دروس

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم تنبیه: شک در نصاب ۱۳۹۳/۰۹/۰۴              تنبیه: شک در نصاب بحث از فروع چهارگانه متعلق به نصاب معدن تمام شد. مطلبی که به نظر می‏رسد در ذیل بحث از اعتبار نصاب معدن مناسب است که مورد تعرض قرار بگیرد، مربوط به شکّ در بلوغ نصاب است؛ این مطلب را مرحوم سید در مسئله سیزدهم عروة بیان کردند اما امام (ره) متعرض این مطلب نشدند ولی چون مطلب مفیدی است و عمدتاً به جهت مستندات حکم مربوط به شک در بلوغ نصاب مهم است به نظرم رسید این مسئله را مورد رسیدگی قرار دهیم. غیر از این یک مسئله دیگری هم است که آن را هم ان شاءالله

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم اعتبار وحدت در نصاب– چهارم: بررسی اعتبار وحدت از حیث معدن ۱۳۹۳/۰۹/۰۳              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در فرع چهارم یعنی اعتبار وحدت از حیث معدن و مکان در بلوغ نصاب سه قول وجود دارد؛ قول اول به همراه دو دلیل ذکر شد. دلیل دوم اگرچه مورد اشکال قرار گرفت اما دلیل اول قول اول یعنی قول به اعتبار وحدت از حیث معدن مورد پذیرش قرار گرفت و به نظر رسید که خالی از اشکال است. ادله قول دوم: عدم اعتبار وحدت اما قول دوم قول به عدم اعتبار وحدت از حیث معدن است یعنی برای وجوب خمس، ملاحظه مجموع آنچه که از معادن متعدد استخراج

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم اعتبار وحدت در نصاب– چهارم: بررسی اعتبار وحدت از حیث معدن ۱۳۹۳/۰۹/۰۲              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم قائلین به اعتبار وحدت از حیث معدن به ادله‏ای تمسک کردند؛ دلیل اول به سه نحوه قابل تقریر است و به نوعی می‏توان گفت این دلیل در واقع ظاهر صحیحه بزنطی است که دلالت بر اعتبار وحدت از حیث مکان دارد. هر چند ممکن است بیان ما با عباراتی که در این مقام گفته شده تفاوت‏هایی داشته باشد یا حتی بعضی از عبارات متحمل معنای دیگری باشند امّا اگر بخواهیم دلیل اوّل را تحت یک عنوان قرار دهیم ظاهر صحیحه بزنطی البته با سه تقریر مختلف: یک تقریر این

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی اعتبار وحدت در نصاب – چهارم: بررسی اعتبار وحدت از حیث معدن ۱۳۹۳/۰۹/۰۱              خلاصه و نتیجه بحث گذشته در فرع چهارم بحث در این بود که آیا وحدت از حیث معدن و مکان استخراج در بلوغ نصاب، معتبر است یا نه؟ یعنی اگر آنچه که از هر معدن استخراج می‏شود مستقلاً به بیست دینار (نصاب) برسد، آنگاه در هر یک مستقلاً خمس، واجب است ولی اگر آنچه که از هر یک از این معادن متعدد استخراج می‏شود به تنهایی کمتر از بیست دینار شود اینجا یضمّ بعضٌ الی بعض پس بحث در ملاحظه مجموع برای نصاب است یا ملاحظه هر معدن به نحو مستقل. فرق نظر امام و

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم اعتبار وحدت در نصاب– فرع سوم و چهارم: بررسی اعتبار وحدت از حیث مخرَج و معدن ۱۳۹۳/۰۸/۲۷              نتیجه فرع دوم نتیجه بحث در فرع دوم این شد که حق با مشهور است یعنی وحدت از حیث مُخرِج اعتبار دارد و سهام هر یک از مُخرِجین چنانچه به بیست دینار برسد، خمس بر آنها واجب می‏شود. فقط امام (ره) در ذیل فرع دوم فرموده است که اگر سهام مجموع هم به نصاب برسد، احتیاط مستحب آن است که خمسش داده شود؛ این احتیاط استحبابی در صورت بلوغ مجموع به نصاب، خالی از وجه نیست. به هر حال حداقل بواسطه استفاده‏ای که بعضی از بزرگان از صحیحه بزنطی

