دروس خارج

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم وقوع امر بعد از حظر یا توهم حظر ۱۳۹۴/۱۱/۰۳ وقوع امر بعد از حظر یا توهم حظر بحثی که در این مقام مطرح است این است که هیئات امر اما وضعاً او اطلاقاً او عقلاً به حسب ظهور اولی دلالت بر وجوب می کند حال اگر امر به دنبال نهی یا بعد از توهم نهی واقع شود آیا موجب از بین رفتن آن ظهور می شود یا نه؟ در بحث از دلالت هیئت امر بر وجوب بیان شد که از طریق وضع یا اطلاق یا مقدمات حکمت یا حکم عقل، گفته می شود هیئت افعل دلالت بر وجوب می کند و امر ظهور در وجوب دارد. حال بعد از اینکه ثابت شد

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم مقتضای تبادر، انصراف و حکم عقل در دوران واجب بین نفسی و غیری … ۱۳۹۴/۱۰/۳۰ خلاصه جلسه گذشته همانگونه که در جلسه قبل بیان شد می توان به مقتضای اطلاق در دوران واجب بین عینی و کفایی، تعیینی و تخییری و نفسی و غیری طبق یک بیان که در هر سه مورد جاری می شود استناد کرد و طبق بیان دیگر که فقط در یک مورد می توان استناد کرد و این عبارت است از واجب نفسی و تعیینی و عینی. به غیر از اطلاق راه های دیگری هم برای خروج از این تحیر و شک ارائه شده است. سه راه دیگر را ما اینجا مورد بررسی قرار می دهیم. راه دوم:

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم مقتضای اطلاق به بیانی دیگر در دوران واجب بین نفسی و غیری ۱۳۹۴/۱۰/۲۹ خلاصه جلسه گذشته تمسک به اطلاق و مقتضای اصل لفظی در دوران واجب بین نفسی و غیری، عینی و کفایی و تعیینی و تخییری مورد بررسی قرار گرفت. اشکالی که در برابر تمسک به اطلاق در این مقام بود را مورد تعرض قرار دادیم و ضمن بررسی پاسخ محقق اصفهانی، به آن اشکال پاسخ دادیم که در نتیجه معلوم شد حق با محقق خراسانی و اتباع ایشان است، که مقتضای اطلاق را در دوران واجب بین نفسی و غیری، واجب نفسی می دانند. همچنین مقتضای اطلاق در دوران واجب بین تعیینی و تخییری، واجب تعیینی و مقتضای اطلاق در

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاه مقتضای اطلاق در دوران واجب بین نفسی و غیری … بیان اشکال اتحاد بین مقسم و قسم درشک در تعبدی و توصلی- پاسخ کلی اشکال ۱۳۹۴/۱۰/۲۷ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم اشکالی پیرامون مقتضای اطلاق در دوران واجب بین نفسی و غیری، بین تعیینی و تخییری، بین عینی و کفایی مطرح شده است. اگر آن اشکال را بپذیریم، راه تمسک به اطلاق و دلیل لفظی در شک بین نفسیت و غیریت و نیز شک بین تعینیت و تخییریت و نیز شک بین عینیت و کفائیت بسته می شود. همچنین معلوم شد پاسخی که محقق اصفهانی به این اشکال دادند، نمی تواند مسئله را حل کند. آخر جلسه دیروز اشاره کردیم اگر اشکال در ما

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم مقتضای اطلاق در دوران واجب بین نفسی و غیری … بررسی یک اشکال و پاسخ آن ۱۳۹۴/۱۰/۲۶ خلاصه جلسه گذشته مطابق نظر مشهور و محقق خراسانی در دوران امر بین واجب نفسی و غیری، تعیینی و تخییری، عینی و کفایی، مقتضای اطلاق، واجب نفسی، تعیینی و عینی می باشد. اشکالی که نسبت به مقتضای اطلاق در این مقام و دو مقام دیگر مطرح شد این است که اگر ما واجب نفسی را واجب مطلق بدانیم و واجب غیری را واجب مقید بدانیم و از اطلاق نفسیت را نتیجه بگیریم؛ اتحاد بین قسم و مقسم لازم می آید. یعنی قسم عین مقسم بشود در حالی که چنین چیزی معقول نیست. زیرا قسم همیشه

