دروس

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و یکم فرع چهارم-بررسی ادله ۱۳۹۱/۰۱/۲۷                   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که اگر مقلد بعد از موت مجتهد و مرجع تقلید خودش به حی رجوع کند دیگر نمی­تواند دوباره به تقلید میت برگردد؛ ما چند دلیل بر عدم جواز رجوع به میت ثانیاً ذکر کردیم. برای اینکه بحث کامل شود مناسب است دلیل جواز رجوع به میت ثانیاً هم بیان شود چون بعضی از بزرگان گویا قائل به جواز رجوع به میت ثانیاً هستند؛ در ابتدا فرمایش این بزرگان را نقل کنیم و بعد ادله­ای که اینجا قابل استناد هست را مورد بررسی قرار می­دهیم. کلام محقق عراقی(ره) در جواز عود به میت مرحوم

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود فرع چهارم- بررسی ادله ۱۳۹۱/۰۱/۲۶                   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در فرع چهارم بود که بنابر قول به جواز بقاء بر تقلید میت، اگر مقلدی در حالی که می­توانست بر تقلید میت باقی بماند، چنانچه رجوع به حی کرد، آیا مجدداً می­تواند به میت عود کند؟ ما نظر امام (ره) و مرحوم سید را در این مسئله بیان کرده و گفتیم همانگونه که در رجوع از میت به حی چند صورت وجود داشت، اینجا هم چون مسئله مبتنی بر فرع گذشته است صور مختلفی قابل تصویر است. عمده این است که دلیل بر این مسئله چیست. ادله عدم جواز عود به میت ثانیاً برای اثبات عدم

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم فرع سوم– فرع چهارم ۱۳۹۱/۰۱/۲۳                   خلاصه جلسه گذشته بحث در فرع سوم مسئله­ی سیزدهم بود؛ عبارت امام در تحریر الوسیلة این است «و یجوز الرجوع الی الحی الأعلم و الرجوع أحوط» عرض کردیم این بحث فقط بر مبنای جواز بقاء بر تقلید میت جریان دارد و به نوعی از ملحقات بحث بقاء بر تقلید میت است. گفتیم این فرع صرف نظر از اینکه عبارت تحریر ناظر به چند صورت باشد فی نفسه سه صورت می­توان برای آن تصویر کرد: · یکی بحث از رجوع به حی در حالی که حی و میت مساوی هستند. · دوم رجوع از میت به حی اعلم. · و

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم فرع دوم: جواز بقاء تقلید بر میت ۱۳۹۱/۰۱/۲۲                   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا جواز بقاء بر تقلید میت مطلق است یا مشروط به شروطی می­باشد. شرط اول این بود که مکلف باید در زمان حیات مجتهد به فتوای آن مرجع تقلید عمل کرده باشد تا بتواند بعد از ممات بر تقلید او باقی بماند و گفته شد در این جهت که او هم در مسائلی که عمل کرده و هم در مسائلی که عمل نکرده می­تواند بر تقلید میت باقی بماند، بر خلاف بعضی از بزرگان که این شرط را قبول ندارند. آنها هم که این شرط را قبول ندارند

جلسه ۸۷ – PDF جلسه هشتاد و هفتم فرع دوم: جواز بقاء بر تقلید میت ۱۳۹۱/۰۱/۲۱                   اشکال مرحوم آقای خوئی ما در بیان دلیل بر اشتراط عمل در جواز بقاء گفتیم که دلیل ما متشکل از دو مقدمه می­باشد؛ مقدمه اول این بود که مقتضای ادله عدم شرطیت عمل است یعنی ادله­ی جواز بقاء اعم از آیات و روایت و سیره متشرعه و استصحاب، هیچ یک دلالت بر مدخلیت عمل در جواز بقاء ندارد اما عرض کردیم با توجه به معنای تقلید و حقیقت تقلید ناچاریم عمل را شرط در جواز بقاء بدانیم چنانچه تفصیلاً بیان کردیم. مرحوم آقای خوئی اینجا مطلبی دارند که در واقع می­توانیم آن را به عنوان اشکال

