دروس

جلسه ۷۲ – PDF جلسه هفتاد و دوم زوال و عود عدالت ۱۳۹۱/۱۱/۲۸              مسئله بیست و نهم « تزول صفة العدالة حكماً بارتكاب الكبائر أو الاصرار على الصغائر ، بل بارتكاب الصغائر على الاحوط ، و تعود بالتوبة إذا كانت الملكة المذكورة باقية». امام (ره) در مسئله بیست و نهم پیرامون زوال و عود عدالت مطالبی را بیان می­کنند. بعد از آنکه شرطیت عدالت در مفتی در مسئله بیست و هفتم ثابت شد و در مسئله بیست و هشتم عدالت تعریف شد، اینجا می­فرماید آن عدالت چگونه زائل می­شود و چگونه برمی­گردد؛ می­فرماید: صفت عدالت به سبب ارتکاب کبائر یا اصرار بر صغائر حکماً زائل می­شود بلکه احوط آن است که عدالت به ارتکاب

جلسه ۷۱ – PDF جلسه هفتاد و یکم اعتبار مروت در معنای عدالت – ادله عدم اعتبار ۱۳۹۱/۱۱/۲۱              خلاصه جلسه گذشته دو دلیل از ادله عدم اعتبار مروت در عدالت ذکر شد و مشخص گردید این دو دلیل از اشکال و شبهه مصون می­باشد. دلیل سوم به بعضی از روایات بر عدم اعتبار مروت در عدالت استناد شده که دو دسته می­باشند؛ دسته اول روایاتی که به اطلاق آنها اخذ شده و دسته دوم بعضی دیگر از روایات که ظهور یا نص بر عدم اعتبار مروت می­باشند. دسته اول به اطلاق دو روایت اخذ شده به این معنی که این دو عبارت از دو روایت به حسب ظاهر شامل فرض ارتکاب عمل منافی مروت

جلسه ۷۰ – PDF جلسه هفتاد اعتبار مروت در معنای عدالت – ادله عدم اعتبار ۱۳۹۱/۱۱/۲۴              خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قائلین به اعتبار مروت در تحقق عدالت بود؛ دو دلیل مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد این دو دلیل نمی-تواند اثبات کند که مروت در معنای عدالت معتبر است. دلیل سوم این دلیل یک قیاس اقترانی است که از دو مقدمه تشکیل شده است مثل اقیسه¬ای که برای استدلال مورد استفاده قرار می-گیرد: مقدمه اول: کسی که از مردم خجالت نکشد و از آنها حیا نکند، از خدا هم حیا نمی¬کند. مقدمه دوم: کسی که از خداوند حیا نکند عادل نیست. نتیجه: کسی که از مردم حیا نکند، عادل نیست. مقدمه

جلسه ۶۹ – PDF جلسه شصت و نهم اعتبار مروت در معنای عدالت – ادله عدم اعتبار ۱۳۹۱/۱۱/۲۳              خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قول اول در باب اعتبار مروئت در معنای عدالت بود؛ قول اول این بود که مروئت در تحقق عدالت معتبر است. چند دلیل بر این قول اقامه شده؛ دلیل اول یک فقره از صحیحة ابن ابی یعفور بود؛ اولین جمله این روایت یعنی عبارت «أن تعرفوه بالستر و العفاف» مورد استناد واقع شده است. عرض شد برای استدلال به این فقره سه تقریب ذکر شده که دو تقریب را بیان کردیم، حال به بیان و بررسی تقریب سوم می¬پردازیم: تقریب سوم طبق این تقریب جمله «أن تعرفوه بالستر و العفاف»

جلسه ۶۸ – PDF جلسه شصت و هشتم اعتبار مروت در معنای عدالت ۱۳۹۱/۱۱/۲۱              خلاصه جلسه گذشته بحث در اعتبار مروئت در معنای عدالت و تحقق وصف عدالت بود؛ در مقام اول درباره معنای مروئت بحث کردیم و معنای آن فی الجمله معلوم گردید اما مقام دوم پیرامون اصل اعتبار مروئت در معنای عدالت است. عرض کردیم این مسئله در کلمات فقهاء متقدم مطرح نشده یعنی آنها مروئت را در معنای عدالت معتبر نمی­دانستند و از زمان علامه به بعد این مسئله مطرح شده است. فی الجمله در این رابطه دو قول وجود دارد: بعضی از فقها معتقدند مروئت در عدالت معتبر است و بعضی آن را در عدالت معتبر نمی­دانند و اشاره کردیم