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم مقتضای اطلاق در دوران واجب بین نفسی و غیری … بررسی یک اشکال و پاسخ آن ۱۳۹۴/۱۰/۲۳ خلاصه جلسه گذشته حث در مقتضای اطلاق لفظی در دوران واجب بین نفسیت و غیریت، تعینیت و تخییریت، عینیت و کفائیت بود. محقق خراسانی  فرمودند: به طور کلی مقتضای اطلاق این است که در موارد شک، واجب را حمل بر نفسی و تعیینی و عینی کنیم. محقق خویی هم همین مطلب را با یک اضافه فرمودند. ایشان گفتند: ما هر تفسیری برای واجب تخییری و هر تعریفی برای واجب کفایی ارائه کنیم، نتیجه یکسان است. یعنی در هر صورت مقتضای اطلاق لفظی این است که واجب نفسی، تعیینی و عینی باشد. اشکال بر مقتضای اطلاق

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم کلام محقق خویی در دوران واجب بین عینی و کفایی ۱۳۹۴/۱۰/۲۲ خلاصه جلسه گذشته در بحث از دوران واجب بین تعیینی و تخییری و دوران واجب بین عینی و کفایی محقق خویی با اشاره به مبانی مختلف پیرامون حقیقت وجوب تخییری و حقیقت وجوب کفایی فرمودند: مقتضای اطلاق لفظی تعینیّت واجب و عینیت واجب است. کلام محقق خویی در دوران واجب بین عینی و کفایی کلام ایشان را در دوران واجب بین تعیینی و تخییری عرض کردیم. اما در دوران واجب بین عینی و کفایی نیز ایشان با اشاره به چهار مبنا پیرامون حقیقت واجب کفایی می فرماید:  مقتضای اطلاق این است که در دوران واجب بین کفایی و عینی واجب را،

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم مقتضای اطلاق در دوران امر بین واجب نفسی و غیری، تعیین و تخییری، عینی و کفایی ۱۳۹۴/۱۰/۲۱ خلاصه جلسه گذشته بحث در مقتضای اطلاق در دوران بین نفسیت و غیریت و نیز دوران بین تعیینیت و تخییریت و نیز دوران بین عینیت و کفائیت بود. یعنی موضوع بحث ما این است که مقتضای اطلاق لفظی در واجبی که شک کنیم وجوبش به نحو نفسی است یا غیری چیست؟ مقتضای اطلاق لفظی در شک در واجب که تعیینی است یا تخییری چیست؟ اگر شک کنیم واجبی عینی است یا کفایی ادله لفظیه چه اقتضایی دارند؟ بحث از مقتضای اصل عملی را در مباحث اصول عملیه بررسی می کنیم لذا دیگر متعرض آن نمی

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصل لفظی و عملی در شک در اعتبار مباشرت ۱۳۹۴/۱۰/۲۰  مقام سوم : مقتضای اصل لفظی و عملی در شک در اعتبار عدم تحقق واجب در ضمن فرد محرم آخرین مقام از مقامات سه گانه شک در تعبدیت و توصلیت، این است که اگر تکلیف در ضمن فرد محرّم اتیان شود آیا مبرء ذمه می باشد یا خیر و آیا امری که متوجه مکلف شده است، ساقط می شود یا خیر؟ همانطور که در معانی دیگر در موارد شک در تعبدی و توصلی، مقتضای اصل لفظی و عملی بررسی شد( طبق مبنای مشهور، تعبدی به معنای واجبی که به قصد قربت نیاز دارد و توصلی به معنای واجبی

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصل لفظی و عملی در شک در اعتبار اراده و اختیار ۱۳۹۴/۱۰/۱۹  خلاصه گذشته در مورد مقتضای اصل لفظی در شک در اعتبار اختیار در صدور فعل از مکلف و عدم اعتبار آن بیان شد که محقق نایینی معتقد است مقتضای اطلاق، اعتبار اختیار است. یعنی اطلاق صیغه امر یا مشابه آن اقتضا می کند که در سقوط تکلیف، صدور فعل عن اختیارٍ شرطیت دارد. لذا اگر فعلی عن غیر ارادةٍ و اختیارٍ صادر شد مسقط تکلیف نیست. همچنین ایشان معتقدند که مقتضای استصحاب بقاء تکلیف، در صورتی که فعل عن غیر ارادةٍ و اختیارٍ صادر شده باشد، عدم سقوط تکلیف است. نظر محقق خویی نظرمحقق نایینی این

