دروس

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم  اصل برائت – برائت عقلی – بررسی اشکالات شهید صدر به وجوه چهارگانه –  آثار نظریه اثر چهارم – اثر پنجم – بررسی نظریه حق الطاعه – اشکال اول ۱۴۰۴/۰۸/۲۷                         خلاصه جلسه گذشته بخشی از نظر مرحوم شهید صدر باقی مانده است و پس از بیان آن إن‌شاءالله به بررسی نظریه «حق الطاعه» می‎پردازیم. پیش از این، پیرامون اصل این نظریه و اختلاف نظر ایشان با مشهور، همچنین موضوع و قید این نظریه و قلمرو آن، مطالبی ارائه گردید. آثار این نظریه نیز مورد اشاره قرار گرفت؛ البته یک یا دو اثر دیگر باقی مانده که إن‌شاءالله آنها را نیز

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم مسئله ۵ – مؤید عدم خیار برای صبی و صبیه – مسئله ۶ – بیان اجمالی مسئله – کلام مرحوم سید – فرض اول – فرض دوم – اقوال ۱۴۰۴/۰۸/۲۶ مؤید عدم خیار برای صبی و صبیه بحث در مسئله پنجم به پایان رسید؛ نتیجه بحث در مسئله پنجم این شد که همانطور که امام(ره) فرموده‌اند، برای پسربچه و دختربچه‌ای که در سنین قبل از بلوغ توسط پدر یا جد به تزویج دیگری درآمده‌اند، خیار ثابت نیست و عقد نکاح لازم است؛ یؤید ذلک که عقد نکاح به صورت کلی یک عقد لازم است و هر جایی که این عقد واقع شود، لزوم دارد. تنها در برخی موارد شارع خیار قرار داده

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم اصل برائت – برائت عقلی – بررسی اشکالات شهید صدر به وجوه چهارگانه –  آثار نظریه ثمره حق الطاعه – اثر اول و دوم و سوم و چهارم ۱۴۰۴/۰۸/۲۶                      آثار نظریه حق الطاعه در جلسه گذشته برای بررسی اشکالات شهید صدر بر وجوه چهارگانه‌ قبح عقاب بلابیان، به اجمال نظریه‌ «حق الطاعه» را تبیین نمودیم. در آن گفتار، هم موضوع این نظریه و هم قلمرو و قید آن بیان گردید و روشن شد که اشکال اصلی ایشان بر دیدگاه مشهور در این باب چیست. مطلب دیگری باقی است که پس از آن، إن شاء الله، به بررسی دقیق‌تر این نظریه خواهیم پرداخت.

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم مقدمات – ادله قاعده –  بخش دوم آیات – یک اشکال و پاسخ آن  ۱۴۰۴/۰۸/۲۵ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای قاعده نفی ظلم به ادله‌ای استناد شده است؛ دلیل اول، آیات است. آیات دو بخش هستند؛ بخشی که دلالت آنها بر نفی ظلم و عدالت مستقیم و شاید به نحوی مطابقی است؛ بخش دوم آیاتی است که بالالتزام یا بالتضمن دلالت می‌کند. بخش اول مشتمل بر چند دسته است و بخش دوم هم مشتمل بر چند دسته است. البته دسته چهارم که جلسه گذشته بیان شد و دال بر نفی ریشه‌های ظلم است، شاید به نظر دقی در بخش دوم جای بگیرد؛ یعنی آن هم بالالتزام دلالت بر نفی ظلم می‌کند. بخش اول

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم مسئله ۵ – مقام دوم: بررسی ثبوت خیار برای صغیر – ادله قول دوم – دلیل اول: روایات – روایت چهارم و بررسی آن – روایت پنجم و بررسی آن – دلیل دوم: لاضرر – بررسی دلیل دوم – نتیجه کلی ۱۴۰۴/۰۸/۲۵ روایت چهارم بحث در ادله قول به عدم لزوم عقد نکاحی است که پدر یا جد برای پسربچه قبل از بلوغ واقع کرده‌اند. عرض کردیم مهم‌ترین دلیل خیار برای این پسر بعد از بلوغ، روایات است؛ سه روایت را مورد بررسی قرار دادیم. روایت چهارم، روایت ابان از امام صادق(ع) است: «عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: إِذَا زَوَّجَ الرَّجُلُ ابْنَهُ كَانَ ذَلِكَ إِلَى ابْنِهِ وَ إِذَا زَوَّجَ ابْنَتَهُ

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم  اصل برائت – برائت عقلی – بررسی اشکالات شهید صدر به وجوه چهارگانه – تبیین نظریه حق الطاعه         ۱۴۰۴/۰۸/۲۵ خلاصه جلسه گذشته اشاره شد که برای قبح «عقاب بلابیان» چهار وجه و دلیل ذکر گردیده است. شهید صدر بر این چهار وجه، اشکالاتی وارد نموده‌اند. اساس اشکال ایشان بر مبنای نظریه «حق الطاعه» استوار است. به هر حال، لازم است بررسی نماییم که آیا «برائت عقلی» به معنای قبح عقاب بلابیان صحیح است یا خیر. در این میان، مهمترین مانع، همان نظریه است که به عنوان «حق الطاعه» شهرت یافته و نتیجه آن، انکار برائت عقلی و التزام به این که اصل اولی، احتیاط است و نه برائت. بررسی اشکالات شهید صدر

