خارج اصول

جلسه ۱۲۰ – PDF جلسه صد و بیست الفاظ معاملات (مقام اول: تنقیح محل نزاع) ۱۳۹۳/۰۲/۳۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم طبق نظر محقق خراسانی الفاظ معاملات برای عقدِ مؤثر وضع شده‏ است شرعاً و عرفاً. به عبارت دیگر مرحوم آخوند در الفاظ معاملات همانند الفاظ عبادات صحیحی شده، ایشان یک اشکالی را مطرح و از آن پاسخ داد. قبل از اینکه به بررسی نظر محقق خراسانی بپردازیم دو نکته که مربوط به مطلب اول است باقی مانده که لازم است مورد اشاره قرار گیرد: کلام محقق خویی (ره) نکته اول که باید مورد بحث قرار گیرد کلام مرحوم آقای خویی مبنی بر جریان نزاع در مسبّبات است، ما در مطلب اول گفتیم حق آن است که نزاع بین

جلسه ۱۱۹ – PDF جلسه صد و نوزدهم الفاظ معاملات (مقام اول: تنقیح محل نزاع) ۱۳۹۳/۰۲/۲۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم نزاع بین صحیحی و اعمی تنها در صورتی جریان دارد که ما قائل شویم به وضع الفاظ معاملات برای اسباب اما اگر بگوییم الفاظ معاملات برای مسبّبات وضع شده‏اند نزاع بین صحیحی و اعمی معنی نخواهد داشت، دلیل هم این بود که اسباب قابلیت اتصاف به صحت و فساد را دارند اما مسبّبات چنین قابلیتی را ندارند؛ به عبارت دیگر اسباب دارای دو  نحوه وجود هستند؛ یکی وجودی که اثر بر آن مترتب می‏شود و دیگری وجودی که اثر بر آن مترتب نمی‏شود اما مسبّب دارای یک وجود بیشتر نیست، یعنی امر آن دایر بین وجود و عدم

جلسه ۱۱۸ – PDF جلسه صد و هجدهم الفاظ معاملات (مقام اول: تنقیح محل نزاع) ۱۳۹۳/۰۲/۲۹   مقام اول: تنقیح محل نزاع بحث ما این بود که آیا نزاع بین صحیحی و اعمی در الفاظ معاملات هم جریان دارد یا نه؟ تا این جا بحث صحیح و اعم را در الفاظ عبادات تمام کردیم، نتیجه این شد که حق با اعمی است و الفاظ عبادات برای اعم از صحیح و فاسد وضع شده‏اند. عرض کردیم به خاطر تفاوت‏هایی که بین الفاظ معاملات با الفاظ عبادات وجود دارد عمدتاً باید دو محور را مورد بررسی قرار دهیم؛ یکی اصل نزاع بین صحیحی و اعمی است که آیا این نزاع در الفاظ معاملات هم جریان دارد یا نه؟ دوم ثمره این نزاع

جلسه ۱۱۷ – PDF جلسه صد و هفدهم ادله اعمی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۲۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم دلیل پنجم اعمی‏ها مبتلا به چند اشکال است که ما دو اشکال را ذکر کردیم؛ اشکال اول این بود که محتمل است این استعمال، استعمال مجازی باشد، یعنی ما هم قبول داریم که در «لله علیّ ان اترک الصلاة فی الحمام»، صلاة در معنای اعم استعمال شده لکن این استعمال ممکن است مجازی باشد لذا به این دلیل نمی‏توان ثابت کرد لفظ در معنای حقیقی خودش استعمال شده چون یک حکم کلی که در مقام وضع قانون باشد نیست که گفته شود امکان استعمال مجازی در آن وجود ندارد. اشکال دوم این بود که اگر معنای «صلاة» در جمله

جلسه ۱۱۶ – PDF جلسه صد و شانزدهم  ادله اعمی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۲۷   دلیل پنجم مقدمه دلیل پنجم در واقع استفاده از یک مطلبی در باب نذر است و آن هم نذر ترک صلاة در حمام است، اساس این دلیل مبتنی بر صحت این نذر است، یعنی این را باید به عنوان یک امر مفروغٌ عنه بپذیریم که این نذر صحیح است و الا اگر قائل شویم این نذر باطل است به طور کلی اساس استدلال منهدم می‏شود. چون نذر به طور کلی باید به یک امر راجح متعلق شود، برای صحت نذر و انعقاد آن لازم است متعلق نذر مطولبیتی داشته باشد، لذا باید ببینیم آیا ترک صلاة در حمام که می‏خواهد متعلق نذر واقع شود