جلسه ۶۷ – PDF جلسه شصت و هفتم اعتبار مروت در معنای عدالت ۱۳۹۱/۱۱/۱۸              خلاصه جلسه گذشته بحث در معنای مروئت بود؛ عرض شد که در روایات و لسان فقها مروئت تفسیر شده لکن تفسیر مروئت در روایات و کتب فقهیه متفاوت است. اگر بخواهیم در مقام اول یک جمع بندی نسبت به معنای مروئت داشته باشیم، به نظر می­رسد در مقام تفسیر مروئت نه می­توان به مثال اکتفا کرد زیرا مثال­ها در شرایط و اعصار و امصار مختلف می­شوند لذا نمی­شود در مقام ارائه تعریف و ضابطه مثال ذکر کرد؛ و همچنین نمی­توانیم مراتب کمالیه مروئت را که در برخی روایات بیان شده، به عنوان ملاک قرار دهیم چون همان گونه که ملاحظه

جلسه ۶۶ – PDF جلسه شصت و ششم اعتبار مروت در معنای عدالت ۱۳۹۱/۱۱/۱۷              اعتبار مروت در معنای عدالت بحث در اعتبار مروت در معنای عدالت است. تا اینجا معلوم شد عدالت عبارت است از یک ملکه نفسانیه که موجب اتیان به اجبات و ترک گناهان کبیره است و اجتناب از صغائر در معنای عدالت معتبر نیست. اما آیا مروت در معنای عدالت معتبر است یا نه؟ آیا اگر کسی عملی بر خلاف مروت انجام داد از عدالت ساقط می­شود یا خیر؟ در این مورد در دو مقام باید بحث کنیم ابتدائاً باید دید که معنای مروت چیست و بعد از معلوم شدن معنای مروئت، ببینیم آیا در تحقق عدالت مدخلیت دارد یا نه؟

جلسه ۶۵ – PDF جلسه شصت و پنجم معنای عدالت – اجتناب از صغیره (حق در مسئله) ۱۶/۱۱/۱۳۹۱              قول سوم: تفصیل در مسئله قول سوم در مسئله اعتبار اجتناب از صغیره در معنای عدالت، تفصیلی است که محقق همدانی بین صغائر داده­اند؛ به نظر ایشان ارتکاب بعضی از صغائر موجب فسق و خروج از دایره عدالت است ولی ارتکاب بعضی از صغائر موجب فسق نیست به عبارت دیگر اجتناب از برخی صغائر در معنای عدالت مدخلیت دارد نه اجتناب از همه صغائر. این قول از این جهت تفصیل است که در قول اول اجتناب از همه گناهان صغیره در تحقق عدالت معتبر است و بنابر قول دوم یعنی قول مشهور اجتناب از صغیره مطلقا

جلسه ۶۴ – PDF جلسه شصت و چهارم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۱۵              خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد اعتبار اجتناب از صغیره در معنای عدالت چند قول وجود دارد؛ قائلین به قول اول معتقد بودند که اجتناب از صغیره در تحقق معنای عدالت مدخلیت دارد که ادله آنها مطرح و رد شد. قول دوم یعنی مشهور قائل بودند که اجتناب از صغیره در معنای عدالت دخیل نیست و دو دلیل بر مدعای خود اقامه کردند که ما آنها را بیان کردیم. به نظر می­رسد این دو دلیل تمام و اشکالی متوجه آنها نیست. دلیل سومی هم بر این مدعا اقامه شده که به بیان آن می­پردازیم: دلیل سوم بر طبق

