دروس

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم ترتب –مقدمه چهارم محقق نایینی – اقسام سه گانه حکم از حیث اطلاق و تقیید(قسم سوم) ۱۳۹۷/۰۹/۱۷   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محقق نایینی در مقدمه چهارم اقسام سه گانه‎ای برای حکم از حیث اطلاق و تقیید ذکر کردند. قسم اول اطلاق و تقیید لحاظی بود. یعنی اطلاق و تقییدی که قبل از ثبوت حکم در مورد حکم قابل تصویر است و حکم از ابتدا با ملاحظه اطلاق یا تقیید جعل می شود که این قسم مربوط به انقسامات اولیه بود. یعنی اقسامی که قبل از ثبوت حکم و پیش از جهل حکم قابل انقسام می باشند. قسم دوم اطلاق و تقیید ذاتی بود که مربوط به انقسامات ثانویه بود. یعنی

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم ترتب –مقدمه چهارم محقق نایینی – اقسام سه گانه اطلاق و تقیید (قسم دوم) ۱۳۹۷/۰۷/۱۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محقق نایینی در مقدمه چهارم ابتدائا به بیان اقسام سه گانه اطلاق و تقیید می پردازند. در توضیح قسم اول گفتیم: یک قسم از اطلاق و تقیید، اطلاق و تقیید لحاظی است. این اطلاق و تقیید در انقسامات اولیه صورت می‎گیرد. بعضی از قیود متفرع بر حکم و ثبوت حکم نیستند و قبل از این که پای حکم به میان بیاید و شارع یا مولا حکم کند قابل تصورند. زیرا موضوع و حکم می تواند به دو نحو لحاظ شود. شارع از ابتدا حکم را به صورت مطلق یا مقید لحاظ

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – بررسی اشکالات امام خمینی – مقدمه چهارم ۱۳۹۷/۰۹/۱۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم امام خمینی به محقق نایینی دو اشکال کرده‎اند. ایشان در اشکال به مقدمه سوم فرمودند: اگر بر فرض، رتبه اطاعت متأخر از امر به اهم باشد، لزوما این طو رنیست که رتبه عصیان که نقیض اطاعت است نیز متأخر از امر به اهم باشد. زیرا رتبه نقیضین مساوی نیست. اساس اشکال ایشان نیز این بود که نقیض الشئ یک امر عدمی است و امر عدمی چیزی نیست که بخواهیم برایش رتبه قرار دهیم. هر چند این عدم، عدم مضاف باشد. در مرحله دوم امام خمینی فرمودند: سلمنا که مرتبه نقیضین یکی باشد،

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – اشکالات امام خمینی ۱۳۹۷/۰۹/۱۲   خلاصه جلسه گذشته با توجه به سؤالی که برخی از دوستان کردند، در حد چند دقیقه نکته‎ای که محقق خویی فرمودند و پاسخی که بعضی از بزرگان به ایشان دادند را تکرار می‎کنم. احتمالا در بیان این مطلب نارسایی وجود داشته که منشاء این ابهام شده است. در جلسه قبل سه مطلب را عرض کردیم: ۱. بعضی مدعی شدند امر به مهم از امر به اهم به دو رتبه متأخر است. زیرا امر به مهم متأخر از عصیان امر به اهم است، به این جهت که عصیان شرط امر به مهم است، لذا خطاب و امر به مهم متأخر از امر به

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – اشکال محقق خویی به برخی و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۹/۱۱   خلاصه جلسه گذشته درباره مقدمه سوم از مقدمات محقق نایینی پیرامون بحث ترتب ملاحظات و ایرادتی مطرح شده است. دو اشکال را محقق اصفهانی مطرح نمودند که آن‎ها را بیان و مورد بررسی قرار دادیم. کلام محقق خویی در جلسه گذشته نکته‎ای را اشاره کردیم مبنی بر این‎ که، این که در مانحن فیه گفته می‎شود تقدم و تأخر رتبی و ترتب وجود دارد، آیا این ترتب بین دو خطاب است یا بین یک خطاب و عصیان نسبت به آن خطاب هم ترتب وجود دارد؟ به عبارت دیگر برخی معتقدند که خطاب به مهم از خطاب

