دروس

جلسه ۴۸ – PDF دانلود-جلسه چهل و هشتم-PDF جلسه چهل و هشتم نکات/ تعریف حقیقت حکم ۱۳۸۸/۱۰/۱۹ خلاصه بحث­ های گذشته همان طوری که در جلسات گذشته بیان شد، با ملاحظه چهار امری که به عنوان مقدمه برای بیان حقیقت حکم شرعی ذکر کردیم و همچنین با توجه به پنج نکته دیگر که سه نکته از آن را در جلسه گذشته بیان کردیم و دو نکته دیگر را که امروز بیان خواهیم کرد، می­توانیم در رابطه حقیقت حکم شرعی به نتیجه برسیم. از آن امور چهارگانه امر اول در رابطه با اراده تکوینیه و تشریعیه بود، دومین امر در باب معنای اعتبار و امور اعتباریه بود، سومین امر در باب حقیقت انشاء و چهارمین امر در باب مراتب حکم بود

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم مسئله دوم حقیقت حکم ۱۳۸۸/۱۰/۱۵ خلاصه­ مطالب گذشته تا اینجا اموری که به عنوان مقدمه برای بیان حقیقت حکم شرعی لازم بود بیان شد، اکنون با توجه به آن امور مهمه چهارگانه و امری که در جلسه گذشته به آن پرداختیم و همچنین با ضمیمه چند نکته­ به آن امور حقیقت حکم شرعی را روشن می­کنیم، یعنی وقت آن رسیده است که از همه آن بحث ها نتیجه گیری شود، برای یادآوری مطالب گذشته را به طور خلاصه عرض می­کنیم: امر اول در امر اولی بحث از این بود که اراده تکوینیه و اراده تشریعیه به چه معنا است؟ در آنجا عرض کردیم که بنا بر نظر مختار دو قسم اراده نداریم

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم اعتباری بودن حکم ۱۳۸۸/۱۰/۱۴ نظر برگزیده: اعتباری بودن حقیقت حکم در جلسات گذشته عرض شد که در باب حقیقت حکم شرعی دو مسلک اصلی وجود دارد، یک مسلک حکم را امر واقعی تلقی می­کند و مسلک دوم حکم را یک امر اعتباری می­داند. همچنین کلام محقق عراقی مبنی بر واقعی بودن حکم و اینکه حکم تکلیفی، اعتباری و جعلی -به معنایی که در احکام وضعیه هست- نمی­باشد را ذکر کردیم و در بررسی کلام ایشان اشکالی که بر این کلام وارد بود را عرض کردیم. اما نظر ما این است که حکم شرعی یک امر اعتباری است. بر این مدعا دو دلیل اقامه می­کنیم. دلیل اول بر اعتباری بودن حکم دلیل اول

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم حقیقت حکم شرعی ۱۳۸۸/۱۰/۱۳  نظر مرحوم محقق عراقی بحث در این بود که در باب حکم شرعی دو مسلک رئیسی و اصلی وجود دارد؛ یکی اینکه حکم شرعی یک امر واقعی است و دیگر اینکه حکم شرعی یک امر اعتباری است یعنی اقوال مختلفی که درباره حقیقت حکم شرعی بیان شده بود را می­توان مجموعا به این دو مسلک برگرداند و گفتیم از بعضی اقوال بر می­آید که حکم شرعی یک امر واقعی است و از بعضی دیگر از اقوال استفاده می­شود که حکم شرعی یک امر اعتباری است. از جمله کسانی که قائل است حکم شرعی یک امر واقعی است و بیانی در این رابطه هم دارند مرحوم محقق عراقی است،

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهار مسئله دوم : حقیقت حکم شرعی ۱۳۸۸/۰۹/۲۱ مسئله دوم: حقیقت حکم شرعی بعد از بیان امور چهار گانه که به عنوان مقدمه برای حقیقت حکم شرعی بیان شد و مسئله دومی که قرار بود به آن پرداخته شود مسئله حقیقت و ماهیت حکم شرعی است، قبلا عرض کردیم که آراء و انظار مختلفی در رابطه با حکم شرعی وجود دارد، در این رابطه عبارات نه تن از اعلام و بزرگان را ذکر کردیم، گرچه این نُه نظر و قول با همدیگر متفاوت نیستند بلکه بعضا دارای یک مبنا و مسلک واحدی هستند اما تعبیراتشان متفاوت است، در اینجا به صورت خلاصه برای یادآوری آن نه نظر را بیان می­کنیم: قول اول حکم

