دروس

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم اقسام وضع- وقوع قسم دوم- شبهه در مورد اعلام شخصیه ۱۳۹۱/۱۰/۰۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در مقام سوم مربوط به اقسام اربعه وضع بود، عرض کردیم مقام سوم پیرامون امثله و مصادیق اقسام اربعه وضع است. گفتیم در مورد وضع عام و موضوع‏له عام، بحث چندانی وجود ندارد. در مورد وضع خاص و موضوع‏له خاص به اعلام شخصیه مثال زده شده و مشهور، اعلام شخصیه را از مصادیق وضع خاص و موضوع‏له خاص می‏دانند لکن یک اشکال و شبهه‏ای در مورد اعلام شخصیه وجود دارد که عرض کردیم امام (ره) [۱] این شبهه را مطرح و پاسخ داده‏اند. اساس شبهه این است که در وضع خاص و موضوع‏له خاص در واقع واضع

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم اقسام وضع- مقام سوم- مصادیق اقسام چهارگانه ۱۳۹۱/۱۰/۰۴   خلاصه جلسه گذشته بحث ما درباره تقسیم وضع بود. تقسیم اول، تقسیم وضع به تعیینی و تعینی بود که عرض کردیم ما این تقسیم را قبول نداریم. در تقسیم دوم گفتیم که وضع به اعتبار معنی به این بیان که واضع باید در هنگام وضع معنی را تصور کند به چهار قسم تقسیم می‏شود؛ وضع عام و موضوع‏له عام، وضع خاص و موضوع‏له خاص، وضع عام و موضوع‏له خاص و وضع خاص و موضوع‏له عام. البته تقسیم دیگری هم برای وضع به اعتبار لفظ متصور است که وضع شخصی و نوعی می‏باشد که بعداً به بحث درباره آن خواهیم پرداخت. گفتیم در تقسیم

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم اقسام وضع- مقام دوم- امکان قسم چهارم ۱۳۹۱/۱۰/۰۳   تا اینجا قول به امتناع قسم چهارم از اقسام چهارگانه وضع را بررسی کردیم. نظر محقق خراسانی، محقق عراقی و محقق اصفهانی مبنی بر امتناع وضع خاص و موضوع‏له عام مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اشکالات این قول بیان شد. قول به امکان قسم چهارم اما قول دوم قول به امکان قسم چهارم است، یعنی وضع خاص و موضوع‏له عام، محذوری ندارد و ممکن است، حال اینکه در خارج واقع شده یا نه و مثال دارد یا نه؟ بحث دیگری است که در مقام سوم از بحث به آن خواهیم پرداخت. از جمله کسانی که قائل به امکان قسم چهارم شده‏اند

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم اقسام وضع- مقام دوم- امکان قسم چهارم ۱۳۹۱/۱۰/۰۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در امکان قسم چهارم؛ یعنی وضع خاص و موضوع‏له عام بود، عرض شد در این رابطه اختلاف است؛ بعضی قائل به امکان و برخی قائل به امتناع این قسم هستند. مرحوم آخوند، محقق عراقی و محقق اصفهانی قائل به امتناع وضع خاص و موضوع‏له عام می‏باشند. ما کلام محقق خراسانی را نقل کردیم و گفتیم مرحوم آقای خویی هم برای امتناع قسم چهارم همین بیان مرحوم آخوند را بعینه ذکر کرده، سخن محقق عراقی را هم بیان و توضیح ایشان را در این رابطه عرض کردیم. کلام محقق اصفهانی ایشان هم قائل به عدم امکان قسم چهارم هستند لکن

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم اقسام وضع- مقام دوم- امکان قسم چهارم ۱۳۹۱/۰۹/۲۹   نتیجه بحث در امکان قسم سوم نتیجه کلی بحث در امکان قسم سوم، این شد که قسم سوم یعنی وضع عام و موضوع‏له خاص امکان دارد و امکان این قسم هم به این بیان است که واضع مفهوم عام و معنای کلی را در مقام وضع تصور می‏کند ولی این مفهوم عام در واقع یک مفهوم به معنای جامع و قدر مشترک بین افراد و مصادیق که از افراد و مصادیق انتزاع شده می‏باشد مثل فردٌ من الانسان یا شخصٌ من الانسان یا ما ینطبق علیه الانسان و به وسیله این مفهوم به مفاهیم جزئیه اشاره می‏کند و لفظ را برای آن مفاهیم