جلسه ۱۱۵ – PDF جلسه صد و پانزدهم  ادله اعمی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۲۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در روایت سوم بود که اعمی برای اثبات مدعای خود به آن استدلال کرده که عبارت بود از حدیث «دعی الصلاة ایام أقرائک». تقریب استدلال به این روایت بیان شد، محصل استدلال این بود که با اینکه امر به ترک صلاة نسبت به زن حائض شده اما این در واقع نهی از صلاة در ایام حیض است و نهی به شیء مقدور تعلق می‏گیرد همان طور که امر این چنین است، یعنی امر و نهی به چیزی تعلق می‏گیرند که مکلف قادر به انجام یا ترک آن باشد؛ به عبارت دیگر قدرت شرط تکلیف است لذا اگر چیزی مقدور مکلف

جلسه ۱۱۴ – PDF جلسه صد و چهاردهم ادله اعمی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۲۱   اشکال دوم به روایت دوم مرحوم آخوند می‏فرماید: با ملاحظه صدر روایت یعنی جمله «بُنی الاسلام علی الخمس…» معلوم می‏شود آنچه اسلام بر آن بنا شده عبارت است از صلاة، صوم، حج و زکاتِ صحیح، یعنی هم اعمی و هم صحیحی این را قبول دارند که اسلام بر مبنای صلاة صحیح، صوم صحیح، زکات صحیح و حج صحیح استوار است و این کاملاً واضح است که نماز و صوم و زکات و حج فاسد نمی‏تواند رکن و مبنای اسلام باشد، پس هم بنا بر نظر صحیحی و هم بنا بر نظر اعمی، صدر روایت که اساس اسلام را بر صلاة، صوم، زکات و حج

جلسه ۱۱۳ – PDF جلسه صد و سیزدهم ادله اعمی ‏ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل چهارم اعمی‏ها بود، عرض کردیم دلیل چهارم عبارت است از استعمال بعضی از الفاظ عبادات در بعضی از روایات در معنای اعم از صحیح و فاسد. روایت اول را که حدیث لاتعاد بود عرض کردیم و استدلال به این روایت را پذیرفتیم، روایت دوم، حدیث ولایت («بُنی الاسلام علی الخمس: الصلاة و الزکاة و الصیام و الحج و الولایة و ما نودیَ احدٌ بشیءٍ مثل ما نودیَ بالولایة فاخذ الناس بالاربع و ترکوا هذه فلو ان احدا صام نهارَه و قام لیلَه و حجَّ دهرَه و تصدَّق بجمیع ماله و مات بغیر ولایةٍ لم یقبل له صومٌ و

جلسه ۱۱۲ – PDF جلسه صد و دوازدهم ادله اعمی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۱۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله اعمی‏ها بود، عرض کردیم اعمی‏ها برای اثبات مدعای خود به چند دلیل تمسک کرده‏اند که ما سه دلیل از ادله آنها را ذکر و مورد بررسی قرار دادیم. از این سه دلیل دلیل اول و دوم مورد اشکال قرار گرفت، دلیل سوم هم با اینکه اشکالی متوجه آن شده بود اما ما از آن اشکال پاسخ دادیم لذا فی‏الجمله دلیل سوم اعمی‏ها را پذیرفتیم. دلیل چهارم این بود که بعضی از الفاظ عبادات مثل «صلاة» و غیر آن در اخبار و روایات در معنای اعم استعمال شده، چند روایت در این رابطه وجود دارد که مرحوم آخوند هم

جلسه ۱۱۱ – PDF جلسه صد و یازدهم ادله اعمی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۱۶   ادله اعمی‏ ها دلیل اول: تبادر اعمی‏ها مدعی هستند متبادر از الفاظ عبادات معنایی اعم از صحیح و فاسد است، یعنی وقتی مثلاً ما لفظ «صلاة» را می‏شنویم آن معنایی که از بین همه معانی زودتر به ذهن خطور می‏کند و منسبق به ذهن می شود معنایی است که هم بر صحیح منطبق است و هم بر فاسد، تبادر هم علامت حقیقت و نشانه وضع لفظ برای معنای متبادر است. دلیل دوم: عدم صحت سلب از فاسد اگر ما لفظ «صلاة» را در یک قضیه محمول و صلاة فاسد را موضوع قرار دهیم و یک قضیه حملیه تشکیل دهیم به این نحو که موضوع