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم مقدمات – ادله قاعده –  دلیل اول: آیات – بخش دوم آیات – دسته اول – دسته دوم – دسته سوم           ۱۴۰۴/۰۸/۲۴   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قاعده نفی ظلم بود؛ عرض کردیم دلیل اول آیات است. آیات دو بخش دارد؛ در بخش اول، چهار دسته از آیات را ذکر کردیم؛ دسته اول آیاتی است که خداوند در آنها توصیف به عدل و عدالت شده است. دسته دوم آیاتی است که از خداوند نفی ظلم کرده است؛ دسته سوم آیاتی است که امر به عدل و قسط و داد کرده است؛ دسته چهارم آیاتی است که ریشه‌های ظلم را که نقص، ترس، جهل و امثال آن است، از خداوند نفی کرده

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم مسئله ۵ – مقام دوم: بررسی ثبوت خیار برای صغیر – ادله قول دوم – دلیل اول: روایات – روایت اول و بررسی آن – روایت دوم و بررسی آن – روایت سوم و بررسی آن                    ۱۴۰۴/۰۸/۲۴                          خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم قول دوم در مورد لزوم یا عدم لزوم عقدی که پدر یا جد برای پسربچه قبل از بلوغ واقع کرده و او را به دختری تزویج نموده، این است که این پسربچه بعد از بلوغ خیار فسخ دارد و می‌تواند این عقد را بهم بزند، همانطور که می‌تواند آن را

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهلم اصل برائت – برائت عقلی – مطلب دوم: مستند برائت عقلی – وجه چهارم  – اشکال شهید صدر – اشکال اول – اشکال دوم – بررسی اشکالات شهید صدر به وجوه چهارگانه     ۱۴۰۴/۰۸/۲۴                          خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد برائت عقلی به معنای مشهور در میان اصولیین در ادوار اخیر، مستندات و ادله‌ای ذکر شده است. سه وجه و سه دلیل در باب قبح عقاب بلابیان همراه با اشکال شهید صدر بر آنها بیان گردید. وجه چهارم دلیل چهارم را که همچون وجه سوم، محقق اصفهانی بیان نموده‌اند عبارت است از اینکه حکم، تنها هنگامی حکم حقیقی است و باعثیت

جلسه ۱۳۹ – PDF جلسه صد و سی و نهم حق دوم: فرار از گناه ۱۴۰۴/۰۸/۲۱   شرح رساله حقوق امام سجاد (علیه‌السلام) فرمودند: «وَ حَقُّ الْحَجِّ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ وَفَادَةٌ إِلَى رَبِّكَ، وَ فِرَارٌ إِلَيْهِ مِنْ ذُنُوبِكَ.» گفتیم اولین حق حج این است که انسان بداند که حج، درگاه ورود به سوی پروردگار است؛ میهمانی خداوند است؛ مرکبی است برای حرکت انسان به سوی خداوند. این مطلب را به اجمال توضیح دادیم. حق دوم: فرار از گناه دومین حق حج این است که بدانی حج، فرار از گناهان به سوی اوست: «فِرَارٌ إِلَيْهِ مِنْ ذُنُوبِكَ» جلسه گذشته عرض کردیم که حج یک آمادگی‌های پیشینی لازم دارد، و در عین حال، همان‌ها نیز به واسطه خود حج تکمیل می‌شوند. کسی

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم مقدمات – مقدمه هفتم: موضوع مالکیت فکری – مقتضای تحقیق در مسئله – مطلب دوم: ملک – مطلب سوم: تفاوت حق و ملک  ۱۴۰۴/۰۸/۲۱ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای اینکه مقتضای تحقیق درباره موضوع مالکیت معنوی یا فکری معلوم شود، لازم است مقدمةً چند مطلب بیان شود. مطلب اول درباره حق و تعریف آن بود؛ اینکه حق به چه معناست؛ نتیجه این شد که حق یک اعتبار مستقل از ملکیت و سلطنت است؛ چیزی است که عقلا آن را براساس برخی عناصر اعتبار می‌کنند. البته سلطنت از آثار آن محسوب می‌شود. مطلب دوم مطلب دوم درباره ملک و ملکیت است. بعد از بیان مطلب دوم، مقایسه‌ای میان حق و ملک خواهیم داشت و