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم اقسام وضع- مقام دوم- امکان قسم سوم ۱۳۹۱/۰۹/۲۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم به محقق عراقی که در دفاع از نظریه مرحوم آخوند مبنی بر امکان وضع عام و موضوع‏له خاص، مطالبی را فرموده بودند اشکالاتی ایراد شده است. تا اینجا اشکال اول به محقق عراقی که توسط بعضی از بزرگان ایراد شده بود مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد این اشکال وارد نیست. اشکال دوم به محقق عراقی می‏گویند اساس فرمایش محقق عراقی و به تبع ایشان مرحوم آقای خویی در دفاع از مرحوم آخوند این بود که عناوین و مفاهیمی همچون ما ینطبق علیه الانسان یا فردٌ من الانسان که از افراد و مصادیق، انتزاع شده‏اند می‏توانند مرآت

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم اقسام وضع- مقام دوم- امکان قسم سوم ۱۳۹۱/۰۹/۲۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در امکان قسم سوم از اقسام چهارگانه وضع؛ یعنی وضع عام و موضوع‏له خاص بود. در این رابطه مرحوم آخوند قائل به امکان شدند و فرمودند: واضع می‏تواند معنای کلی را تصور کند و لفظ را برای مصادیق آن معنای کلی وضع کند؛ چون کلی و عام می‏تواند مرآت برای افراد و مصادیق باشد و تصور عام در واقع همان تصور خاص و مصادیق می‏باشد پس اصل فرمایش مرحوم آخوند امکان وضع عام و موضوع‏له خاص است. اشکالی به مرحوم آخوند ایراد شد که وضع عام و موضوع‏له خاص امکان ندارد؛ چون کلی نمی‏تواند مرآت و آینه افراد و

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم اقسام وضع – مقام دوم – امکان قسم سوم ۱۳۹۱/۰۹/۲۶   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکال اول بر محقق عراقی است که از طرف صاحب منتقی الاصول ایراد شده بود. محقق عراقی برای اثبات امکان وضع عام و موضوع‏له خاص در دفاع از مرحوم آخوند فرمود: مفاهیم اگر منتزع از افراد باشند می‏توانند مرآت برای افراد قرار گیرند، بعضی از مفاهیم این چنین هستند؛ مثل فردٌ، شخصٌ، مصداقٌ و امثال آن که این مفاهیم به واسطه اینکه افراد و مصادیق، منشأ انتزاع آنها هستند می‏توانند مرآت افراد و مصادیق هم باشند به خلاف مفاهیم متأصله، پس مفهومی مثل ما ینطبق علیه الانسان ضمن اینکه یک مفهوم کلی و عام است می‏تواند

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم اقسام وضع- مقام دوم- امکان قسم سوم ۱۳۹۱/۰۹/۲۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در امکان قسم سوم یعنی وضع عام و موضوع‏له خاص بود، عرض کردیم در مورد امکان این قسم چند نظر وجود دارد؛ بعضی قائل به امکان و برخی قائل به عدم امکان این قسم‏اند. مرحوم آخوند از کسانی است که قائل به امکان وضع عام و موضوع‏له خاص می‏باشد و می‏فرماید: واضع می‏تواند معنای کلی و عام را تصور کند لکن لفظ را برای افراد و مصادیق آن قرار دهد؛ چون عام و کلی، مرآت و حاکی از افراد و مصادیق است و می‏تواند وجه برای خاص باشد. عرض کردیم به این بیان اشکال شده، اولین اشکال این است

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل مقام دوم – امکان قسم سوم ۱۳۹۱/۰۹/۲۲   امکان قسم سوم بحث در امکان اقسام چهارگانه وضع بود، نوبت رسید به امکان قسم سوم یعنی وضع عام و موضوع‏له خاص، گفتیم در این رابطه چند قول وجود دارد، بعضی قائل به امکان و برخی قائل به عدم امکان هستند. مرحوم آخوند از کسانی است که قائل به امکان این قسم است، ما نظر ایشان و اشکال وارد بر کلام ایشان و پاسخ‏های آن را ذکر و مورد بررسی قرار می‏دهیم. کلام محقق خراسانی به نظر مرحوم آخوند واضع می‏تواند معنای کلی را تصور کند و لفظ را در مقابل افراد و مصادیق آن قرار دهد چون کلی مرآت برای افراد و وجه برای خاص