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصل لفظی و عملی در شک در اعتبار اراده و اختیار ۱۳۹۴/۱۰/۱۶ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم به نظر محقق نایینی در شک در اعتبار اختیار و اراده در فعل مکلف، مقتضای اصل عملی و اصل لفظی این است که اراده و اختیار در سقوط تکلیف معتبر است. یعنی اگر در واجبی شک کنیم که آیا صدور عن ارادةٍ و اختیارٍ مقصود است و فقط باید از روی اختیار از مکلف صادر شود تا تکلیف ساقط شود یا اینکه مقصود شارع، تحقق این تکلیف در خارج است. اعم از اینکه مکلف آن را از روی اراده و اختیار بیاورد، یا عن کراهةٍ و از مکلف صادر شود، چون

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصل لفظی و عملی در شک در اعتبار اراده و اختیار ۱۳۹۴/۱۰/۱۵ بیان شد که در مقام اول بحث، در موارد شک در اعتبار مباشرت یا عدم اعتبار مباشرت، مقتضای اصل لفظی و اصل عملی اتیان فعل واجب توسط خود مکلف است و اتیان فعل توسط غیر مسقط تکلیف نیست. مقام دوم: شک در اعتبار اراده و اختیار در این مقام، شک در این است که آیا در اتیان واجب قید اراده و اختیار لازم است یا آن که چه واجب عن ارادةٍ و اختیارٍ صادر شود و چه عن غیر ارادةٍ و غیر اختیارٍ اتیان شود، مسقط تکلیف است؟ پس مورد بحث و محل بحث شک در

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصل لفظی و عملی در شک در اعتبار مباشرت ۱۳۹۴/۱۰/۱۴ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مقتضای اصل لفظی در موارد شک در اعتبار مباشرت مکلف، یا عدم اعتبار مباشرت مکلف، انجام تکلیف مباشرتاً است و چنانچه غیر مکلف آن را اتیان کند از عهده مکلف ساقط نمی شود. مقتضای اصل عملی هم طبق نظر بعضی از جمله محقق نایینی اعتبار مباشرت است. یعنی اگر ما شک کنیم تکلیف بالمباشره باید انجام شود یا مباشرت لازم نیست مقتضای اصل عملی اعتبار مباشرت است و اگر تکلیف توسط غیر اتیان شود این مبرء ذمه نیست. بررسی کلام محقق نایینی محقق عراقی سه اشکال به محقق نایینی وارد کرده اند اشکال

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل تعبدی و توصلی_ مقتضای اصل لفظی بر طبق معانی غیر مشهور ۱۳۹۴/۱۰/۱۲ خلاصه مباحث گذشته بحث در مقتضای اصول لفظیه و اصول عملیه در شک در تعبدیت و توصلیت واجب به پایان رسید. آنچه تا به حال مورد بحث قرار گرفت بر اساس معنای تعبدی و توصلی طبق نظر مشهور بود. هر چه تا کنون مورد بحث قرار گرفت در واقع طبق این معنا بود که تعبدی واجبی است که نیازمند قصد قربت است به معنای قصد امتثال امر و توصلی یعنی واجبی که نیازمند به قصد قربت یا قصد امتثال امر نیست. به تعبیر دیگر تعبدی یعنی آن واجبی که «لا یسقط الامر به الا بالاتیان به بقصد القربه» واجبی که امرش جز

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصول عملیه در شک در تعبدیت و توصلیت – اصل شرعی ۱۳۹۴/۱۰/۰۷ خلاصه جلسه گذشته در مورد مقتضای برائت شرعی در موارد شک در تعبدیت و توصلیت نظر محقق خراسانی این شد که چون امکان اخذ قصد قربت در متعلق امر نیست و عقل هم حکم به اشتغال کرده لذا به حدیث رفع برای نفی اعتبار  قید قصد قربت نمی توان تمسک کرد. نظر ایشان در جلسه قبل به تفصیل بیان شد و روشن گردید که ایشان معتقد است همانطور که در ما نحن فیه برائت عقلی جریان پیدا نمی کند، برائت شرعی نیز جریان  ندارد. لذا در موارد شک در تعبدیت و توصلیت به عبارت دیگر شک