جلسه ۱۱۰ – PDF جلسه صد و ده ادله صحیحی ‏ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۱۵   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون دلیل چهارم صحیحی‏ها به اینجا رسید که به نظر صحیحی‏ها سیره و روش عقلاء در تسمیه و نام گذاری مخترعات و چیزهایی که مرکب هستند این است که نام گذاری را برای آن شیء با وجود همه اجزاء و شرائط ترتیب می‏دهند یعنی مادامی که اجزاء و شرائط کامل نشده نام گذاری صورت نمی‏گیرد، این سیره و روش از ناحیه شارع که رئیس عقلاست مورد قبول واقع شده و خودِ شارع هم در تسمیه مخترعات اعتباری خودش به همین شیوه عمل می‏کند، پس اصولاً الفاظ برای صحیح از مرکبات وضع شده‏اند چه مرکبات حقیقی که بشر آنها را اختراع

جلسه ۱۰۹ – PDF جلسه صد و نهم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۱۴   خلاصه جلسه گذشته محصل استدلال به طایفه دوم روایات یعنی روایاتی مثل «لا صلاة الا بفاتحة الکتاب» این شد که این روایت از آن جا که مصدّر به لای نفی جنس است و لا نفی طبیعت و ماهیت می‏کند معلوم می‏شود فاتحة الکتاب در ماهیت صلاة مدخلیت دارد و از آن جا که صلاة صحیح مورد نظر است و ما نمی‏توانیم کلمه «الصحیحة» را در تقدیر بگیریم ناچاریم با ملاحظه همه این امور این نتیجه را بگیریم که لفظ «صلاة» برای نماز صحیح وضع شده است. محصل اشکال و جواب محقق خراسانی در مورد استدلال به طایفه دوم روایات: این استدلال مبتلا به اشکالی

جلسه ۱۰۸ – PDF جلسه صد و هشتم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۱۰   خلاصه جلسه گذشته طایفه اول روایات که صحیحی برای اثبات مدعای خود به آنها استناد کرده به دو تقریب بیان و مورد بررسی قرار گرفت، نتیجه این شد که هر دو تقریب مبتلا به اشکال بود که ما آن اشکالات را عرض کردیم، یک اشکال اساسی هم به هر دو تقریب وارد است که ما مقدمه این اشکال را در جلسه گذشته عرض کردیم، محصل مقدمه‏ای که گفتیم این بود که همان طور که در بیان تحریر محل نزاع گفتیم دو قسم از شرائط از محل نزاع خارجند؛ یکی شرائطی که امکان اخذ در متعلق امر را دارند ولی شارع آنها را اخذ نکرده،

جلسه ۱۰۷ – PDF جلسه صد و هفتم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در دلیل سوم صحیحی‏ها بر وضع الفاظ عبادات برای خصوص صحیح از آنها بود، عرض کردیم دلیل سوم روایات است، روایات دو دسته هستند، سخن در دسته اول بود، عرض کردیم دو تقریب برای استدلال به این دسته از روایات بیان شده است، تقریب اول و پاسخ آن را عرض کردیم. تقریب دوم استدلال به این روایات را هم بیان کردیم. خلاصه تقریب دوم استدلال خلاصه این تقریب این شد که از آنجا که این روایات آثاری را برای صلاة ثابت کرده و مسلماً این آثار در خصوص نمازهای صحیح یافت می‏شود و نماز فاسد هم بنا بر نظر

جلسه ۱۰۶ – PDF جلسه صد و ششم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۰۸   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا دو دلیل از ادله صحیحی‏ها مورد رسیدگی قرار گرفت و مشخص شد هیچ یک از این دو دلیل نمی‏تواند قول به وضع الفاظ عبادات را برای صحیح اثبات کند، دو دلیل دیگر باقی مانده که باید آنها را هم ذکر و مورد بررسی قرار دهیم. دلیل سوم: روایات قائلین به وضع الفاظ عبادات برای صحیح به روایاتی استدلال کرده‏اند و از این روایات خواسته‏اند استفاده کنند حق با صحیحی است، این روایات دو دسته‏اند که ما تقریب استدلال به هر یک از این دو دسته از روایات را مستقلاً بیان خواهیم کرد. طایفه اول: روایاتی که به حسب ظاهر