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم امرچهارم : مراتب حکم ۱۳۸۸/۰۹/۱۸ مسئله اول: کدام یک از دو مرتبه انشاء و فعلیت از مراتب حکم می­باشند؟ بعد از اینکه مراحل ششگانه­ای که در روند عملیات حکم وجود دارد بیان شد، نوبت به حل آن دو مسئله­ای که در جلسه گذشته اشاره شده می­رسد، یکی آن که آیا هر دو مرتبه و مرحله انشاء و فعلیت از مراتب حکم­­اند یا اینکه حکم فقط مرتبه انشاء است و یا اینکه فقط مرتبه فعلیت از مراتب حکم است؟ مسئله ثانی هم این بود که حقیقت حکم شرعی چیست؟ اما مسئله اولی اینکه از این دو مرتبه کدامیک از مراتب حکم است؟ برای اینکه به این سوال پاسخ دهیم، از آنجایی که در

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم امرچهارم : مراتب حکم ۱۳۸۸/۰۹/۱۷ مقدمه: روند عملیات حکم تا اینجا معلوم شد که مرتبه اقتضاء و تنجز از مراتب حکم نیستند و اکنون باید بررسی کنیم که آیا مرتبه انشاء و مرتبه فعلیت هر دو از مراتب حکم هستند، چنانچه مثل مرحوم امام(ره) و مرحوم خویی [۱] این نظر را دارند، یا اینکه حکم فقط همان مرحله انشاء است و یا اینکه فقط مرحله فعلیت؟ این سه احتمال همانطور که عرض کردیم قائل هم دارد، برای اینکه معلوم شود که حق در این مسئله چیست و بعد به تبع آن معنای حکم شرعی و حقیقت حکم شرعی معلوم شود باید یک مقدمه­ای را عرض کنیم و بعد اِن شاء الله به

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم امرچهارم : مراتب حکم ۱۳۸۸/۰۹/۱۱ بررسی نظر مرحوم آخوند در مراتب حکم بحث ما در مراتب حکم بود، عرض شد که مرحوم آخوند برای حکم چهار مرتبه قائل­اند و همچنین شرح داده شد که منظور از مراتب حکم در نظر مرحوم آخوند این است که حکم در این چهار مرتبه یک نحوه ثبوتی دارد و همچنین وجه ثبوت حکم در هر یک از این چهار مرتبه را عرض کردیم که اگر به مرحله اُولی که مرحله و مرتبه اقتضاء است توجه شو. ایشان تعبیر به حکم اقتضائی می­کنند -که در واقع می­خواهند یک نحوه ثبوتی برای حکم در این مرتبه قائل شوند- وجه آن چیست، یا همین طور در مرتبه انشاء، مرتبه

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل امرچهارم : مراتب حکم ۱۳۸۸/۰۹/۱۰ امر چهارم: مراتب حکم شرعی بحث دیگری که به نظر می­رسد قبل از ذکر حقیقت حکم شرعی لازم است در این موضع به آن پرداخته شود، بحث مراتب حکم است که ما از این بحث تعبیر می­کنیم به امر چهارم از امور مقدماتی حقیقت حکم شرعی، البته در اینکه این بحث مقدم است بر بحث از حقیقت حکم شرعی و قبل از آن باید مطرح شود یا متاخر از بحث و تعریف حقیقت حکم شرعی، دو احتمال وجود دارد، یک احتمال این است که بگوییم بحث از مراتب حکم شرعی متاخر از بحث از حقیقت حکم شرعی است چون باید اول حکم شرعی مشخص شود و بعد معلوم شود

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم امر سوم : حقیقت انشاء ۱۳۸۸/۰۹/۰۹ بررسی نظرات دیگر در باب نسبت بین اعتبار و انشاء تا اینجا سه تنبیه از تنبیهات مربوط به حقیقت انشاء ذکر شد که بعد از ذکر این تنبیهات ثلاث ما می­توانیم به نوعی بحثی را که وعده داده بودیم که نسبت بین انشاء و اعتبار چیست را یک جمع­بندی داشته باشیم، عرض کردیم که به نظر بدوی و ابتدائی نسبت بین انشاء و اعتبار نسبت تساوی است یعنی می­توانیم بگوییم هر انشائی اعتبار است و هر اعتباری انشاء است. منتهی ما باید نظر آن کسانی را که از کلماتشان استفاده می­شود مفارقاتی بین انشاء و اعتبار وجود دارد را هم بررسی کنیم، اینکه می­گوییم نظر اینها