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – اشکال دوم محقق اصفهانی و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۹/۱۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در مقدمه سوم در کلام محقق نایینی در بحث ترتب بود. عرض کردیم محقق اصفهانی به چند مطلب ایراد و اشکال کرده است. یکی از اشکالات ایشان مربوط به این بود که امتثال و عصیان مسقط تکلیف می‎باشند. ایشان فرمود: نه عصیان و نه امتثال مسقط تکلیف نیستند؛ بلکه آن چه موجب اسقاط تکلیف است گذشت زمان امتثال است. البته عصیان در گذشت زمان امتثال تأثیر دارد. ادامه اشکالات محقق اصفهانی اشکال دوم  اشکال دیگر محقق اصفهانی که مهمتر از اشکال قبلی است این است که تقدم رتبی خطاب و حکم بر عصیان

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – توضیح کلام محقق اصفهانی- بررسی اصل مدعای محقق نایینی در مقدمه سوم ۰۷/۰۹/۱۳۹۷   خلاصه جلسه گذشته در مورد مقدمه سوم محقق نایینی فرمودند: دو اشکال مهم و اساسی با این مقدمه پاسخ داده می‎شود. مطالب و ایراداتی نسبت به اشکال مستشکلین و آنچه که محقق نایینی فرمودند مطرح شده است. اساس اشکال دوم بر این بود که چون عصیان مسقط تکلیف است، با تحقق عصیان دیگر امر به اهم باقی نمی ماند. قائلین به ترتب درصدد بودند دو امر(یعنی هم امر به مهم و هم امر به اهم) را هم زمان فعلی بدانند و از طریق اختلاف مرتبه و تقدم و تأخر رتبی مشکل را حل کنند.

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – ادامه بررسی کلام محقق خویی – بررسی بخش چهارم کلام محقق نایینی ۱۳۹۷/۰۹/۰۶   خلاصه جلسه گذشته مقدمه سوم محقق نایینی پیرامون مسئله ترتب مشتمل بر چند بخش است که به تفصیل آن‎ها را بیان کردیم. قبل از بررسی مقدمه سوم، سخنی از محقق خویی را در این رابطه بیان کردیم. ایشان در دو جهت مطالبی را فرمودند: جهت اول این بود که قول به ترتب و عدم امکان ترتب با قول به عدم امکان واجب معلق مرتبط نیستند و به هم وابستگی ندارند. این دو بحث، دو نزاع جدا از هم می باشند. زیرا ملاک این دو کاملا با هم متفاوت است. جهت دوم این

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – کلام محقق خویی و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۹/۰۵   خلاصه جلسه گذشته مقدمه سوم محقق نایینی که مشتمل بر چند بخش بود بیان شد. حال نوبت بررسی و ارزیابی این مقدمه است که آیا آن دو مطلبی که ایشان در ابتدای مقدمه سوم فرمودند تمام است یا خیر؟ آن توهم و پاسخی که به آن توهم دادند تمام است یا خیر؟ بخش سوم  مقدمه که بیان هدف این مقدمه بود به ارزیابی نیاز ندارد، بخش چهارم مقدمه ایشان نیز این بود که آن دو مطلبی که بیان شد عمدتا برای پاسخ به مهم ترین اشکالاتی است که منکرین ترتب بیان کردند. دو مطلب را ایشان در ابتدای

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – بخش سوم و چهارم ۳۰/۰۸/۱۳۹۷   خلاصه جلسه گذشته مقدمه سوم محقق نایینی در بحث ترتب مشتمل بر چند بخش است که تا کنون سه بخش ذکر شد. بخش چهارم نیز در واقع پاسخ به دو اشکال از مهمترین اشکالاتی است که منکرین ترتب بیان کرده‎اند. در جلسه قبل دو اشکال مطرح شده را به همراه پاسخ اول محقق نایینی به اشکال اول را بیان کردیم. محصل مطلب ایشان در اشکال اول این بود که به طور کلی در مسئله ترتب فرض بر این است که امر به مهم مشروط به عصیان امر به اهم است. نتیجه این سخن این است که زمان امتثال امر به

