دروس

جلسه ۱ – PDF جلسه اول تذکر اخلاقی (خصوصیات لازم برای عالم) ۱۳۹۴/۰۶/۲۵ مقدمه از آنجا که امروز روز اول بحث اصول در سال تحصیلی ۹۵-۹۴ است، طبق رسم  معمول و رویه هر سال بحثمان را با روایتی از ائمه معصومین (علیهم السلام) آغاز می کنیم وچون چند روز آینده سالروز شهادت امام باقر (علیه السلام) است کلاممان را با فرمایش گهر بار امام باقر(علیه السلام) آغاز می کنیم به امید اینکه بتوانیم به برکت آن وجود مقدس سال تحصیلی با برکت و با نشاط و پر تلاشی را در حوزه علمیه و در جمع خودمان انشاء الله شاهد باشیم. خصوصیات لازم برای عالم در بحث فقه به اهمیت دانش اندوزی و طلب علم و آثارفردی و اجتماعی دانش پژوهی

جلسه ۱۰۳ – PDF جلسه صد و سوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری دوران امر بین وجوب نفسی و غیری- مقام اول: مقتضای اصل لفظی بررسی کلام محقق نایینی- نظر امام(ره) ۱۳۹۶/۰۲/۲۶ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد هم نظر شیخ انصاری مبنی بر عدم امکان تمسک به اطلاق برای اثبات نفسیت واجب ناتمام است و هم نظر محقق خراسانی مبنی بر تمسک به اصاله الاطلاق برای اثبات نفسیت واجب. محقق نایینی هم در صدد اثبات امکان تمسک به اصالة الاطلاق بر آمده و می گوید: با تمسک به اصالة الاطلاق می توانیم اثبات کنیم که اگر امر دائر بین واجب نفسی و غیری بود، آن واجب یک واجب نفسی است. ایشان ابتدائا دو مقدمه

جلسه ۱۰۲ – PDF جلسه صد و دوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری-دوران امر بین وجوب نفسی و غیری- مقام اول: متقضای اصل لفظی: بررسی کلام محقق خراسانی- کلام محقق نایینی ۱۳۹۶/۰۲/۲۵ خلاصه جلسه گذشته در جلسه قبل بیان شد که در دوران امر بین نفسیت و غیریت واجب مرحوم شیخ  انصاری قائل به عدم امکان تمسک به اصاله الاطلاق است. بیان محقق خراسانی و اشکالات ایشان نسبت به کلام شیخ انصاری نیز ذکر شد. نسبت به کلام محقق خراسانی از ناحیه شاگردان ایشان اشکالاتی صورت گرفته. محقق اصفهانی سه اشکال بیان نموده اند و کلام محقق خراسانی را رد کردند. دیگران نیز اشکالاتی کردند که به علت پرهیز از اطاله کلام به صورت اختصار این بحث

جلسه ۱۰۱ – PDF جلسه صد و یکم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری – دوران امر بین وجوب نفسی و غیری- مقام اول: اقتضای اصل لفظی ۱۳۹۶/۰۲/۲۴  خلاصه جلسه گذشته همان طور که در جلسه قبل بیان شد بحث ما در دوران بین نفسیت و غیریت است واین که آیا راهی وجود دارد که حکم به نفسیت یا غیریت واجب کنیم یا خیر؟ همچنین بیان شد که ابتدا باید اشاره¬ای اجمالی به ثمره این بحث کنیم تا بتوانیم وارد بحث شویم. گفته شد در این مقام در دو جهت باید بحث شود: ۱.مقتضای اصول لفظیه. ۲. متقضای اصول عملیه. یعنی از نظر اصول لفظی مثل اصالة الاطلاق آیا راهی برای استکشاف نفسیت یا غیریت واجب می باشد