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم فرع دوم: بقاء بر تقلید میت ۱۳۹۱/۰۱/۲۰                   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا جواز بقاء بر تقلید میت مشروط به عمل مقلد به فتوای میت در زمان حیات او هست یا خیر؟ عرض شد در این مسئله سه قول وجود دارد یکی قول به اشتراط عمل در جواز بقاء فی الجمله یعنی همین که در بعضی مسائل عمل به فتوای میت کرده باشد، برای بقاء بر تقلید میت در همه مسائل کفایت می­کند. قول دوم این بود که عمل برای جواز بقاء شرط است لکن بالجمله یعنی مقلد فقط در مسائلی که از مجتهد میت در حال حیات او تقلید کرده

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم فرع دوم: بقاء بر تقلید میت ۱۳۹۱/۰۱/۱۹                   ادله قائلین به جواز بقاء بر تقلید میت مورد بررسی قرار گرفت و نتیجه این شد که فی الجمله این ادله تمام می­باشد لکن مناسب است دلیل قائلین به عدم جواز بقاء بر تقلید میت هم مورد رسیدگی قرار بگیرد. دلیل قائلین به عدم جواز بقاء دلیلی را مرحوم آخوند برای عدم جواز بقاء بر تقلید میت ذکر کرده­اند. چنانچه سابقاً هم گفتیم مرحوم آخوند و به تبع ایشان مرحوم نائینی از کسانی است که قائل به عدم جواز بقاء بر تقلید میت است. دلیل ایشان اولویت قطعیه است. ایشان می­فرماید اگر مجتهدی به دلیل مرض و

جلسه ۸۴ – PDF جلسه هشتاد و چهارم فرع دوم: بقاء بر تقلید میت ۱۳۹۰/۱۲/۲۳                   خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل چهارم قائلین به جواز بقاء بر تقلید میت بود؛ عرض کردیم دلیل چهارم استصحاب است. برای این استصحاب سه تقریب ذکر کردیم و گفتیم که این سه تقریب را باید بررسی کرد و دید که آیا این استصحاب بنا بر این سه تقریب جاری می­باشد یا نه؟ بررسی دلیل چهارم بررسی تقریب سوم: اما تقریب سوم که عبارت بود از استصحاب حکم ظاهری، این استصحاب به نظر ما جاری نیست. ما اساساً حکم ظاهری را قبول نداریم و گفتیم هیچگاه بر طبق مؤدای اماره، یک حکم ظاهری جعل نمی­شود؛ این چنین

جلسه ۸۳ – PDF جلسه هشتاد و سوم فرع دوم: بقاء بر تقلید میت ۲۲/۱۲/۱۳۹۰                   خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل سوم قول به جواز بقاء بر تقلید میت بود؛ عرض کردیم که دلیل سوم عبارت است از سیره متشرعه در زمان حضور به این بیان که در صدر اول متشرعه به بزرگان رجوع می­کردند و فرقی هم در رجوع بین حی و میت نمی­گذاشتند و در جایی هم شاهد و دلیلی مبنی بر اینکه پس از موت شخصی که به او رجوع کرده­اند، بر عدول از او نیافته­ایم. در هر صورت اگر عدول از آن شخص واجب بود حتماً باید بیان می­شد و یا حداقل اگر عدول واجب بود باید معروف

جلسه ۸۲ – PDF جلسه هشتاد و دوم فرع دوم: بقاء بر تقلید میت ۱۳۹۰/۱۲/۲۱                   خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل دوم قائلین به جواز بقاء بر تقلید میت بود؛ عرض کردیم سیره عقلاء بر رجوع به اهل علم و اهل اطلاع است. عقلاء در همه علوم و فنون و صنایع به اهل علم رجوع می­کنند و در این جهت فرقی بین حی و میت نیست. این سیره از طرف شارع هم مورد ردع قرار نگرفته است لذا از عدم ردع شارع کشف تأیید یا رضایت او می­کنیم. لکن یک نکته­ای وجود داشت و آن اینکه چه فرقی است بین مسئله­ی تقلید ابتدائی از میت و بقاء بر تقلید میت؛ به همین

