دروس خارج

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) بررسی فسق تارک تعلم ۱۳۹۶/۰۲/۱۷ بررسی فسق تارک تعلم آیا ترک تعلم مسائلی که برای مکلف مبتلی به است موجب فسق او می شود یا خیر؟ در این که تعلم در بعضی موارد واجب است بحثی نیست، قبلا نیز بیان شد که در برخی موارد تعلم واجب است و در برخی موارد نیز تعلم واجب نیست. منتهی در مواردی که تعلم واجب است بحث در این است که اگر تعلم ترک شود، آیا مستلزم فسق و استحقاق عقاب است یا خیر؟ کلام محقق نایینی محقق نایینی از رسائل عملیه شیخ انصاری نقل کرده اند که ایشان فتوا به فسق تارک تعلم مسائل شک و سهو

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) بررسی شمول وجوب تعلم نسبت به صبیان ۱۳۹۶/۰۲/۱۶  نتیجه مسئله تعلم این شد که فی الجمله بعضی از موارد تعلم را می توانیم موضوعا جزء مقدمات مفوته محسوب کنیم. اما چند مطلب در این رابطه باقی مانده که انشاء الله اشارتا آن را بیان می کنیم. بررسی شمول وجوب تعلم نسبت به صبیان همان طور که بیان شد در بعضی از فروض تعلم، اساسا ترک آن موجب تفویت واجب نمی شود. یعنی اگر کسی قبل الوقت احکام واجب را یاد نگیرد موجب سلب قدرت بر اتیان به واجب در وقت واجب نمی شود. لذا سخن در موردی است که اگر مکلف تعلم را ترک کند،

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۱۳ حق در مسئله تعلم از آن جا که برخی از دوستان در مورد بحث جلسه گذشته سوالات و ابهاماتی داشتند و برای آن که حق در مسئله معلوم شود مجددا مسئله را مورد بررسی قرار می¬دهیم. محقق نایینی به طور کلی فرمودند: تعلم از مقدمات مفوته نیست در حالی که محقق خویی با اطلاق کلام محقق نایینی مخالفت کردند و فرمودند: در بعضی از موارد تعلم از مقدمات مفوته خارج می شود ولی در بعضی موارد جزء مقدمات مفوته محسوب می شود. در مواردی که ترک تعلم منجر به غفلت شود و انسان واجب را بدون جزء یا شرط معتبر اتیان کند، این در

جلسه ۹۳ – PDF جلسه نود و سوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۱۲ اختلاف محقق نایینی و محقق خویی درباره تعلم در مورد مسئله تعلم، این بحث مطرح است که آیا از مقدمات مفوته محسوب می شود یا خیر؟ کلام محقق خویی و محقق  نایینی را دیروز نقل کردیم. محقق نایینی به طور کلی معتقد است که تعلم از مقدمات مفوته نمی باشد. یعنی ترک تعلم موجب سلب قدرت تارک تعلم از اتیان به واجب نمی شود. به عبارت دیگر آن ویژگی اصلی مقدمات مفوته را ندارد. زیرا همان طور که قبلا بیان شد مقدمات مفوته مقدماتی هستند که اگر قبل از وقت واجب اتیان نشوند، مکلف قادر به اتیان واجب در ظرف زمانی خودش نیست. بنابراین

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۱۱ عرض کردیم در مورد تعلم صور و انحائی قابل تصویر است که در جلسه قبل سه صورت آن را بیان کردیم و در این سه صورت مسئله وجوب تعلم مورد بررسی قرار گرفت. صورت چهارم صورت چهارم جایی است که ترک تعلم قبل از وقت موجب ترک واجب در ظرف خودش شود. منشاء ترک تعلم هم گاهی: الف) غفلت از تکلیف است مثل معاملات: بسیاری از مردم احکام معاملات را نمی دانند و از احکام معاملات و تکالیفی که در معاملات به گردن آن ها است غفلت دارند. لذا بواسطه عدم احاطه به تکالیف مربوط به عقود و معاملات نمی توانند معامله صحیح را