جلسه ۱۰۰ – PDF جلسه صد مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری حق در تعریف – دوران امر بین وجوب نفسی و غیری ۱۳۹۶/۰۲/۲۳  تعریف مشهور در واجب نفسی و واجب غیری، مورد اشکال محقق خراسانی قرار گرفت. لذا ایشان تعریف دیگری برای واجب نفسی وغیری ارائه فرمودند. تعریف ایشان نیز در رابطه با تعریف واجب نفسی و غیری مورد اشکال قرار گرفت. اشکال چهارم بر تعریف محقق خراسانی بعلاوه آن چه که عدم صحت تعریف محقق خراسانی از واجب نفسی و غیری را تایید می کند این است که تعریف ایشان با ظواهر ادله سازگار نیست. یعنی این که بگوییم واجب نفسی صرفا به عنوان یک عنوان حسنی که در آن وجود دارد واجب شده و اساسا

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری (بررسی تعریف محقق خراسانی) ۱۳۹۶/۰۲/۲۰  خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد، تعریف مشهور از واجب نفسی این است که واجب نفسی یعنی «ما وجب لنفسه» یا «ما امر به لنفسه» و واجب غیری عبارت است از «ما وجب لغیره» یا «ما امر به لغیره». محقق خراسانی بر این تعریف اشکال کرد و فرمود: لازمه این تعریف آن است که تمام واجبات به غیر از معرفت الله داخل در واجبات غیریه شوند. یعنی همه واجبات نفسی مثل نماز، زکات، خمس و امثال آن ها واجب غیری شوند چون وجوب در آن ها به خاطر آثار و خواصی است که بر آنها مترتب می

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- واجب نفسی و غیری (تعریف مشهور و تعریف محقق خراسانی) ۱۳۹۶/۰۲/۱۹ تقسیم سوم واجب: واجب نفسی و واجب غیری قسم سوم از تقسیمات واجب، تقسیم واجب به واجب نفسی و واجب غیری است. تعریف مشهور از واجب نفسی و غیری مورد اشکال محقق خراسانی واقع شده و ایشان به جای آن، تعریف دیگری ارائه داده است. تعریف مشهور تعریف مشهور: «الواجب نفسی ما امر به لنفسه والغیری ما امر به لغیره» یعنی واجب نفسی واجبی است که به خاطر خودش واجب شده است اما واجب غیری واجبی است که برای رسیدن به غیر و برای وصول به غیر واجب شده است. توضیح ذلک: این که می گوییم «ما

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم)نوع وجوب در تعلم – مروری بر بحث مقدمه واجب از ابتدا تا کنون ۱۳۹۶/۰۲/۱۸ نوع وجوب در تعلم آیا وجوب تعلم یک وجوب نفسی است یا غیری یا وجوب ارشادی است یا وجوب طریقی؟ تفصیل این بحث در گذشته در مباحث حکم ارائه گردید. ما به تفصیل این بحث را مطرح کردیم و احتمالات و اقوال و ادله اقوال را متعرض شدیم. بنابراین دیگر وارد بحث تفصیلی آن نمی شویم و تنها از باب یاد آوری و اشاره مطالبی را بیان می کنیم. انشاء الله تفصیل این بحث را به همان مباحث که تحت عنوان کتاب حکم منتشر شده است می توانید مراجعه کنید. به

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) بررسی فسق تارک تعلم ۱۳۹۶/۰۲/۱۷ بررسی فسق تارک تعلم آیا ترک تعلم مسائلی که برای مکلف مبتلی به است موجب فسق او می شود یا خیر؟ در این که تعلم در بعضی موارد واجب است بحثی نیست، قبلا نیز بیان شد که در برخی موارد تعلم واجب است و در برخی موارد نیز تعلم واجب نیست. منتهی در مواردی که تعلم واجب است بحث در این است که اگر تعلم ترک شود، آیا مستلزم فسق و استحقاق عقاب است یا خیر؟ کلام محقق نایینی محقق نایینی از رسائل عملیه شیخ انصاری نقل کرده اند که ایشان فتوا به فسق تارک تعلم مسائل شک و سهو

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) بررسی شمول وجوب تعلم نسبت به صبیان ۱۳۹۶/۰۲/۱۶  نتیجه مسئله تعلم این شد که فی الجمله بعضی از موارد تعلم را می توانیم موضوعا جزء مقدمات مفوته محسوب کنیم. اما چند مطلب در این رابطه باقی مانده که انشاء الله اشارتا آن را بیان می کنیم. بررسی شمول وجوب تعلم نسبت به صبیان همان طور که بیان شد در بعضی از فروض تعلم، اساسا ترک آن موجب تفویت واجب نمی شود. یعنی اگر کسی قبل الوقت احکام واجب را یاد نگیرد موجب سلب قدرت بر اتیان به واجب در وقت واجب نمی شود. لذا سخن در موردی است که اگر مکلف تعلم را ترک کند،

