست، البته اگر چه ایشان در خصوص استعاره این حرف را می‏زند ولی به هر حال می‏گوید استعاره یک حقیقت لغوی است، اشکال این است که اصلاً بر خلاف ادعای ایشان در این موارد هم لفظ

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۰۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم سکاکی با مشهور در مسئله مجاز مخالفت کرده و نظر مشهور را در مورد استعاره نپذیرفته اما در مورد سایر مجازات با مشهور موافقت کرده است، خلاصه سخن سکاکی این شد که استعاره یک حقیقت لغویه است، یعنی در موارد استعارات لفظ در غیر موضوع‏له خودش استعمال نشده بلکه در ما وضع له استعمال شده اما این موضوعٌ‏‏له حقیقی نیست بلکه موضوعٌ‏له بالتأویل است، یعنی به تأویل و تصرف عقل، ما این معنای مجازی را جزء موضوعٌ‏له می‏دانیم لکن از راه ادعا، یعنی می‏گوییم موضوع‏له یک فرد حقیقی دارد که همان فردی است که واضع لفظ را برای آن وضع کرده و یک

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۰۸   خلاصه جلسه گذشته در باب مجاز عرض کردیم سه قول وجود دارد؛ یکی قول مشهور، دیگری قول سکاکی و سوم قول مرحوم مسجدشاهی. این یک نزاع در باب مجاز است که مجاز چیست و استعمال مجازی به چه معناست. در قول اول که قول مشهور است یک نزاع جریان دارد که ما آن را مورد رسیدگی قرار دادیم، مشهور معتقدند استعمال مجازی عبارت است از: استعمال لفظ در غیر موضوع‏له. اما اختلافی که بین مشهور واقع شده این است که مجوز استعمال یک لفظ در غیر معنایی که برای آن وضع شده چیست؟ و به چه مجوزی می‏توان لفظ را بر خلاف آنچه برای آن وضع شده در

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم ادله مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ و بررسی آنها ۱۳۹۲/۰۶/۳۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا الفاظ برای ذوات معانی بما هی وضع شده‏اند یا برای معانی بما هی مرادةٌ؟ دو قول در مسئله وجود دارد، بحث ما در ادله قول دوم یعنی قول به وضع الفاظ برای معانی بما هی مرادةٌ بود، یعنی لفظ برای معنایی وضع شده که لافظ و مستعمِل اراده می‏کند و به عبارت دیگر اراده جزء معنای موضوع‏له است. سه دلیل برای این قول ذکر شده که هر سه دلیل از طرف صاحب فصول مطرح شده، ما دو دلیل را ذکر و اشکالات آن را بیان کردیم. دلیل سوم که در واقع دلیل محسوب نمی‏شود

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در اختلاف جماعتی با گروهی دیگر در بین مشهور بود. گفتیم کسانی که معتقدند مجاز عبارت است از استعمال لفظ در معنای غیر موضوع‏له، خود اینها اختلاف دارند که ملاک صحت این استعمال مجازی چیست؟ و مجوز چنین استعمالی چیست؟ عرض کردیم عده‏ای معتقدند صحت استعمال مجازی مستند به وضع است اما در مقابل عده‏ای می‏گویند مستند به طبع و ذوق سلیم است. کلام محقق خراسانی و دلیل ایشان را ذکر کردیم و مورد نقد و بررسی قرار دادیم. معلوم شد دلیل ایشان تمام نیست، اما این به معنای ناتمام بودن اصل ادعای ایشان نیست؛ یعنی ما هم قبول داریم صحت استعمال مجازی متوقف

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم مطلب دوم: حقیقت مجاز ۱۳۹۲/۰۷/۰۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در بحث استعمال، ما در چند مقام باید بحث کنیم و چند مطلب را باید مورد رسیدگی قرار دهیم. مطلب اول حقیقت استعمال بویژه استعمال اللفظ فی المعنی بود، بعد از توضیح این مطلب درباره اقسام استعمال اللفظ فی المعنی باید بحث کنیم. گفته‏اند استعمال اللفظ فی المعنی بر دو قسم حقیقی و مجازی است. استعمال حقیقی (طبق نظر مشهور) عبارت است از: استعمال اللفظ فی ما وُضع له و استعمال مجازی عبارت است از: استعمال اللفظ فی غیر ما وُضع له بعلاقةٍ معتبرةٍ مع القرینة یا به تعبیر مرحوم آخوند عبارت است از: استعمال اللفظ فی ما یناسب ما وُضع له؛ استعمال

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم مطلب اول: حقیقت استعمال ۱۳۹۲/۰۷/۰۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مبحث استعمال چهار مسئله مورد بحث قرار می‏گیرد که ما این چهار مسئله را در چهار مقام مورد رسیدگی قرار خواهیم داد؛ اول بحث از حقیقیت استعمال است، دوم استعمال اللفظ فی المعنی که خودش بر دو قسمِ استعمال حقیقی و مجازی می‏باشد، سوم استعمال اللفظ فی اللفظ یا به تعبیر دقیق‏تر اطلاق اللفظ و ارادة اللفظ است که چهار قسم است و ما باید بررسی کنیم کدام یک از این چهار قسم استعمال محسوب می‏شود و کدام استعمال محسوب نمی‏شود، چهارم اینکه آیا استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد جایز است یا خیر؟ حقیقت استعمال چون نوعاً استعمال در مورد