جلسه ۸۱ – PDF جلسه هشتاد و يكم فرع دوم: بقاء بر تقلید میت ۱۳۹۰/۱۲/۲۰                   فرع دوم: بقاء بر تقلید بحث در فرع دوم مسئله سیزدهم است: «نعم یجوز البقاء علی تقلیده بعد تحققه بالعمل ببعض المسائل مطلقا ولو فی المسائل التی لم یعمل بها علی الظاهر». فرع دوم از مسئله سیزدهم درباره بقاء بر تقلید میت است؛ فرع اول پیرامون تقلید ابتدائی از میت بود که به تفصیل در مورد آن بحث کردیم. در فرع دوم امام (ره) می­فرمایند: بقاء بر تقلید میت مطلقا جایز است به شرط آنکه تقلید از میت در زمان حیات او محقق شده باشد. تحقق تقلید هم به این است که به بعضی از مسائل عمل

جلسه ۸۰ – PDF جلسه هشتاد ادله منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۱۷   دلیل پنجم آخرین دلیل قائلین به عدم جواز تقلید ابتدائی از میت مطلبی است که آقای خوئی فرمودند؛ ایشان می­فرماید: فتوای میت در صورتی که قائل به حجیت آن بشویم از دو حال خارج نیست: تارةً فتوای مجتهد را معتبر و حجت می­دانیم حتی در جایی که میت با احیاء و سایر اموات در فضیلت مساوی باشند یعنی به عبارت دیگر میت از دیگران اعلم نیست و اخری فتوای میت را حجت می­دانیم در جایی که او اعلم از سایر اموات و همچنین اعلم از احیاء است. اما صورت اول که میت مساوی با دیگران باشد در این صورت جواز رجوع به او و حجیت

جلسه ۷۹ – PDF جلسه هفتاد و نهم ادله منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۱۶   دلیل سوم: اجماع دلیل سوم قائلین به عدم جواز تقلید ابتدائی از میت اجماع است؛ بعضی از بزرگان ادعای اجماع بر عدم جواز تقلید ابتدائی از میت کرده­اند. البته در بین کسانی که به آنها نسبت داده می­شود که ادعای اجماع کرده­اند بعضی به صراحت به اجماع اشاره کرده­اند از جمله مرحوم وحید بهبهانی [۱] ولی بعضی از بزرگان تصریح به اجماع نکرده­اند لکن از کلام آنها شاید بتوان ادعای اجماع را استفاده کرد. در هر صورت اجمالاً قائلین به عدم جواز تقلید ابتدائی از میت ادعا می­کنند این مسئله در مذهب امامیه اجماعی است در حالی که اهل سنت قائل به جواز

جلسه ۷۸ – PDF جلسه هفتاد و هشتم ادله منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۱۵   عرض کردیم قائلین به عدم جواز تقلید ابتدائی از میت به چند دلیل تمسک کردند. دلیل اول استدلال به بعضی از آیات بود که بحث از آن گذشت. اما دلیل دوم روایات است. دلیل دوم: روایات روایات متعددی مورد استدلال قرار گرفته است؛ بعضی از روایات دلالت بر جواز افتاء دارند و در بعضی از روایات ارجاع به خواص اصحاب شده مثل آنچه که امام(ع) به ابان بن تغلب فرمودند: «إجلس فی مسجد المدینة و أفت للناس فإنی أحبّ أن یری فی شیعتی مثلک». [۱] یا روایاتی که نهی از افتاء به غیرعلم کرده که این روایات دلالت بر جواز افتاء دارد اگر

جلسه ۷۷ – PDF جلسه هفتاد و هفتم ادله منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۱۴   ادله منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت یا به تعبیر دیگر قائلین به اشتراط حیات در مفتی به چند دلیل تمسک کرده­اند؛ دلیل اول: آیات دلیل اول استدلال به چند آیه می­باشد. آیاتی که در اصل مسئله جواز تقلید و حجیت فتوای مجتهد به آن استناد شده بود در مورد عدم جواز تقلید ابتدائی از میت هم مورد استدلال قرار گرفته است: آیه اول: آیه نفر  «وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنفِرُواْ كَآفَّةً فَلَوْلاَ نَفَرَ مِن كُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَآئِفَةٌ لِّيَتَفَقَّهُواْ فِي الدِّينِ وَلِيُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ» . [۱] در این آیه حجیت نظر و انذار