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۱۳ حق در مسئله تعلم از آن جا که برخی از دوستان در مورد بحث جلسه گذشته سوالات و ابهاماتی داشتند و برای آن که حق در مسئله معلوم شود مجددا مسئله را مورد بررسی قرار می¬دهیم. محقق نایینی به طور کلی فرمودند: تعلم از مقدمات مفوته نیست در حالی که محقق خویی با اطلاق کلام محقق نایینی مخالفت کردند و فرمودند: در بعضی از موارد تعلم از مقدمات مفوته خارج می شود ولی در بعضی موارد جزء مقدمات مفوته محسوب می شود. در مواردی که ترک تعلم منجر به غفلت شود و انسان واجب را بدون جزء یا شرط معتبر اتیان کند، این در

جلسه ۹۳ – PDF جلسه نود و سوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۱۲ اختلاف محقق نایینی و محقق خویی درباره تعلم در مورد مسئله تعلم، این بحث مطرح است که آیا از مقدمات مفوته محسوب می شود یا خیر؟ کلام محقق خویی و محقق  نایینی را دیروز نقل کردیم. محقق نایینی به طور کلی معتقد است که تعلم از مقدمات مفوته نمی باشد. یعنی ترک تعلم موجب سلب قدرت تارک تعلم از اتیان به واجب نمی شود. به عبارت دیگر آن ویژگی اصلی مقدمات مفوته را ندارد. زیرا همان طور که قبلا بیان شد مقدمات مفوته مقدماتی هستند که اگر قبل از وقت واجب اتیان نشوند، مکلف قادر به اتیان واجب در ظرف زمانی خودش نیست. بنابراین

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۱۱ عرض کردیم در مورد تعلم صور و انحائی قابل تصویر است که در جلسه قبل سه صورت آن را بیان کردیم و در این سه صورت مسئله وجوب تعلم مورد بررسی قرار گرفت. صورت چهارم صورت چهارم جایی است که ترک تعلم قبل از وقت موجب ترک واجب در ظرف خودش شود. منشاء ترک تعلم هم گاهی: الف) غفلت از تکلیف است مثل معاملات: بسیاری از مردم احکام معاملات را نمی دانند و از احکام معاملات و تکالیفی که در معاملات به گردن آن ها است غفلت دارند. لذا بواسطه عدم احاطه به تکالیف مربوط به عقود و معاملات نمی توانند معامله صحیح را

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و یکم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته (تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۰۹ وجوب تعلم همان طور که در مورد مقدمات مفوته عرض کردیم، تارة پیرامون مقدمات به غیر از تعلم بحث می کنیم و اخری درباره خصوص تعلم. تعلم نیز از جمله مقدماتی است که ترکش می¬تواند موجب ترک واجب شود. علت این که تعلم از مقدمات مفوته قرار داده شده این است که اگر کسی احکام شرعی مورد نیاز را یاد نگیرد قهرا در وقت عمل به واجب نمی توند به واجب عمل کند و چون تعلم نکرده قهرا این موجب فوت واجب از او می شود. به همین جهت مسئله تعلم و یادگیری احکام شرعیه جزء مقدمات مفوته دانسته شده است. البته مسئله تعلم

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ( غیر از تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۰۴ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد در قسم سوم مقدمات، ایجاد و تحصیل قدرت و یا حفظ قدرت بر مقدمات قبل از وقت واجب، در جایی که قدرت شرط شرعی باشد لازم نیست. کلام محقق نایینی محقق نایینی در این مقام قائل به تفصیل بین دو صورت گردیده اند و مبنای این تفصیل نیز روایتی است که در کلام ایشان به عنوان صحیحه یاد شده است. ایشان فرموده: اگر کسی علم داشته باشد که بعد الوقت تمکن از تحصیل ماء ندارد و آب در دسترس نخواهد داشت ولی مع ذلک قبل از دخول وقت عن اختیار با اهلش جماع ¬کند و