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۱۴              خلاصه جلسه گذشته بحث به مقام چهارم از مقامات مربوط به مسئله اجتناب از صغیره رسید؛ در این مقام بحث این است که آیا اجتناب از صغیره داخل در معنای عدالت هست یا خیر؟ آیا عادل کسی است که فقط از کبیره اجتناب کند یا کسی است که هم از کبیره و هم از صغیره اهل اجتناب باشد؟ گفته شد که دراین مسئله سه قول وجود دارد بعضی اجتناب از صغیره را در عدالت معتبر می¬دانند و برخی هم آن را از معنای عدالت خارج دانسته و معتقدند که صرف اجتناب از کبیره برای تحقق عدالت کفایت می¬کند. برخی

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۹              خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث در مطلب اول از مقام سوم این شد که کسی که گناه صغیره را مرتکب شود و مداومت بر آن گناه داشته باشد و توبه نکند یا آن گناه را کثیراً انجام دهد و توبه نکند یا چند بار انجام دهد و بنای بر ادامه دادن داشته باشد اصرار بر صغیره محقق می­شود اما اگر یکبار گناه صغیره از او سر بزند و توبه نکند، به صرف عدم توبه، اصرار محسوب نمی­شود. ضابطه این مسئله را هم عرض کردیم و گفتیم که برای صدق اصرار باید به عرف مراجعه کرد در مواردی که به

جلسه ۶۱ – PDF   جلسه شصت و یکم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۸              عرض شد در مورد معنای اصرار بر صغیره چندین رأی و نظر وجود دارد که ما اجمالاً به این آراء و انظار اشاره کردیم قبل از اینکه به بیان ادله بپردازیم، لازم است نکته­ای مورد توجه قرار گیرد. نکته آن نکته این است که برای شناخت این مفهوم یعنی الاصرار علی الصغیرة آیا لازم است که سراغ ادله برویم و در روایات و ادله شرعیه این مفهوم را جستجو کنیم یا اینکه این یک مطلبی است که نیاز رجوع به ادله ندارد چون با توجه به اینکه معنای صغیره و کبیره و ملاک آنها در شریعت بیان شده و

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصت معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۷              خلاصه جلسه گذشته اصل بحث ما در این بود که آیا اجتناب از صغیره در عدالت معتبر است یا نه؟ گفتیم مناسب است که در این رابطه مقدمةً درباره چند مطلب صحبت کنیم؛ مجموع مطالبی که باید درباره آن بحث شود چهار مطلب است که در چهار مقام آنها را طرح می­کنیم. دو مطلب را در طی مقام اول و مقام دوم بحث کردیم؛ مقام اول درباره اصل وجود گناه صغیره بود یعنی اینکه آیا تقسیم معاصی به کبیره و صغیره صحیح است یا خیر؟ نتیجه بحث این شد که این تقسیم صحیح است و ما گناهی به نام گناه صغیره

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۴              خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد ملاک و ضابطه گناه کبیره و به تبع آن گناه صغیره اقوال متعدد و مختلفی وجود دارد بعد از اینکه ثابت شد تقسیم معاصی به کبیره و صغیره صحیح است در مورد ملاک اختلاف شده است؛ اقوال را بیان کردیم و عرض کردیم برای فهم صحیح ملاک مناسب است به سراغ روایات برویم سه طائفه روایت نقل کردیم بنابر روایات یک طائفه هر گناهی که خداوند متعال بر آن وعده عذاب و عقاب و آتش داده باشد گناه کبیره است که به تبع این گناه صغیره آن گناهی است وعده عقاب و

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۳              خلاصه جلسه گذشته عرض شد که در مورد ضابطه و ملاک گناه کبیره و تمییز آن از گناه صغیره اقوال مختلفی وجود دارد، اما برای پی بردن به حقیقت امر لازم است به سراغ روایات برویم و روایاتی را که در این رابطه وارد شده مورد بررسی قرار دهیم. به طور کلی سه طایفه از روایات در جوامع روایی وجود دارد: طایفه اول از روایات فقط در مقام بیان ضابطه و قاعده برای گناه کبیره هستند. طایفه دوم روایاتی هستند که فقط عدد گناهان کبیره را نقل کرده­اند، البته در بیان تعداد گناهان کبیره هم اختلاف است؛ از یک