جلسه ۱۰۵ – PDF جلسه صد و پنجم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۰۷   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم صحیحی‏ها برای اثبات مدعای خود چهار دلیل اقامه کرده‏اند، ما در جلسه گذشته به دو دلیل یعنی تبادر و صحت سلب اشاره کردیم، در بررسی این دو دلیل اشکالی را نسبت به این دو دلیل ذکر کردیم که این دو دلیل نمی‏تواند مورد استناد صحیحی قرار بگیرد چون تبادر و صحت سلب یک امر وجدانی هستند و نمی‏توان برهان بر صحت و بطلان آنها اقامه کرد لذا این دو دلیل صرفاً ادعایی مبتنی بر وجدان است لذا اعمی هم می‏تواند متقابلاً بر ادعای خودش به تبادر و صحت سلب استناد کند، لذا این دو دلیل قابل اعتماد نیست. اشکال

جلسه ۱۰۴ – PDF جلسه صد و چهارم ادله صحیحی‏ ها و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۲/۰۶   ادله دو قول بعد از بحث از امور هفت‏گانه که مقدمةً برای تمهید بحث از وضع الفاظ عبادات برای صحیح یا برای اعم گفته شد نوبت به اصل بحث می‏رسد که بالاخره الفاظ عبادات برای صحیح وضع شده‏اند یا برای اعم؟ قائلین به وضع الفاظ عبادات برای صحیح به چهار دلیل استدلال کرده‏اند و اعمی‏ها هم به پنج دلیل بر مدعای خود تمسک کرده‏اند، ما ادله هر دو قول را ذکر و مورد بررسی قرار می‏دهیم تا حق در مسئله روشن شود. ادله صحیحی‏ ها دلیل اول: تبادر همان طور که قبلاً هم گفته‏ایم تبادر به عنوان یکی از علائم حقیقت معرفی شده و

جلسه ۱۰۳ – PDF جلسه صد و سوم امر هفتم: تصویر جامع (بررسی اشکالات نظر مختار) ۱۳۹۳/۰۲/۰۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم نسبت به وجهی که برای تصویر جامع مورد پذیرش واقع شد اشکالاتی مطرح است که این اشکالات باید پاسخ داده شود، اشکال اول را در جلسه گذشته پاسخ دادیم. بررسی اشکال دوم اشکال این بود که بنا بر وجهی که امام (ره) از تصویر جامع ارائه داد افراد صحیح و فاسد از دایره موضوع‏له خارج می‏شوند در نتیجه نزاع بین صحیحی و اعمی معنی نخواهد داشت، اینکه موضوع‏له و جامع یک امری باشد که هم طبق قول صحیحی و هم طبق قول اعمی قابل ارائه باشد لازمه‏اش این است که نزاعی باقی نماند و اصلاً نزاع بین

جلسه ۱۰۲ – PDF جلسه صد و دوم امر هفتم: تصویر جامع (بررسی اشکالات نظر مختار) ۱۳۹۳/۰۲/۰۲   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم حق در تصویر جامع همان است که امام (ره) فرمود و بیان ایشان هم برگرفته از کلمات مرحوم شیخ انصاری بود، محصل آنچه امام (ره) فرمودند این بود که الفاظ عبادات برای هیئت خاصه‏ای وضع شده‏اند که حالّ در اجزاء می‏باشد و بر این اساس هم علی القول بالصحیح و هم علی القول بالاعم این تصویر قابل ارائه است، یعنی به عبارت دیگر صحیح و اعم از دایره موضوع‏له و جامع خارجند. اشکالات نظر مختار چهار اشکال در مورد این تصویر ممکن است مطرح شود که ما باید از آنها پاسخ دهیم: اشکال اول آنچه امام (ره)

جلسه ۱۰۱ – PDF جلسه صد و یکم امر هفتم: تصویر جامع )حق در مسئله) ۱۳۹۳/۰۲/۰۱   جمع بندی مطالب در امر هفتم بعد از وجوه مختلفی که برای تصویر جامع علی القول بالصحیح و علی القول بالاعم ذکر کردیم اکنون نوبت جمع بندی مطالبی است که در امر هفتم (تصویر جامع) مطرح کردیم، عرض کردیم قبل از ورود به ادله طرفین یعنی قول به صحیح و قول به اعم اموری را مقدمةً باید متعرض شویم، بحث و سخن ما در امر هفتم بود، عنوان امر هفتم عبارت از تصویر جامع بود، گفتیم در امر هفتم در دو مقام بحث می‏کنیم؛ مقام اول ضرورت تصویر جامع بود، اینکه اساساً چرا ما باید یک چیزی را به عنوان جامع تصویر کنیم