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ( غیر از تعلم) ۱۳۹۶/۰۲/۰۲ خلاصه جلسه گذشته در مورد مقدمات مفوته تارة بنابر قول به امکان واجب معلق بحث می کنیم و اخری بنابر قول به استحاله و در صورتی که قائل به استحاله واجب معلق یا عدم وقوع آن باشیم در دو مقام بحث می¬کنیم یکی مقام ثبوت و دیگری مقام اثبات. در مقام ثبوت عرض کردیم که صوری قابل تصویر است. صورت اول: جایی بود که قدرت را به عنوان شرط عقلی دخیل بدانیم. یعنی قدرت شرط عقلی واجب باشد ولی دخیل در ملاک واجب نباشد که در این صورت باید این مقدمات اتیان شوند و اگر اتیان نشوند به حکم عقل استحقاق

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ( غیر از تعلم) ۱۳۹۶/۰۱/۳۰ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد در مقدمات به طور عام به استثنای مسئله تعلم در دو مقام بحث می شود: ۱. به حسب مقام ثبوت. ۲. به حسب مقام اثبات. در مقام ثبوت چند صورت مورد بحث است: صورت اول را در جلسه قبل بیان کردیم و محصل مطلب در صورت اول این شد که هر جایی که مکلف علم به تمامیت ملاک واجب در ظرف خودش پیدا کند و یقین داشته باشد که اگر مقدمه را قبل از وقت ترک کند یا شرط واجب را کنار بگذارد، دیگر قدرت بر اتیان به واجب ندارد و از عمل

جلسه ۸۷ – PDF جلسه هشتاد و هفتم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ۱۳۹۶/۰۱/۲۹ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد تذکر دو امر و دو نکته قبل از ورود به مباحث اصلی ضروری است که محقق خویی نیز متعرض آن  مسائل شده اند که از این دو اصل و دو امر در مباحث آینده استفاده می گردد. امر اول بیان شد و محصل آن عبارت است از «الامتناع بالاختیار لا ینافی الاختیار عقابا و ینافیه خطابا». امر دوم: حکم عقل به استحقاق عقاب بر تفویت روح تکلیف در حکم عقل به استحقاق عقاب بر مخالفت تکلیف الزامی فعلی و تفویت روح تکلیف فرقی نیست. توضیح ذلک: از نظر عقل اگر کسی با حکم تکلیفی الزامی مخالفت کند

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ۱۳۹۶/۰۱/۲۸ خلاصه جلسه گذشته همان طور که بیان شد، در بحث از مقدمات مفوته در دو مقام بحث می کنیم: ۱. بنابر قول بر امکان واجب معلق و وقوع آن در خارج. ۲. بنابر قول به امتناع واجب معلق و عدم وقوع آن در خارج. بحث از مقام اول ثبوتا و اثباتا بیان شد و گفتیم که آن حیثی که در قالب این بحث بیشتر مد نظر است، مسئله حفظ قدرت بر مقدمات است. این که آیا مقدمات را باید تحصیل کرد یا نه؟ و سپس حفظ آن واجب است یا خیر؟ همه به تبع بحث از کیفیت وجوب مقدمه قبل از وجوب ذی المقدمه است. همچنین بیان

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم مقدمه واجب- مباحث مقدماتی- مقدمات مفوته ۱۳۹۶/۰۱/۲۷ خلاصه جلسه گذشته به طور کلی در امور و مقدماتی که به سبب ترک آن واجب فوت می شود، این بحث واقع شده که این مقدمات قبل از وقت چگونه می توانند وجوب پیدا کنند؟ در این مسئله محقق خراسانی و دیگران وجوهی را برای تصحیح فتوا به وجوب قبل الوقت برای این مقدمات بیان کرده اند که به علت طولانی شدن بحث وارد ماهیت این وجوه نمی شویم؛ هر چند کلیت این بحث را قبلا بیان کرده ایم. (البته محقق اصفهانی و محقق نایینی در این مسئله مطالبی دارند که می توانید به آن ها مراجعه کنید.) اما مسئله ای که این جا بیشتر