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم معنای عدالت – اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۱/۰۲              خلاصه جلسه گذشته ادله قول به عدم وجود گناه صغیره را ذکر کردیم؛ عرض کردیم مستند قائلین به اینکه همه معاصی کبیره هستند و اساساً گناه صغیره وجود ندارد، روایات است. چند طایفه از روایات را ذکر کردیم و حال به بررسی این دلیل می­پردازیم. بررسی دلیل قول اول آیا از روایاتی که برای اثبات قول اول ذکر کرده­اند، می­توان استفاده کرد که ما اساساً گناه صغیره نداریم؟ در مقام پاسخ عرض می­کنیم: اولاً: این ادله و روایات معارض دارند چون ممکن است روایاتی که دلالت می­کند بر اینکه «کل معصیة شدیدة» یا روایاتی که دال بر پرهیز از

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم معنای عدالت– اجتناب از صغیره ۱۳۹۱/۱۰/۳۰              خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا اساساً در بین گناهان گناهی به عنوان گناه صغیره وجود دارد یا نه؛ به عبارت دیگر آیا تقسیم معاصی به معاصی کبیره و صغیره صحیح است؟ عرض کردیم که دو قول دراین مسئله وجود دارد یکی قول جمعی از قدماست که همه معاصی کبیره­اند و ما به بعضی از قائلین اشاره کردیم و یکی هم مشهور بین متأخرین که قائلند قطعاً گناه صغیره وجود دارد و این یک تقسیم صحیحی است. بعضی از آیات و روایات بر وجود معصیت صغیره دلالت می­کند. در بین روایات ما به صحیحه ابن ابی یعفور

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم معنای عدالت – اجتناب از صغیره (مقام اول) ۱۳۹۱/۱۰/۲۷              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم یکی از اموری که در بحث از معنای عدالت باید مورد رسیدگی قرار گیرد این است که اجتناب از صغیرة در معنای عدالت معتبر است یا نه؟ وقتی عدالت به ملکه نفسانیه باعث بر اتیان به واجبات و ترک محرمات معنی شد لازمه­اش آن است که اجتناب از گناه و معصیت یک رکن در معنای عدالت است. در اینکه اجتناب از کبیره قطعاً به اجماع فقها و بنا بر ادله جزء معنای عدالت است تردیدی نیست چنانچه سابقاً بحث کردیم لکن در مورد صغیره بحث واقع شده که آیا اجتناب از صغائر

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم معنای عدالت – نتیجه کلی ۱۳۹۱/۱۰/۲۶              خلاصه جلسه گذشته با توجه به اینکه تعطیلی دهه آخر صفر بود، لازم است خلاصه­ای از مباحث گذشته ارائه شود. بحث پیرامون مسئله بیست و هشتم بود؛ امام (ره) در مسئله بیست و هشتم درباره معنای عدالت فرمودند: عدالت عبارت است از ملکه­ی راسخه­ای که باعث بر ملازمت تقوی یعنی ترک محرمات و اتیان واجبات است. عرض شد در مورد معنای عدالت چهار مسلک وجود دارد: مسلک اول اینکه عدالت همان اسلام و عدم ظهور فسق است بعضی مثل ابن جنید قائل به این مسلک هستند که ادله این مسلک مورد نقد و بررسی قرار گرفت و بطلان آن واضح

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم بررسی اشکالات مسلک چهارم ۱۳۹۱/۱۰/۱۱              خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث در صحیحه ابن ابی یعفور این شد که بر اساس این صحیحه که در واقع دلیل پنجم مسلک چهارم بود عدالت عبارت است از ملکه­ی نفسانیه که موجب اتیان به واجبات و ترک محرمات است فقرات مختلف این روایت و اقوالی که در هر یک از این فقرات بود مورد بررسی قرار گرفت و قول حق یا آنچه که به نظر ما از این روایت قابل استظهار بود بیان شد. نتیجه کلی نتیجه کلی بحث این شد که برای مسلک چهارم پنج دلیل اقامه کردیم؛ سه دلیل اول مورد اشکال واقع گردید از بین این پنج