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – بخش سوم و چهارم ۱۳۹۷/۰۸/۲۹   خلاصه جلسه گذشته در مقدمه سوم از مقدماتی که محقق نایینی در بحث ترتب فرمودند چند بخش وجود دارد؛ دو بخش را در جلسات قبل بیان کردیم. اول دو مطلبی بود که در ابتدا بیان کردیم و دوم توهم و پاسخ آن بود. سومین بخش به ذکر هدف و مقصود از این مقدمه مربوط می شود. بخش سوم کلام محقق نایینی (درمقدمه سوم) محقق نایینی به طور مختصر و کوتاه می فرماید: غرض اصلی از بیان این مقدمه این است که یک مطلب را به  شما بفهمانیم و آن را گوشزد کنیم و آن این که امر به اهم و

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم ترتب –مقدمه سوم محقق نایینی – بخش دوم (یک توهم و پاسخ آن) ۱۳۹۷/۰۸/۲۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در مقدمه سوم از مقدمات بحث ترتب است که محقق نایینی با ذکر آن‎ها در صدد اثبات امکان ترتب و معقولیت آن است. در واقع مقدمه سوم مشتمل بر چند بخش است، یعنی محقق نایینی مقدمه سوم را طی چند بخش تبیین کرده است. بخش اول در جلسه قبل بیان شد. محصل بخش اول دو مطلب بود: ۱. به طور کلی بین حکم و موضوع حکم زمانا تقدم و تأخری نیست بلکه تقدم و تأخر بین حکم و موضوع حکم رتبی است. زیرا نسبت بین موضوع و حکم نسبت علت و معلول است. همانطور

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم ترتب – مقدمه سوم محقق نایینی – بخش اول ۱۳۹۷/۰۸/۲۷   خلاصه جلسه گذشته تا  کنون دو مقدمه از مقدمات محقق نایینی که برای اثبات امکان ترتب یبان کردند ذکر شد. به نظر برخی از بزرگان ذکر این دو مقدمه اساسا ضرورتی نداشت، چه مقدمه اول و چه مقدمه دوم. مقدمه اول به این دلیل ذکرش ضروری نبود چون خودش یک دلیل مستقل برای اثبات امکان ترتب بود. یک بیان مستقل برای این که امکان ترتب را تبیین کند نه این که مقدمه و از اجزای یک دلیل باشد. البته اشکالات دیگری هم در مقدمه اول بود که بیان کردیم. مقدمه دوم نیز اگر اهمال می شد بهتر بود تا به عنوان

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم ترتب – بررسی مقدمه دوم محقق نایینی – اشکال هفتم تا دهم ۱۳۹۷/۰۸/۲۶   خلاصه جلسه گذشته در مورد مقدمه دوم از مقدمات بحث ترتب در کلام محقق نایینی ایرادات و اشکالاتی بیان شد. مقدمه دوم محقق نایینی این بود که واجب مشروط بعد از تحقق شرط تبدیل به واجب مطلق نمی شود، خلافا للمشهور که معتقدند واجب مشروط بعد از حصول شرط مبدل به واجب مطلق می شود. تا اینجا شش اشکال به این سخن ذکر کردیم، یک اشکال از صاحب منتقی الاصول و پنج اشکال از محقق اصفهانی. امام خمینی نیز به این سخن اشکالاتی ایراد کرده اند. ادامه بررسی مقدمه دوم ایشان چهار اشکال در این مقام بیان کرده

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم ترتب – بررسی مقدمه دوم محقق نایینی – اشکال سوم و چهارم و پنجم و ششم ۱۳۹۷/۰۸/۲۳   خلاصه جلسه گذشته در مقدمه دوم از مقدمات بحث ترتب که محقق نایینی ذکر کرده‎اند اشکالاتی مطرح شده که در جلسه قبل به دو اشکال اشاره کردیم؛ اشکال اول از صاحب منتقی الاصول و اشکال دوم نیز از محقق اصفهانی بیان شد. البته همانطور که در جلسه قبل عرض شد اشکال اول محقق اصفهانی متضمن سه ایراد است. اشکال سوم  محقق نایینی معتقد است اگر شرط، قید حکم باشد و به موضوع بر نگردد، به عنوان یک مجعول شرعی تلقی نمی شود. به عبارت دیگر (همان‎طور که در یکی از بیاناتی که در توضیح