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم اصل برائت – برائت عقلی – مطلب دوم: مستند برائت عقلی – وجه سوم – اشکال شهید صدر –  شرح رساله حقوق – حق حج – حق دوم : فرار از گناه ۱۴۰۴/۰۸/۲۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم قبل از ورود به مباحث متعارف برائت که ناظر به برائت شرعی است، بیان مختصری پیرامون برائت عقلی ضروری است. گفتیم دو جهت در این زمینه مطرح می‌باشد: نخست پیشینه و تاریخچه برائت عقلی و دوم مستند برائت عقلی. مقصود از برائت عقلی، همان قاعده «قبح عقاب بلابیان» است. این که چرا عقاب بلابیان قبیح است، وجوهی برای آن ذکر شده است. دو وجه در جلسه گذشته بیان و بررسی شد و اشکالات

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم مقدمات – مقدمه هفتم: موضوع مالکیت فکری – احتمال هشتم – مقتضای تحقیق در مسئله – مطلب اول – دیدگاه اول – دیدگاه دوم – دیدگاه سوم  ۱۴۰۴/۰۸/۲۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در موضوع مالکیت معنوی یا فکری بود؛ عرض کردیم احتمالات مختلف یا دیدگاه‌های متفاوتی درباره موضوع مالکیت معنوی یا فکری وجود دارد. پرداختن به موضوع این قسم از مالکیت بسیار با اهمیت است؛ یعنی اگر ما دو بخش اصلی برای این بحث در نظر بگیریم، یک بخش آن قطعاً همین مسئله است. بخش دیگر هم ادله این مالکیت و حقوق مربوط به آن است. برای اینکه نفی و اثبات این مالکیت یا حقوق مرتبط آن، همگی برمی‌گردد به اینکه موضوع این قسم

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم اصل برائت – برائت عقلی – مطلب دوم: مستند برائت عقلی – وجه اول – اشکال شهید صدر –  وجه دوم – اشکال شهید صدر   ۱۴۰۴/۰۸/۲۰   مطلب دوم: مستند برائت عقلی در مورد برائت عقلی عرض کردیم که دو مطلب در این زمینه مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ یکی تاریخچه و پیشینه برائت عقلی است که در جلسه گذشته به آن پرداختیم؛ دیگری مستند برائت عقلی است. یعنی اینکه گفته می‌شود عقاب بلابیان قبیح است، به چه دلیل است، این حکم از کجا ناشی شده است، اینکه عقل ما می‌گوید عقاب بلا بیان قبیح است. بر چه اساسی این حکم یا این درک را دارد؟ در اینکه قاعده قبح عقاب بلابیان به

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم مسئله ۵ – مقام دوم: بررسی ثبوت خیار برای صغیر – ادله اقوال – ادله قول اول – بررسی دلیل دوم – اشکال صاحب حدائق – جمع‌بندی دلیل اول، دوم و سوم – دلیل چهارم: استصحاب و بررسی آن – نتیجه بحث از ادله قول اول – قول دوم: ثبوت خیار برای صبی                ۱۴۰۴/۰۸/۱۹ بررسی دلیل دوم بحث در ادله لزوم عقدی بود که توسط پدر یا جد برای پسربچه غیر بالغ واقع شده است؛ چند دلیل ذکر شد؛ یک دلیل روایات عامه بود که مشتمل بر چند روایت است. دلیل دوم، عمومات و قواعد بود؛ دلیل سوم، روایات خاصه بود. آنچه که مربوط به

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم اصل برائت – برائت عقلی – مطلب اول: پیشینه برائت عقلی ۱۴۰۴/۰۸/۱۹ اصل برائت تا اینجا تقریباً مقدماتی که مربوط به اصول عملیۀ لازم بود ذکر شود، بیان کردیم؛ حدود یازده مقدمه ذکر شد. از امروز وارد بحث از اصل «برائت» می‌شویم. برائت عقلی مقدمه‌ای قبل از ورود به بحث برائت لازم است ذکر کنیم و آن اینکه معمولاً در کتب اصولی، بحث از برائت شرعی مطرح می‌شود و برائت عقلی کمتر مورد بحث و بررسی واقع شده است. ادلّه‌ای که اقامه می‌کنند و مطالبی که مطرح می‌شود، عمدتاً راجع به برائت شرعی است. لذا ما در این مقدمه، توضیح مختصری درباره‌ برائت عقلی ذکر می‌کنیم، یکی راجع به پیشینه و تاریخچۀ

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم مقدمات – ادله قاعده –  دلیل اول: آیات – دسته دوم آیات – آیه اول، دوم، سوم و چهارم – اشکال و پاسخ آن – آیه پنجم – اشکال و پاسخ آن – دسته سوم آیات – آیه اول و دوم        ۱۴۰۴/۰۸/۱۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قاعده نفی ظلم بود؛ عرض کردیم به طور کلی در قرآن نسبت به عدل الهی در عرصه تکوین، تشریع و جزاء، که هر سه مربوط به خداوند تبارک و تعالی است، آیات متعددی وجود دارد؛ این آیات به حضور عدالت خداوند تبارک و تعالی در این سه عرصه اشاره دارد. ما به سه نمونه مرتبط با این سه عرصه اشاره کردیم؛ به طور