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم امر سوم : حقیقت انشاء ۱۳۸۸/۰۹/۰۸ تنبیه دوم: تقسیم انشاء به حسب قصد بحث ما در تنبیهات مساله انشاء بود و عرض کردیم که در اینجا چند تنبیه باید ذکر شود تا به بعضی از ابهامات یا نکاتی که مخفی مانده است پاسخ داده و حل شود، تنبیه اول در فرق بین اعتبار و انشاء بود و محصل این تنبیه همان طوری که گفتیم این بود که اعتبار یک بناگذاری در محیط عقلاء است و چیزی است که به دست شخص معتبر که اعتبارش نافذ است در یک محیط عقلائی اعم از اینک این محیط عقلائی عام باشد یا یک محیط خاص باشد تحقق پیدا می­کند و وجود اعتباری که در اثر

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم امر سوم : حقیقت انشاء – تنبیهات ۱۳۸۸/۰۹/۲۲ تنبیهات تنبیه اول: نسبت بین اعتبار و انشاء بعد از بیان قول حق در حقیقت انشاء نوبت به ذکر تنبیهاتی می­رسد که این تنبیهات به فهم بهتر موضوع انشاء و درک روشن­تری از انشاء و اعتبار کمک می­کند، اما تنبیه اول درباره فرق بین انشاء و اعتبار است. اعتبار در واقع یک بناگذاری در محیط عقلاء است یعنی چیزی است که به دست شخص معتبر که اعتبارش نافذ است ایجاد می­شود و محیطش هم محیط عقلائی است اعم از اینکه یک محیط عام باشد یا یک محیط خاص، منظور از محیط عام یعنی مجموعه عقلاء، یعنی اعتباری که در محیط عقلاء به معنای عام

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم امر سوم : حقیقت انشاء ۱۳۸۸/۰۹/۰۱ دفع اشکالات وارده بر مشهور در جلسه گذشته عرض شد که قول حق در باب حقیقت انشاء ، قول مشهور است لکن تعریف مختار اختلاف و تفاوتی در باب جملات خبریه و فرق جملات خبریه با جمله انشائیه با تعریف مشهور دارد که به این اختلاف در جلسه گذشته اشاره کردیم، اما مسئله اساسی این است که آن اشکالاتی که سابقا به مشهور وارد کرده بودیم باید در اینجا به آن اشکالات پاسخ داده شود تا تعریف مختار تثبیت شود. دفع اشکال اول اشکال اولی که به مشهور وارد شد این بود که طبق نظر مشهور بعضی از انشائیات از دایره تعریف خارج بودند اموری مانند

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم امر سوم : حقیقت انشاء ۱۳۸۸/۰۸/۳۰ نظر مختار و قول حق در حقیقت انشاء بعد از بررسی آراء و اقوال مختلفی که در باب حقیقت انشاء ذکر شده بود، نوبت به بیان قول حق در مساله و نظر مختار می­رسد. در مجموع به نظر می­رسد در بین اقوال اربعه ذکر شده، قول مشهور به حق نزدیک­تر باشد لکن نظر مختار تفاوتهایی در بعضی از قسمت­ها با نظر مشهور دارد، مشهور انشاء را اینگونه معنا کردند:« ایجاد المعنا باللفظ فی الوعاء المناسب له یا فی عالم الاعتبار» البته که این تعریفی که ذکر شده تعریفی است که برای جمل انشائی است یعنی جمله انشائیه عبارت است از« ایجاد المعنا باللفظ فی العالم المناسب

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم امر سوم : حقیقت انشاء ۱۳۸۸/۰۸/۲۶ قول چهارم: مرحوم آیت الله خویی اما قول چهارم در مساله حقیقت انشاء نظر مرحوم آیت الله خویی است، باید بگوییم که مرحوم خویی ابتدا یک اشکالی به مشهور می­کنند و بعد از بیان این اشکال نظر خودشان را در رابطه با حقیقت انشاء بیان می­کنند، ایشان خطاب به مشهور می­فرماید: اینکه شما می­گوید انشاء عبارت است از ایجاد معنا به لفظ در واقع، منظور چیست؟ دو احتمال در مراد و مقصد مشهور وجود دارد: احتمال اول یک احتمال این است که مراد از اینکه معنا به وسیله لفظ ایجاد می­شود این است: که معنا به ایجاد تکوینی به وسیله لفظ ایجاد می­شود، این یک احتمال