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم مقام دوم – امکان قسم اول و دوم ۱۳۹۱/۰۹/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در مقام اول که درباره معانی اقسام چهارگانه وضع بود تمام شد، محصل بحث در مقام اول این شد که دو قسم از این اقسام چهارگانه معنای روشن و واضحی دارد؛ یکی وضع خاص و موضوع‏له خاص که البته در این رابطه یک اشکالی نسبت به مثال آن وجود دارد که بعداً عرض خواهیم کرد اما معنای آن روشن است، مثل اینکه کسی اعلام شخصیه را تصویر می‏کند و نامی را بر آنها می‏گذارد مثلاً فرزندش را تصویر می‏کند و نام زید را برای او قرار می‏دهد. در مورد معنای وضع خاص و موضوع‏له عام هم نزاع

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم اقسام وضع- معانی وضع عام، موضوع‏له خاص ۱۳۹۱/۰۹/۱۹   بحث در معانی مختلف اقسام چهارگانه وضع بود، در مورد وضع عام و موضوع‏له عام چهار معنی و تفسیر ذکر شد و نظر مختار و حق در مسئله معلوم شد. معانی وضع عام و موضوع‏له خاص در مورد وضع عام و موضوع‏له خاص هم سه معنی و تفسیر شده که به این سه معنی محقق عراقی اشاره کرده و ما این سه معنی را ذکر و بررسی می‏کنیم تا ببینیم حق در مسئله کدام یک از این سه قسم است: معنای اول اینکه مراد از وضع عام و موضوع‏له خاص این است که واضع در هنگام وضع معنای عام و کلی را لحاظ

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم اقسام وضع- معانی وضع عام، موضوع‏له عام ۱۳۹۱/۰۹/۱۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد بعضی از اقسام چهارگانه وضع، معانی و تصاویر متعددی ذکر شده، ما یک معنی و تصویر مشهور و عمومی را از این اقسام چهارگانه ارائه دادیم لکن در مورد بعضی از اقسام از جمله قسم اول یعنی وضع عام و موضوع‏له عام گفتیم چند معنی وجود دارد که ما سه معنی را ذکر کردیم؛ یک معنی این بود که مراد از وضع عام و موضوع‏له عام ماهیت مطلقه است، معنای دوم این بود که مراد از عام ماهیت مهمله است و معنای سوم که محقق عراقی فرمود این بود که در وضع عام و موضوع‏له عام

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم تقسیم دوم وضع- معنای اقسام چهارگانه ۱۳۹۱/۰۹/۱۵   معنای سوم معنای سوم برای وضع عام و موضوع­له عام تفسیری است که محقق عراقی ارائه می­دهد، گرچه تعرض به این مطالب ممکن است خسته کننده و وقت­گیر باشد اما آشنایی با افکار و آراء اعلام ثلاثه متأخر یعنی محقق عراقی، محقق نائینی و محقق اصفهانی ضروری است. محقق عراقی تفسیری متفاوت از دو تفسیر قبلی درباره وضع عام و موضوع­له عام ارائه می­دهد که سخن ایشان دقیق و در عین حال خالی از اشکال نیست. یک فرق اساسی بین دو مبنای قبلی و این مبنا وجود دارد و آن این که در دو معنای قبلی موضوع­له عبارت از ماهیت بود که یا ماهیت

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم مقام اول: معانی اقسام چهارگانه ۱۳۹۱/۰۹/۱۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم تقسیم دوم وضع به اقسام چهارگانه مذکوره به اعتبار معنی است که واضع در هنگام وضع تارةً معنی را کلی تصور می­کند و لفظ را برای خود آن معنای کلی قرار می­دهد و گاهی برای مصادیق آن و گاهی هم معنای جزئی را تصویر می­کند و لفظ را برای خود آن معنای جزئی و گاهی برای عنوان کلی آن قرار می­دهد لذا گفتیم به حصر عقلی چهار قسم پدید می­آید لکن غیر از تصویری که مشهور برای اقسام اربعه ارائه داده­اند معانی دیگری هم برای بعضی از این اقسام ذکر شده است. محقق عراقی ضمن نقل دو معنی از وضع