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم اعتبار وحدت در نصاب – فرع دوم: بررسی اعتبار وحدت از حیث مخرِج ۱۳۹۳/۰۸/۲۶              خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله عدم اعتبار وحدت از حیث مُخرِج بود؛ عرض کردیم بعضی از بزرگان مثل صاحب حدائق، صاحب جواهر، شیخ انصاری و به تبع ایشان مرحوم آقای خویی قائل شده‏اند به اینکه اینجا وحدت از حیث مُخرِج، اعتبار ندارد. یعنی سهام مجموع اگر به نصاب برسد، خمسش واجب می‏شود. ادله‏ای بر این قول اقامه شده که دلیل اول را دیروز ذکر کردیم و اشکال آن هم بیان شد؛ دلیل اول أخذ به اطلاق صحیحه بزنطی بود که طبق این دلیل موضوع وجوب خمس و نصاب «ما أخرج المعدن»

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم اعتبار وحدت در نصاب – فرع دوم: بررسی اعتبار وحدت از حیث مخرِج ۱۳۹۳/۰۸/۲۵              خلاصه جلسه گذشته بحث در اعتبار وحدت از حیث مُخر ِ ج بود اینکه آیا نصاب در مورد هر یک از مُخرِجین مستقلاً ملاحظه می‏شود یا باید نصاب مجموع را در نظر گرفت؟ و اگر سهام مُخرِجین مجموعاً به بیست دینار رسید، خمس واجب می‏شود. عرض کردیم دو قول در این مسئله وجود دارد؛ قول اول قول به اعتبار وحدت از حیث مُخرِج است. مشهور به این نظر ملتزم شده‏اند و ادله‏ای هم برای نظر مشهور اقامه شده است. دلیل اول دیروز ذکر شد؛ محصّل دلیل اول این بود که با عنایت

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم اعتبار وحدت در نصاب – فرع دوم: بررسی اعتبار وحدت از حیث مخرِج ۱۳۹۳/۰۸/۲۴              فرع دوم: اعتبار وحدت از حیث مخرِج فرع دوم از فروع چهار گانه مربوط به نصاب، به وحدت از حیث مخرِج مربوط است، در این فرع غرض این است که بررسی شود آیا در نصاب، وحدت از حیث مُخرِج معتبر است یا نه؟ امام (ره) فرمودند: «و لو اشترك جماعة فى استخراجه فالاقوى اعتبار بلوغ نصيب كل واحد منهم النصاب، و إن كان الاحوط إخراجه إذا بلغ المجموع ذلك»؛ اگر گروهی در استخراج معدن مشترک باشند، اقوی آن است که نصیب هر یک از آنها جداگانه و مستقلاً به حدّ نصاب برسد یعنی انضمام

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم اعتبار وحدت در نصاب – فرع اول: بررسی اعتبار وحدت از حیث اخراج ۱۳۹۳/۰۸/۲۱              بحث در ادله قول دوم بود؛ عرض کردیم قول دوم این است که وحدت از حیث اخراج در نصاب معتبر است. دو دلیل برای این قول ذکر شد و هر دو مورد اشکال واقع گردید. دلیل سوم دلیل سوم را مرحوم محقق خویی بیان کردند؛ ایشان می‏فرماید: اگر کسی در استخراج از معدن به اندازه دون النصاب اخراج کند و بنابر اکتفاء به همان مقدار داشته باشد یعنی از ابتدا بنا را بر این بگذارد که همین مقدار کفایت می‏کند و نمی‏خواهد اخراج را تکمیل کند و مثلاً دوباره برگردد و ادامه

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم اعتبار وحدت در نصاب – فرع اول: بررسی اعتبار وحدت از حیث اخراج ۱۳۹۳/۰۸/۲۰              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در اینکه آیا وحدت در اخراج در مسئله نصاب معتبر است یا نه به یک اعتبار دو قول و به یک اعتبار سه قول وجود دارد؛ قول اول که قول به عدم اعتبار وحدت از حیث اخراج بود به همراه دلیل در جلسه گذشته ذکر شد. اما برای قول دوم که قول به اعتبار وحدت از حیث اخراج است ادله‏ای ذکر شده، اینکه بیست دینار در هر اخراج ملاحظه می‏شود اگر در یک اخراج مقداری که از یک معدن استحصال می‏شود به بیست دینار برسد خمس واجب