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم امر سوم : حقیقت انشاء ۱۳۸۸/۰۸/۲۵ بررسی کلام مرحوم محقق اصفهانی کلام محقق اصفهانی در باب حقیقت انشاء بیان و تفسیری که ایشان از کلام مرحوم آخوند داشتند عرض شد و همچنین وجه این که چرا این توجیه را برای کلام محقق خراسانی کرده­اند، ذکر شد اما نوبت به بررسی کلام محقق اصفهانی می­رسد که مجموعا پنچ اشکال در رابطه با کلام ایشان مطرح و وارد است: اشکال اول اشکال اول این است که ایشان در مورد ثبوت المعنا باللفظ دو احتمال دادند؛ یکی اینکه مراد ثبوت المعنا عین ثبوت لفظ باشد به گونه­ای که ثبوت به لفظ نسبت داده شود بالذات و به معنا نسبت داده شود بالعرض، یعنی گفتند لفظ

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم امر سوم : حقیقت انشاء ۱۳۸۸/۰۸/۲۴ قول سوم: مرحوم محقق اصفهانی در جلسه گذشته اشكال سوم و چهارم به نظر مرحوم آخوند ذکر شد و بعد از بیان این اشكالات نوبت می­رسد به قول سوم در مساله حقیقت انشاء، که قول مرحوم محقق اصفهانی است. این قول در واقع همان سخن مرحوم آخوند است لکن با توجیهی که ایشان از کلام مرحوم آخوند دارند یعنی نظر محقق اصفهانی تفسیر وتوجیه خاصی است از فرمایش محقق خراسانی؛ ایشان می­فرماید: اینکه مرحوم آخوند فرموده­اند انشاء عبارت است «ایجاد المعنی باللفظ فی نفس الامر» معنایش این است که به سبب لفظ معنا یک ثبوتی پیدا می­کند، ایشان در ادامه می­فرمایند منظور از ثبوت معنا به

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم امر سوم : حقیقت انشاء ۱۳۸۸/۰۸/۲۳ خلاصه اشکال اول و دوم به کلام محقق خراسانی بحث در بررسی کلام مرحوم آخوند در باب حقیقت انشاء بود که دو اشکال به نظر ایشان ذکر شد. اشکال اول مساله تفکیک وجود انشائی از اعتبار عقلائی بود که به نظر صحیح نمی­آید. اشکال دوم به اصل وجود انشائی است که اساسا خود وجود انشائی محل اشکال است. در جلسه گذشته وجودات اربعه را توضیح دادیم و گفتیم که اگر بخواهیم یک وجود دیگری غیر از آنها احداث کنیم بدون اینکه دلیلی و برهانی بر این مساله داشته باشیم محل اشکال است، یعنی وجودات منحصر در چهار قسم­اند و اگر بخواهیم قسم پنجمی به وجودات عالم

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی امر سوم: حقیقت انشاء ۱۳۸۸/۰۸/۲۰ بررسی نظر مرحوم آخوند کلام مرحوم محقق خراسانی در باب انشاء بیان شد همچنین تفاوتهایی که این کلام با کلام مشهور داشت عرض شد اما امروز به بررسی کلام مرحوم آخوند و اینکه آیا کلامی صحیح است یا نه می­پردازیم؟ چند اشکال به نظر مرحوم آقای آخوند وارد است: اشکال اول اشکال اول این است که مرحوم آخوند وجود انشائی را از اعتبار عقلائی تفکیک کرده­اند، که این به نظر صحیح نمی­آید چون لازمه فرمایش ایشان همانطور که بیان شد این است که با انشاء یک وجود انشائی حاصل می­شود که این وجود انشائی در تمام انشائات تحقق پیدا می­کند منتهی در بعضی موارد اعتبار عقلائی حاصل می­شود مثل

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم امر سوم: حقیقت انشاء/اقوال ۱۳۸۸/۰۸/۱۹ قول دوم: مرحوم آخوند کلام در امر سوم از امور مقدماتی مربوط به حقیقت حکم شرعی بود، در امر سوم در باب حقیقت انشاء بحث می­کنیم و در این رابطه اقوال مختلفی وجود دارد، قول اول قول مشهور بود که دیروز مطرح و اشکالات آن بیان شد. قول دوم، قول مرحوم آخوند است، که ابتدا نظر محقق خراسانی را شرح می­دهیم و سپس تفاوتهای بین نظر مشهور و نظر مرحوم آخوند را بیان می­کنیم. محقق خراسانی انشاء را اینگونه معنا کرده­اند:« ایجادُ المعنی باللفظ فی نفس الامر» منظور از ایجاد المعنی در مقابل حکایت المعنی است چون در خبر حکایت از ثبوت یک معنی در موطن خودش