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم ادله مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ و بررسی آنها ۱۳۹۲/۰۷/۰۲   خلاصه جلسه گذشته در بحث مدخلیت اراده در موضوع‏له دو مطلب باقی مانده که با ذکر آن دو، این بحث به پایان می‏رسد؛ یکی بررسی کلام مرحوم آخوند و دیگری بررسی کلام عَلَمین است. صاحب فصول به استناد کلام عَلَمین که گفته‏اند دلالت تابع اراده است گفت: اراده در موضوع‏له الفاظ مدخلیت دارد؛ یعنی اراده جزء معنای موضوع‏له است، مرحوم آخوند در پاسخ به کلام صاحب فصول فرمود: استفاده شما از کلام عَلَمین درست نیست، منظور عَلَمین از اینکه گفته‏اند: دلالت تابع اراده است دلالت تصدیقیه است اما موضوع بحث در مدخلیت اراده در موضوع‏له مربوط به دلالت تصوریه است، پس بین دلیل

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم ادله مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ و بررسی آنها ۱۳۹۲/۰۷/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در نقل کلام محقق خویی در اشکال به مرحوم آخوند بود، برای اینکه مراحل بحث کاملاً معلوم شود بعداً یک جمع‏بندی ارائه خواهیم کرد تا مشخص شود ما این بحث را در چند مرحله تعقیب کردیم اما اجمالاً تا اینجا بحث از این قرار بود که عده‏ای از جمله صاحب فصول به مدخلیت اراده در موضوع‏له قائل شده و گفته‏اند اراده جزء معنای موضوع‏له است، ایشان سه دلیل بر اثبات مدعای خود ذکر کرد که ما دو دلیل را ذکر و بررسی کردیم، دلیل سوم ایشان یا به تعبیر دقیق‏تر مؤید مدعای ایشان، استناد به کلام عَلَمَین (شیخ الرئیس

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم بررسی ادله مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ ۱۳۹۲/۰۶/۳۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا الفاظ برای ذوات معانی یا برای معانی بما هی مرادةٌ وضع شده‏اند؛ به عبارت دیگر آیا اراده در موضوع‏له الفاظ مدخلیت دارد یا نه؟ عرض کردیم در این رابطه دو قول وجود دارد؛ یک قول این است که اراده در موضوع‏له الفاظ مدخلیت ندارد، مشهور و مرحوم آخوند قائل به این قولند و معتقدند الفاظ برای خود معانی وضع شده‏اند چه اسماء اجناس و چه اعلام شخصیه. مرحوم آخوند سه دلیل بر عدم مدخلیت اراده در موضوع‏له ذکر کردند، دلیل چهارمی هم ذکر شد که مجموع این چهار دلیل اثبات می‏کند اراده در موضوع‏له الفاظ مدخلیت

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم ادله عدم مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ و بررسی ادله مدخلیت ۱۳۹۲/۰۶/۲۷   خلاصه جلسه گذشته بحثی که در جلسه گذشته به آن اشاره کردیم این بود که صرف نظر از اینکه حقیقت وضع چیست آیا الفاظ برای معانی بما هی یا معانی بما هی مرادةٌ وضع شده‏اند؟ به عبارت دیگر آیا اراده در موضوع‏له الفاظ مدخلیت دارد یا نه؟ ابتداءاً محل نزاع را منقّح کردیم که نزاع ما در این مسئله در چیست، برای تنقیح محل نزاع به دو مطلب اشاره کردیم؛ مطلب اول اینکه منظور از اراده حقیقت اراده و به عبارت دیگر اراده خارجی و حقیقی و مصداق اراده است؛ یعنی می‏خواهیم ببینیم آیا اراده واقعی و حقیقی لافظ و مستعمِل

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم مدخلیت اراده در موضوع‏له الفاظ ۱۳۹۲/۰۶/۲۵   خلاصله جلسه گذشته بحث ما در خاتمه مباحث وضع در این رابطه بود که آیا اراده در موضوع‏له الفاظ نقش دارد یا خیر؟ گفتیم در این مسئله فرقی بین اعلام شخصیه و اسماء اجناس نیست؛ یعنی این بحث شامل وضع همه الفاظ می‏شود؛ در مثل لفظ «انسان» که وضع آن عام و موضوع‏له آن هم عام است بحث این است که آیا لفظ انسان برای معنای حیوان ناطق که اراده شده وضع شده- این اراده ممکن است به صورت جزء در موضوع‏له اخذ شده باشد یعنی گفته شود «الحیوان الناطق المراد» یا اینکه به صورت شرط اخذ شده باشد یعنی گفته شود لفظ انسان برای معنای حیوان