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم اعتبار وحدت در نصاب – فرع اول: بررسی اعتبار وحدت از حیث اخراج ۱۳۹۳/۰۸/۱۹              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در فرع اول مسئله اعتبار وحدت در نصاب از حیث اخراج مورد بررسی قرار می‏گیرد؛ محل نزاع را تنقیح کردیم و مشخص شد اگر اخراج وحدت حقیقی یا حکمی داشته باشد مورد نزاع و اختلاف نیست بلکه بحث در جایی است که اخراج متعدد است. اینجا می‏خواهیم ببینیم آیا در فرض تعدد مجموع آن چیزهایی که استخراج می‏شود با هم ضمیمه می‏شود و نصاب به نسبت این مجموع ملاحظه می‏شود یا انضمامی نیست و نصاب را در هر مرتبه‏ای که چیزی استخراج می‏شود باید ملاحظه کنیم؟ اقوال

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم اعتبار وحدت در نصاب – فرع اول: بررسی اعتبار وحدت از حیث اخراج ۱۳۹۳/۰۸/۱۸              فرع اول: وحدت از حیث اخراج تا اینجا ما در مورد معدن، تعریف معدن و نصاب معدن مطالبی را بیان کردیم قسمت باقیمانده از این بخش متن تحریر پیرامون اعتبار وحدت در نصاب است؛ اگر ما گفتیم نصاب در خمس معتبر است و باید اندازه‏ای که از معدن استخراج می‏شود به بیست دینار برسد بحث در این است که آیا وحدت در مسئله نصاب اعتبار دارد یا ندارد (این عنوان کلی بحث بود). گفتیم وحدت یا تعدد از چهار جهت می‏تواند مورد نظر قرار بگیرد و لذا چهار فرع در این بحث

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم فروع چهارگانه نصاب در متن تحریر ۱۳۹۳/۰۷/۲۷              اعتبار وحدت در نصاب عرض کردیم در عبارات باقی مانده از قسمت اول از کتاب الخمس تحریر، درباره معدن چهار فرع مطرح شده که همگی از فروع نصاب محسوب می‏شوند؛ هر چهار فرع پیرامون مسئله اعتبار وحدت در نصاب یا عدم اعتبار آن است. در جلسه گذشته چهار فرع را ذکر کردیم. عبارت تحریر را دقت بفرمایید که این چهار فرع در این عبارات بیان شده: فرع اول «و لا يعتبر الاخراج دفعة على الاقوى» این همان فرع اول یعنی مسئله وحدت از حیث اخراج است به این معنی که آیا نصاب در اخراج واحد معتبر است یا اگر

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست بررسی نظر محقق نائینی – قیمت حال الاخراج – فروع نصاب ۱۳۹۳/۰۷/۲۶              بررسی نظر محقق نائینی قبل از بحث از ملاحظه قیمت که آیا حال اخراج ملاک است یا نه، نکته‏ای مربوط به بحث گذشته باقیمانده که لازم اشاره کنیم و آن هم مربوط به مطلبی است که محقق نائینی در حاشیه بر عروة فرمودند؛ محقق نائینی در ذیل عبارت سید که نصاب را بلوغ به بیست دینار ذکر کرده بود، فرمودند: «کون المدار فی معدن الفضة علی نصاب نفسها أو نصاب الذهب لا یخلو عن الاشکال و کذا إذا کان المعدن من غیر النقدین ایضاً و الاحوط رعایة کل من نصابی الذهب و الفضة فی المخرج من

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم بررسی قید «علی الاحوط» در عبارت تحریر ۱۳۹۳/۰۷/۲۳              خلاصه جلسه گذشته بحث در عبارت تحریر بود؛ عرض کردیم دو نکته در این عبارت باید معلوم شود: یکی اینکه منظور از «عیناً أو قیمةً» چیست و دوم اینکه قید «علی الاحوط» به کدامیک از اجزاء جمله برمی‏گردد. چنانچه گفتیم در مورد قید «علی الاحوط» سه احتمال وجود دارد؛ یک احتمال این بود که این قید به اصل حکم برگردد یعنی به اصل اعتبار نصاب بیست دینار. احتمال دوم اینکه به «مأتی درهمٍ» برگردد و احتمال سوم اینکه به «قیمة» برگردد. حق در مسئله: احتمال دوم آنچه که از مجموع مطالب بدست می‏آید این است که به نظر ما ظاهر