جلسه ۷۶ – PDF جلسه هفتاد و ششم جمع بندی ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۱۰   جمع بندی ادله قائلین به جواز تقلید ابتدائی از میت بحث از جواز تقلید میت ابتدائاً مناسب است یک جمع بندی از مباحث مطرح شده داشته باشیم. البته هنوز بحث از فرع اول تمام نشده ولی در هر صورت برای فهم بهتر بحث این جمع بندی ضروری به نظر می­رسد. فرع اول مسئله سیزدهم این بود که آیا تقلید از میت ابتدائاً جائز است یا نه؟ ما عرض کردیم در این مسئله دو قول وجود دارد یکی قول مشهور قریب به اتفاق فقهاء است که می­گویند تقلید میت ابتدائاً جائز نیست و دیگری هم قول به جواز تقلید میت ابتدائاً می­باشد که

جلسه ۷۵ – PDF جلسه هفتاد و پنجم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث در مورد دلیل چهارم قائلین به جواز تقلید میت ابتدائاً این شد که استصحاب حجیت فتوای مجتهد میت یا استصحاب جواز تقلید از او یا استصحاب جواز اخذ از مجتهد میت مبتلا به اشکالاتی شد که همه آنها مورد خدشه قرار گرفت؛ مجموعاً پنج اشکال نسبت به این استصحاب مطرح گردید و پاسخ این اشکالات داده شد. البته بعضی از این اشکالات نزدیک به هم بودند اما در عین حال قابلیت اینکه به نحو مستقل ذکر بشوند را داشتند. دو دلیل دیگر باقی مانده که باید ببینیم آیا جواز تقلید ابتدائی از میت را ثابت می­کنند یا خیر؟ دلیل

جلسه ۷۴ – PDF جلسه هفتاد و چهارم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۸   اشکال پنجم اشکال پنجم به استصحاب اشکالی است که امام (ره) این اشکال را مطرح فرمودند و آن را یک اشکال قوی بر استصحاب حجیت فتوای مجتهد میت می­دانند. این اشکال در واقع همان اشکال متکامل مرحوم آقای حکیم است یعنی همان اشکال اول است منتهی به نحو کاملتر و به نحو جامعتر مطرح شده است. اصل اشکال این است که استصحاب فقط در یک حکم شرعی یا موضوع دارای اثر شرعی جریان پیدا می­کند و در ما نحن فیه نه یک حکم شرعی وجود دارد که بخواهد استصحاب شود و نه یک موضوع دارای اثر شرعی که قابل استصحاب باشد. اما اینکه حکم

جلسه ۷۳ – PDF جلسه هفتاد و سوم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکال چهارم بر استصحاب جواز تقلید از مجتهد میت بود. عرض کردیم این اشکال به نوعی قریب به اشکال سوم است لکن تفاوتی هم با آن اشکال دارد که بعد از بیان اشکال به تفاوت بین اشکال سوم و چهارم اشاره خواهیم کرد. مرحوم آقای خوئی با اغماض از سه اشکال و فرض یک مطلب اشکال را بیان می­کنند؛ آن سه اشکالی که از آنها اغماض می­کنند: یکی جریان استصحاب در احکام است چون ایشان قائل به عدم حجیت استصحابات حکمیه است. اشکال دوم اشکالی بود که مرحوم آقای آخوند داشتند مبنی بر عدم بقاء موضوع برای جریان استصحاب؛

جلسه ۷۲ – PDF جلسه هفتاد و دوم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۶   بحث در اشکالاتی بود که به استصحاب حجیت فتوای مجتهد وارد شده است؛ تا اینجا ما دو اشکال به این استصحاب ذکر کرده و مورد بررسی قرار دادیم. اشکال سوم به جریان استصحاب اشکال سوم این است که اگر ما بخواهیم جواز تقلید برای هر بالغ عاقلی که به سن بلوغ رسیده و به ادله­ی متعدده ثابت شده را استصحاب کنیم، چنانچه این قضیه به نحو قضیه خارجیه باشد یعنی اینکه هر مکلفی که در زمان حیات مجتهد موجود باشد می­تواند از او تقلید کند یعنی جواز تقلید به عنوان حکم مستصحب یک قضیه خارجیه باشد که فقط موضوع آن افراد محقق الوجود در