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصول عملیه در شک در تعبدیت و توصلیت – اصل شرعی(برائت شرعی) ۱۳۹۴/۱۰/۰۶ مروری بر مباحث گذشته تا کنون درباره مقتضای اصل عملی عقلی(برائت عقلی) و مقتضای اصل عملی شرعی(استصحاب) در موارد شک در تعبدیت و توصلیت بحث گردید و معلوم شد در ما نحن فیه در صورتی که  قائل به جریان برائت عقلی در اقل و اکثر ارتباطی باشیم برائت عقلی جریان دارد ولیکن جریان استصحاب در ما نحن فیه مورد خدشه قرار گرفت. مقتضای اصل شرعی: برائت شرعی از جمله اصول عملی شرعی، برائت شرعی است که باید ببینیم آیا در موارد شک در تعبدیت و توصلیت می توانیم به برائت شرعی تمسک کنیم یا نه؟

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصول عملیه در شک در تعبدیت و توصلیت – اصل شرعی ۱۳۹۴/۱۰/۰۵  مروری بر مباحث گذشته بحث در مقتضای اصول عملیه در موارد شک در تعبدیت و توصلیت بود. مقتضای اصل عملی عقلی یعنی برائت را مورد بررسی قرار دادیم و معلوم شد در ما نحن فیه به اعتبار اینکه از مصادیق اقل و اکثر ارتباطی است، اگر در کبری قائل به برائت عقلی شویم اینجا نیز عقل حکم به برائت می کند و اگر در کبرای مساله عقل حکم به اشتغال کند اینجا نیز حکم به اشتغال می شود. علی ای حال هیچ منعی از برائت عقلی در ما نحن فیه وجود ندارد. لذا آنچه محقق خراسانی

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصول عملیه در شک در تعبدیت و توصلیت – اصل عقلی( اشکال به محقق خراسانی) ۱۳۹۴/۱۰/۰۲ خلاصه جلسه گذشته در مورد مقتضای اصل عقلی در موارد شک در تعبدیت و توصلیت عرض کردیم چون این مورد از موارد دوران امر بین اقل و اکثر ارتباطی است تابع مبنایی است که در بحث اقل و اکثر ارتباطی اختیار می شود. اگر کسی در آن بحث قائل به برائت عقلی شد اینجا نیز به عنوان یک مصداق از آن کبری قطعاً ملتزم به برائت عقلی می شود، و اگر در آن بحث قائل به اشتغال شد اینجا نیز قائل به اشتغال می شود. لذا آنچه محقق خراسانی فرموده( که علی

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصول عملیه در شک در تعبدیت و توصلیت – اصل عقلی ۱۳۹۴/۱۰/۰۱  خلاصه جلسه گذشته بیان شد که مقتضای اصل عملی عقلی، در شک در اخذ قصد قربت به عنوان مصداقی از مصادیق اقل و اکثر ارتباطی بواسطه اختلاف نظری که در کبرای مساله وجود دارد، طبق نظر برخی برائت است و طبق نظر برخی دیگر اشتغال، چون به طور کلی در دوران امر بین اقل و اکثر ارتباطی اختلاف است که آیا جای جریان برائت است یا جای جریان اشتغال. ولی محقق خراسانی فرمودند: به طور کلی در خصوص شک در مساله قصد قربت همه باید قائل به اشتغال شوند؛ چه کسانی که در کبرای مساله یعنی

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم تعبدی و توصلی_ مقتضای اصول عملیه در شک در تعبدیت و توصلیت ۱۳۹۴/۰۹/۳۰  خلاصه جلسه گذشته در مقام دوم بحث از مقتضای اصل عملی در شک در تعبدیت و توصلیت است. گفته شد با ملاحظه اختلاف مبنا در باب امکان اخذ قصد قربت در متعلق امر و ملاحظه تقسیم اصول عملی به شرعی و عقلی صور مختلفی که در این مقام قابل تصورند را مورد بررسی قرار می دهیم. اگر بخواهیم اقتضای اصل عملی عقلی را بررسی کنیم ابتدا باید معلوم شود مبنای ما در باب دوران امر بین اقل واکثر ارتباطی چیست؟ زیرا شک در اعتبار قصد قربت در واجب، در واقع به دوران امر بین اقل و اکثر ارتباطی بر