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و یکم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۰۹ وجوب تعلم همان طور که در مورد مقدمات مفوته عرض کردیم، تارة پیرامون مقدمات به غیر از تعلم بحث می کنیم و اخری درباره خصوص تعلم. تعلم نیز از جمله مقدماتی است که ترکش می¬تواند موجب ترک واجب شود. علت این که تعلم از مقدمات مفوته قرار داده شده این است که اگر کسی احکام شرعی مورد نیاز را یاد نگیرد قهرا در وقت عمل به واجب نمی توند به واجب عمل کند و چون تعلم نکرده قهرا این موجب فوت واجب از او می شود. به همین جهت مسئله تعلم و یادگیری احکام شرعیه جزء مقدمات مفوته دانسته شده است. البته مسئله تعلم

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ( غیر از تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۰۴ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد در قسم سوم مقدمات، ایجاد و تحصیل قدرت و یا حفظ قدرت بر مقدمات قبل از وقت واجب، در جایی که قدرت شرط شرعی باشد لازم نیست. کلام محقق نایینی محقق نایینی در این مقام قائل به تفصیل بین دو صورت گردیده اند و مبنای این تفصیل نیز روایتی است که در کلام ایشان به عنوان صحیحه یاد شده است. ایشان فرموده: اگر کسی علم داشته باشد که بعد الوقت تمکن از تحصیل ماء ندارد و آب در دسترس نخواهد داشت ولی مع ذلک قبل از دخول وقت عن اختیار با اهلش جماع ¬کند و

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ( غیر از تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۰۲ خلاصه جلسه گذشته در مورد مقدمات مفوته تارة بنابر قول به امکان واجب معلق بحث می کنیم و اخری بنابر قول به استحاله و در صورتی که قائل به استحاله واجب معلق یا عدم وقوع آن باشیم در دو مقام بحث می¬کنیم یکی مقام ثبوت و دیگری مقام اثبات. در مقام ثبوت عرض کردیم که صوری قابل تصویر است. صورت اول: جایی بود که قدرت را به عنوان شرط عقلی دخیل بدانیم. یعنی قدرت شرط عقلی واجب باشد ولی دخیل در ملاک واجب نباشد که در این صورت باید این مقدمات اتیان شوند و اگر اتیان نشوند به حکم عقل استحقاق

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ( غیر از تعلم) ۱۳۹۶/۰۱/۳۰ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد در مقدمات به طور عام به استثنای مسئله تعلم در دو مقام بحث می شود: ۱. به حسب مقام ثبوت. ۲. به حسب مقام اثبات. در مقام ثبوت چند صورت مورد بحث است: صورت اول را در جلسه قبل بیان کردیم و محصل مطلب در صورت اول این شد که هر جایی که مکلف علم به تمامیت ملاک واجب در ظرف خودش پیدا کند و یقین داشته باشد که اگر مقدمه را قبل از وقت ترک کند یا شرط واجب را کنار بگذارد، دیگر قدرت بر اتیان به واجب ندارد و از عمل

جلسه ۸۷ – PDF جلسه هشتاد و هفتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ۱۳۹۶/۰۱/۲۹ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد تذکر دو امر و دو نکته قبل از ورود به مباحث اصلی ضروری است که محقق خویی نیز متعرض آن  مسائل شده اند که از این دو اصل و دو امر در مباحث آینده استفاده می گردد. امر اول بیان شد و محصل آن عبارت است از «الامتناع بالاختیار لا ینافی الاختیار عقابا و ینافیه خطابا». امر دوم: حکم عقل به استحقاق عقاب بر تفویت روح تکلیف در حکم عقل به استحقاق عقاب بر مخالفت تکلیف الزامی فعلی و تفویت روح تکلیف فرقی نیست. توضیح ذلک: از نظر عقل اگر کسی با حکم تکلیفی الزامی مخالفت کند

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ۱۳۹۶/۰۱/۲۸ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد، در بحث از مقدمات مفوته در دو مقام بحث می کنیم: ۱. بنابر قول بر امکان واجب معلق و وقوع آن در خارج. ۲. بنابر قول به امتناع واجب معلق و عدم وقوع آن در خارج. بحث از مقام اول ثبوتا و اثباتا بیان شد و گفتیم که آن حیثی که در قالب این بحث بیشتر مد نظر است، مسئله حفظ قدرت بر مقدمات است. این که آیا مقدمات را باید تحصیل کرد یا نه؟ و سپس حفظ آن واجب است یا خیر؟ همه به تبع بحث از کیفیت وجوب مقدمه قبل از وجوب ذی المقدمه است. همچنین بیان