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم تقسیم دوم وضع(اقسام چهارگانه) ۱۳۹۱/۰۹/۱۳   عرض کردیم وضع دارای انقسامات مختلف است، تقسیم اول وضع را بیان کردیم که وضع به وضع تعیینی و وضع تعیّنی تقسیم می­شود. نتیجه این شد که بنا بر نظریه مختار این تقسیم قابل قبول نیست. تقسیم دوم: وضع عام موضوع­له عام، وضع خاص موضوع­له خاص، وضع خاص موضوع له عام و وضع عام موضوع­له خاص. قبل از اینکه به بررسی اقسام چهارگانه فوق بپردازیم لازم است به دو نکته اشاره کنیم: وجه تقسیم وضع به چهار قسم این تقسیم برای وضع به چه اعتبار است چون وقتی یک مَقسم به تقسیمات متعدد عرضی منقسم به اقسام مختلف می­شود بدیهی است که ما در هر تقسیمی

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم تقسیم اول وضع- بررسی صحت تقسیم وضع به تعیینی و تعیّنی ۱۳۹۱/۰۹/۱۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که تقسیم وضع به تعیینی و تعیّنی بنا بر مبانی مختلف در باب وضع صحیح است یا خیر؟ ما تقریباً اکثر مبانی در باب وضع را مورد بررسی قرار دادیم و معلوم شد که طبق برخی از مبانی تقسیم وضع به تعیینی و تعیّنی درست است و بر طبق برخی مبانی دیگر این تقسیم صحیح نیست. بررسی صحت تقسیم بنا بر نظریه مختار حال باید ببینیم آیا تقسیم وضع به تعیینی و تعیّنی بنا بر نظریه مختار در باب حقیقت وضع صحیح است یا نه؟ نظر مختار این بود که وضع عبارت

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم تقسیم اول وضع- بررسی صحت تقسیم وضع به تعیینی و تعیّنی ۱۳۹۱/۰۹/۱۱   اقسام وضع بعد از بحث پیرامون حقیقت وضع و بررسی مبانی مختلف در این رابطه اکنون به بحث از انقسامات وضع می­پردازیم. تقسیم اول: وضع تعیینی و تعینّی وضع از جهات مختلف منقسم به اقسامی می­شود، یکی از انقسامات وضع که مشهور شده تقسیم وضع به وضع تعیینی و تعیّنی است. این تقسیم برای وضع به اعتبار واضع است که آیا واضع معین است یا غیر معین؟ وضع تعیینی: بنابر آنچه که مشهور است وضع تعیینی عبارت است از ارتباط و علقه­ای که بین لفظ و معنی از ناحیه واضع معیّن ایجاد می­شود. وضع تعیّنی: عبارت است از علقه

جلسه ۳۱ – PDF سی و یکم حقیقت استعمال ۱۳۹۱/۰۸/۱۷   حقیقت استعمال در پایان بحث از حقیقت وضع مناسب است مختصری درباره حقیقت استعمال هم مطالبی را عرض کنیم. مسئله استعمال به عنوان یک ضلع از مثلث وضع، استعمال و دلالت می­باشد. واضع کار وضع را انجام می­دهد، استعمال مربوط به متکلم است یعنی کسی که لفظی را در معنایی به کار می­برد و ضلع سوم این مثلث مخاطب است که با شنیدن لفظ تصوری در ذهن او از لفظ ایجاد می­شود و موجب انتقال به تصور معنی می­شود. از این سه ضلع ما در باب ضلع اول یعنی وضع به تفصیل سخن گفتیم و حقیقت وضع را بیان کردیم، ضلع دوم استعمال است که بحث امروز ما درباره

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی نظر مختار ۱۳۹۱/۰۸/۱۶   خلاصه جلسه گذشته یک نکته­ای در جلسه گذشته مطرح شد که آن را موکول به امروز کردیم و آن این که به نظر ما اصح در بین نظریات مختلف در باب وضع آن است که حقیقت وضع عبارت است از جعل علامیت لفظ برای معنی لکن بحث در این بود که آیا ابراز در حقیقت وضع مدخلیت دارد یا خیر؟ بررسی سه احتمال در نظریه مختار ما در بیان نظریات در باب وضع این نظریه را جزء دیدگاه و در زمره نظریاتی قرار دادیم که قائل به این بودند که وضع یک امر اعتباری است، حال در اینکه وضع یک امر اعتباری است بحثی نیست اما آیا نفس اعتبار ولو