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم ترتب – بررسی مقدمه دوم محقق نایینی – اشکال اول و دوم ۱۳۹۷/۰۸/۲۲   خلاصه جلسه گذشته مقدمه دوم از مقدمات چهار گانه محقق نایینی درباره ترتب عبارت از این بود که واجب مشروط بعد از تحقق شرطش به واجب مطلق منقلب نمی شود. سخن محقق نایینی را همراه با تعبیرات و توضیحات متفاوت بیان و شرح دادیم. حال می‎خواهیم ببینیم که آیا این سخن قابل قبول است یا خیر؟ بررسی مقدمه دوم محقق نایینی اشکال اول (صاحب منتقی الاصول) بعضی از بزرگان به طور کلی معتقدند که این مقدمه اساسا جایی ندارد و اولی این بود که ایشان متذکر این مقدمه نمی‎شد، چنانچه در مورد مقدمه اول نیز همین را فرمودند.

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست ترتب – بررسی مقدمه دوم محقق نایینی – تمهید ۱۳۹۷/۰۸/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در مقدمه دوم از مقدماتی است که محقق نایینی برای بیان امکان ترتب بیان کرده‎اند. عرض کردیم جامع‎ترین و کامل‎ترین بیانات پیرامون ترتب، بیان محقق نایینی است. ایشان ضمن بیان چند مقدمه، در صدد اثبات امکان و معقولیت ترتب برآمدند. مقدمه اول به همراه بررسی آن در جلسات قبل بیان شد. مقدمه دوم که در جلسه قبل بیان شد نیز عبارت از این بود که به طور کلی واجب مشروط بعد از تحقق شرطش به واجب مطلق منقلب نمی‎شود. ارتباط مقدمه دوم با بحث ترتب را نیز توضیح دادیم. گفتیم طبق نظر مشهور که معتقدند چنانچه شرط واجب مشروط

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم ترتب – کلام محقق نایینی – مقدمه دوم ۱۳۹۷/۰۸/۲۰   خلاصه جلسه گذشته عرض  کردیم در مسئله ترتب دو مسلک وجود دارد: ۱. مسلک عرفی و عقلایی، ۲. مسلک برهانی. مسلک برهانی در صدد تبیین برهانی امکان ترتب است که جامع ترین و کامل ترین بیان در این رابطه بیان محقق نایینی است. محقق نایینی برای اثبات امکان ترتب، از طریق ذکر چند مقدمه و تنبیه بر آمدند. ایشان چند مقدمه و چند تنبیه ذکر می کنند تا اثبات کنند ترتب امر معقول و ممکنی است. در مقابل، منکرین ترتب مانند شیخ انصاری و محقق خراسانی قائل به عدم امکان ترتب می باشند. مقدمه اول محقق نایینی را ذکر کردیم. مقدمه اول ایشان متضمن

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم مقدمه اول – ترتب – امر دوم – بررسی امر دوم ۱۳۹۷/۰۷/۳۰   خلاصه جلسه گذشته محقق نایینی برای بیان ترتب و اثبات امکان و معقولیت ترتب چند مقدمه و تنبیه بیان کردند. مقدمه اولی که محقق نایینی بیان کردند متضمن دو امر بود. امر اول متضمن دو مطلب بود که هر دو را به طور کامل مورد رسیدگی قرار دادیم. امر دوم  محقق نایینی در امر دوم می فرماید: آن چه باعث شد قائلین به ترتب سراغ این راه حل بیایند، محذور و مشکلی جدی و اساسی به نام طلب جمع بین ضدین بود. یعنی مولا و شارع از عبد و مکلف بخواهد بین یک فعل و ضد خاص آن جمع کند، مثل

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم ترتب – کلام محقق نایینی – مقدمه اول – امر اول – اشکال برخی بزرگان به امام خمینی – بررسی اشکال ۱۳۹۷/۰۷/۲۹   خلاصه جلسه گذشته مطلب اول و دوم محقق نایینی در امر اول از مقدمه اولی محل اشکال است. مطلب دوم ایشان که در واقع همان اشکال محقق نایینی به شیخ انصاری بود در جلسه قبل بیان و به آن پاسخ داده شد. اصل اشکال ایشان به شیخ انصاری این بود که چرا شما ترتب را انکار می کنید و آن را غیر معقول می دانید اما در خبرین متعارضین خودتان به نحوی ملتزم به ترتب شده اید؟ این اشکال به شیخ انصاری وارد نبود و پاسخی که به محقق نایینی داده