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ۱۳۹۶/۰۱/۲۷ خلاصه جلسه گذشته به طور کلی در امور و مقدماتی که به سبب ترک آن واجب فوت می شود، این بحث واقع شده که این مقدمات قبل از وقت چگونه می توانند وجوب پیدا کنند؟ در این مسئله محقق خراسانی و دیگران وجوهی را برای تصحیح فتوا به وجوب قبل الوقت برای این مقدمات بیان کرده اند که به علت طولانی شدن بحث وارد ماهیت این وجوه نمی شویم؛ هر چند کلیت این بحث را قبلا بیان کرده ایم. (البته محقق اصفهانی و محقق نایینی در این مسئله مطالبی دارند که می توانید به آن ها مراجعه کنید.) اما مسئله ای که این جا بیشتر

جلسه ۸۴ – PDF جلسه هشتاد و چهارم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ۱۳۹۶/۰۱/۲۶ مقدمات مفوته به مناسبت بحث از واجب معلق و در ذیل آن، بحثی به عنوان مقدمات مفوته در کتب و دروس اصولی توسط بعضی از اعلام مطرح شده است. منظور از مقدمات مفوته، مقدماتی است که اگر قبل از زمان ذی المقدمه اتیان نشوند موجب تفویت ذی المقدمه می شوند. معنای این اصطلاح از نام خود آن مشخص است، یعنی مقدماتی که اگر قبل از موعد واجب اتیان نشوند ذی المقدمه از بین می رود. علت این که بحث از مقدمات مفوته در ذیل عنوان واجب معلق مطرح می شود این است که غرض اصلی صاحب فصول از ابداع واجب معلق تصحیح وجوب مقدمات مفوته

جلسه ۸۳ – PDF جلسه هشتاد و سوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب معلق ومنجز ۱۳۹۶/۰۱/۲۱ اشکال محقق خراسانی به صاحب فصول اشکالی که از طرف ایشان به صاحب فصول ایراد شده مربوط به این بخش از کلام صاحب فصول است که فرموده: واجب معلق واجبی است که معلق بر امر غیر مقدور می¬شود. اگر خاطرتان باشد تعریفی که صاحب فصول از واجب معلق ارائه دادند عبارت از این بود که واجب معلق واجبی است که در آن تعلیق بر یک امر غیر مقدور مثل زمان وجود داشته باشد و اگر وجوب متعلق شود به چیزی که مشروط شده یا معلق شده باشد بر امری که مقدور مکلف و تحت قدرت و اختیار مکلف نیست، واجب معلق نامیده می شود.

جلسه ۸۲ – PDF جلسه هشتاد و دوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب معلق ومنجز ۱۳۹۶/۰۱/۲۰ بررسی وقوع واجب معلق- حق در مسئله بحث در این بود که مواردی به عنوان نقض بر قائلین به استحاله واجب معلق ذکر شده است که قابلیت نقض ندارند. لذا واجب معلق ممکن است. اما این که آیا این موارد از مصادیق واجب معلق است یا خیرباید بررسی شود. یعنی بعد از این که اصل امکان واجب معلق را پذیرفتیم بالاخره این قسم از اقسام واجب محسوب می شود یا نه؟ برای این منظور ابتدا باید آن چه موجب گردیده که صاحب فصول به این قسم ملتزم شود مورد توجه قرار بگیرد. قبلا نیز اشاره شد که در فقه مواردی داریم که یا به

جلسه ۸۱ – PDF جلسه هشتاد و یکم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب معلق ومنجز ۱۳۹۶/۰۱/۱۹ خلاصه جلسه گذشته همانطور که در جلسه قبل بیان شد سه قسم از واجبات به عنوان نقض بر قول به استحاله واجب معلق و قول به انکار واجب معلق از ناحیه کسانی که واجب معلق را محال نمی دانند وارد شده است. اول: واجبات تدریجی مقید به زمان معین. دوم: واجبات تدریجی غیر مقید به زمان معین. سوم: واجباتی که نیاز به مقدماتی دارند که بدون آن مقدمات امکان اتیان به آن واجب نیست. این سه مورد به عنوان واجب معلق که در شرع وارد شده است ذکر شده و محکم ترین دلیل بر امکان شئ وقوع آن شئ است. این سه مورد را