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هیجدهم بررسی قید «علی الاحوط» در عبارت تحریر ۱۳۹۳/۰۷/۲۲              خلاصه جلسه گذشته از عبارتی که امام (ره) در تحریر فرمودند چند نکته باقیمانده که باید بررسی کنیم؛ عبارت امام (ره) این بود که «و يعتبر فيه بعد إخراج مؤونة الاخراج و التصفية بلوغه عشرين دينارا أو مأتى درهم عينا أو قيمة على الاحوط» درباره اعتبار نصاب آن هم نصاب بیست دینار به تفصیل بحث کردیم و ادله این فتوای امام که مطابق نظر مشهور است را بیان کردیم؛ به نظر ما حق با مشهور است و ما نیز به آنچه مشهور گفته‏اند ملتزم می‏شویم و نظر مشهور قدما و ابو الصلاح حلبی قابل قبول نیست. اما بعد از اینکه

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۲۰              از ادله‏ای که قابل استدلال برای قول صاحب مدارک است دو دلیل ذکر شد و هر دو دلیل مورد اشکال واقع گردید؛ دو دلیل دیگر باقی مانده که باید مورد بررسی قرار بگیرند. دلیل سوم دلیل سوم متشکل از چند مطلب است و با ضمیمه این چند مطلب، نتیجه مورد نظر حاصل می‏شود: مطلب اول: اینکه اعتبار نصاب از مفهوم صحیحه بزنطی استفاده می‏شود؛ مفهوم صحیحه بزنطی همان گونه که بیان شد این است: «المعدن إذا بلغ عشرین دیناراً ففیه شیءٌ» پس مطلب اول این است که دالّ بر اعتبار نصاب معدن مفهوم این صحیحه است. مطلب دوم: اینکه بعضی

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۱۹              خلاصه جلسه گذشته در مورد اعتبار نصاب قبل المؤونة یا بعد المؤونة بین مشهور و صاحب مدارک اختلاف است؛ برای قول مشهور به سه دلیل استدلال شد و از این سه دلیل دو دلیل مورد قبول واقع گردید. ادله قول دوم (صاحب مدارک) صاحب مدارک ملتزم به اعتبار نصاب قبل المؤونة شده یعنی می‏گوید همین که معدن استخراج شد اگر به بیست دینار برسد برای تعلق خمس کافی است هر چند بعد از کسر هزینه‏های استخراج و تصفیه مقدار باقیمانده یک دینار باشد که در این صورت باید خمس همان یک دینار داده شود چون ملاک رسیدن به نصاب در

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۱۶              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مسئله اعتبار نصاب قبل المؤونة أو بعدها بین مشهور و صاحب مدارک اختلاف است؛ مشهور معتقدند نصاب بعد المؤونة باید ملاحظه شود یعنی بعد از کسر هزینه‏های استخراج و تصفیه اگر مقدار باقیمانده به بیست دینار رسید آنگاه خمس به آن متعلق می‏شود و گرنه خمس واجب نیست. چند دلیل برای قول مشهور ذکر شده؛ دلیل اول اجماع بود که عرض کردیم اجماع در این مسئله قابل اثبات نیست. دلیل دوم اصالة البرائة بود که نتیجه بحث در دلیل دوم این شد که مقتضای اصل برائت در این مقام عدم وجوب خمس در جایی

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۱۵              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه دو مسئله مستقل که البته با هم مرتبط هستند، وجود دارد. مسئله اول پیرامون اصل استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه بود؛ محصل بحث در مسئله اولی این شد که به ادله متعدده این استثناء قابل اثبات است یعنی خمس واجب است بعد از کسر هزینه‏های اخراج و تصفیه. مسئله دوم این است که اعتبار نصاب در مورد معدن قبل از کسر هزینه‏هاست یا بعد از کسر هزینه‏ها؛ نصابی که در معدن معتبر دانسته شده (بیست دینار) در همه آنچه از معدن استخراج می‏شود و قبل از کسر هزینه‏ها