جلسه ۸۰ – PDF جلسه هشتاد مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب معلق ومنجز ۱۳۹۶/۰۱/۱۶ مروری بر جلسات گذشته بحث درباره واجب معلق بود.در بحث از واجب معلق یک بحث، بحث امکان و استحاله این نوع از واجب است و بحث دیگر، بحث از وقوع این واجب بعد از ثبوت امکانش می باشد. آن چه قبل از تعطیلات دروس به تفصیل مورد بحث قرار گرفت، بحث از امکان واجب معلق بود که آیا اساسا واجب معلق ممکن است یا مستحیل؟ چهار دلیل توسط محقق نهاوندی، محقق اصفهانی، محقق نایینی و از بعضی از مطالبی که محقق خراسانی در مقام پاسخ به بعضی اشکالات بیان کردند استفاده می شد، مبنی بر استحاله واجب معلق ذکر گردید و مورد اشکال قرار گرفت و

جلسه ۷۹ – PDF جلسه هفتاد و نهم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب معلق ومنجز ۱۳۹۵/۱۲/۲۲ تا کنون دو دلیل بر استحاله واجب معلق بیان شد و هر دو دلیل مورد اشکال قرار گرفت. دلیل اول توسط محقق نهاوندی و دلیل دوم توسط محقق اصفهانی اقامه شد. اشکالات هر دو دلیل بیان شد. دلیل سوم استحاله واجب معلق( محقق نایینی) برای این دلیل دو تقریب می توان ذکر کرد و ما فقط یک تقریب آن را ذکر می کنیم. ۱:  قیود بر دو دسته هستد: بعضی از قیود واجب التحصیل هستند و بعضی واجب التحصیل نیستند. قیودی که واجب التحصیل نیستند خود بر دو دسته هستند: بعضی اختیاری و بعضی غیر اختیاری می باشند مثل زمان. قید زمان برای یک

جلسه ۷۸ – PDF جلسه هفتاد و هشتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب معلق ومنجز- بررسی دلیل دوم استحاله معلق ۱۳۹۵/۱۲/۲۱  خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم ادله¬ای بر استحاله واجب معلق اقامه شده است. دلیل اول توسط محقق نهاوندی بیان شد و با توجه به بررسی های انجام شده نادرستی آن معلوم گردید. دلیل دوم مبنی بر استحاله واجب معلق توسط محقق اصفهانی بیان گردید و همانطور که گفته شد، این بیان نیز اشکالاتی دارد. ایشان ابتدا مقدمه¬ای در مورد اراده تکوینی بیان کردند و در مورد اراده تشریعی نیز آن را تطبیق دادند و فرمودند: از آن جایی که بعث و انبعاث قابل جدا شدن نیستند، اراده تشریعیه نمی تواند از مراد جدا باشد، زیرا اراده جزء اخیر علت

جلسه ۷۷ – PDF جلسه هفتاد و هفتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب معلق ومنجز- دلیل دوم استحاله معلق(محقق اصفهانی) و بررسی آن ۱۳۹۵/۱۲/۱۸  خلاصه جلسه گذشته بخشی از دلیل دوم بر استحاله واجب معلق که محقق اصفهانی ذکر فرموده اند در جلسه قبل بیان شد. گفتیم محقق اصفهانی ابتدائا استحاله تعلق اراده تکوینی به امر استقبالی را بیان می کنند و سپس وارد در بحث اراده تشریعیه می شوند بخش اول در جلسه قبل بیان شد. محصل نظر ایشان در مورد اراده تکوینیه این بود که نفس انسان دارای قوای متعددی از جمله قوه عاقله و قوه شوقیه و قوه عامله است. هر کاری که انسان قصد انجام آن را دارد، ابتدائا با قوه عاقله فائده آن کار را