جلسه ۲۳ – PDF  جلسه بیست و سوم مفاد قاعده لاضرر- مقام اول – مفردات (وجه ششم، هفتم، هشتم) ۱۳۹۳/۱۰/۳۰ خلاصه جلسه گذشته تا این جا از وجوه مختلف فرق بین ضرر و ضرار پنج وجه را ذکر کردیم و مورد بررسی قرار دادیم، وجه پنجم که مختار امام (ره) بود، این بود که ضرر به معنای نقص مالی و نفسی است و ضرار به معنای تضییق و شدت و ایصال مکروه و امثال آن می باشد. شواهد و قرائن و ادله این وجه بیان شد، عرض کردیم دو اشکال به این نظریه ایراد شده، اشکال اول را پاسخ دادیم. اشکال دوم اشکال دومی که می تواند متوجه این نظریه باشد و خود امام (ره) در صدد تفصّی از این

جلسه ۲۲ – PDF  جلسه بیست و دوم مفاد قاعده لاضرر- مقام اول – مفردات ۱۳۹۳/۱۰/۲۷ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم با توجه به معانی هشت گانه ای که برای ضرار مطرح شده، قهراً هشت وجه برای تفاوت بین ضرر و ضرار قابل ذکر است، وجه اول و دوم را مورد بررسی قرار دادیم و هر دو مورد اشکال واقع شد. بررسی وجه سوم وجه سوم فرق بین ضرر و ضرار در ابتداء الفعل والجزاءعلیه است، یعنی ضرر عبارت است از ابتداء به ضرر، کسی که ابتدائاً بر دیگری نقصی وارد کند به آن ضرر گفته می شود، اما اگر کسی متقابلاً و به عنوان جزاء بر آن ضرر صادر شده از دیگری نقصی را به او متوجه کند ضرار

جلسه ۲۱ – PDF  جلسه بیست و یکم مفاد قاعده لاضرر- مقام اول – مفردات ۱۳۹۳/۱۰/۲۳ خلاصه جلسه گذشته در بحث از مفردات قاعده لاضرر به بیان فرق بین ضرر و ضرار رسیدیم. عرض کردیم شش معنا برای ضرار ذکر شده، البته دو معنای دیگر هم می توانیم به این شش معنا اضافه کنیم: یکی معنایی است که محقق اصفهانی برای ضرار ذکر کرده و آن این است که ضرار عبارت است از تصدی للإضرار، یعنی اگر کسی نقصی بر دیگری وارد کند و واقع بر دیگری شود این ضرر است، مثل ضرب که به معنای صدور الضرب و وقوعه علی الغیر است، اما اگر بگوئیم ضارب یعنی تصدی للضّرب پیدا کرده، بر این اساس ضرار یعنی تصدی للإضرار. معنای

جلسه ۲۰ – PDF  جلسه بیستم مفاد قاعده لاضرر- مقام اول – مفردات ۱۳۹۳/۱۰/۲۰ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد قاعده لاضرر در دو مقام بحث داریم که یکی مربوط به مفردات این قاعده است و یکی هم مفاد هیأت ترکیبی قاعده است. در مورد مفردات و واژه های این جمله گفتیم «لا» به معنای نفی جنس است اعم از نفی حقیقی یا نفی به معنای نهی. در مورد «ضرر» هم عرض کردیم لغةً «ضرر» اسم مصدر است در مقابل نفع، تقابل ضرر و نفع هم تقابل به نحو تضاد است، چون ضرر امر وجودی است که با نفع قابل اجتماع نیست اما قابل ارتفاع است. بر این اساس ضرر به معنای نقص است و نقص هم امر عدمی

جلسه ۱۹ – PDF  جلسه نوزدهم جمع بندی بخش اول و بیان مفاد قاعده لاضرر ۱۳۹۳/۱۰/۱۶ جمع بندی بخش اول در این جلسه جمع بندی مختصری از بخش اول می کنیم و بعد از این وارد بخش دوم یعنی مفاد قاعده لاضرر می شویم. بخش اول پیرامون مستدات قاعده لاضرر بود که به طور کلی پنج دلیل را ذکر کردیم و همه آن ها را مورد بررسی قرار دادیم. دلیل اول آیات بود، در دلیل اول به شش آیه استناد کردیم، محصل استدلال به این آیات این بود که نفی ضرر به نحو مطلق استفاده نمی شود، اما فی الجمله آیات دلالت بر نفی مشروعیت ضرر دارد، و آن هم به حسب مواردی است که در آن ها این آیات

جلسه ۱۸ – PDF  جلسه هجدهم ادله: روایات – طائفه پنجم، ششم و هفتم ۱۳۹۳/۱۰/۱۳ آخرین دلیل روایات بود. تا این جا به چهار طائفه از روایات اشاره کردیم و معلوم شد بعضی از این روایات صلاحیت استناد دارند و برخی ندارند، سه طائفه دیگر باقی مانده که در این جلسه بیان خواهیم کرد. طائفه پنجم در برخی روایات ثبوت برخی از تکالیف معلل به عدم ضرر و یا نفی برخی از تکالیف معلل به ضرر شده، این روایات در ابواب مختلف فقهی وارد شده و کثیر است مخصوصاً در ابواب عبادات از جمله باب صوم، زکات، حج و طهارت که فقط به چند نمونه از این روایات اشاره می کنیم، البته این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که

جلسه ۱۷ – PDF  جلسه هفدهم ادله: روایات – روایت «لاضرر و لاضرار» ۱۳۹۳/۰۹/۱۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قاعده لاضرر بود، تا این جا سه طائفه مورد بررسی قرار گرفت. طائفه چهارم روایاتی است که به صورت مستقل جمله «لاضرر و لاضرار» را بیان کرده، عرض کردیم در این جا دو بحث داریم: یکی ورود استقلالی این جمله و این که آیا اساساً مستقلاً وارد شده یا نه، بحث دیگر که تا حدودی مبتنی بر این بحث است این است که مذیّل به ذیل کلمه فی الإسلام است یا نه؟ اقوال اما در مورد بحث اول و این که این جمله مستقلاً از پیامبر (ص) صادر شده یا نه دو قول وجود دارد: بعضی قائلند به این که

جلسه ۱۶ – PDF  جلسه شانزدهم ادله: روایات – روایت جدار و بررسی ورود استقلالی لاضرر ۱۳۹۳/۰۹/۰۸ خلاصه جلسه گذشته در مورد مدرک قاعده لاضرر در بخش روایات، تا اینجا چند طائفه را مورد بررسی قرار دادیم یکی روایات مربوط به قضیه سمرة بن جندب بود که در بعضی از نقل های آن «لاضرر و لاضرار» در ذیل حدیث به عنوان یک کبری کلی ذکر شده بود. البته در بعضی نقل ها این ذیل وجود نداشت، لذا بررسی ما در طائفه اول از روایات به این جا منتهی شد که روایاتی که قضیه سمرة را بیان کرده و در ضمن آن جمله لاضرر و لاضرار آمده صلاحیت قرار گرفتن به عنوان مدرک و مستند قاعده لاضرر را دارد، قسمت دوم

جلسه ۱۵ – PDF  جلسه پانزدهم ادله: روایات ( بررسی تذییل دو حدیث به جمله لاضرر و لاضرار) ۱۳۹۳/۰۹/۰۴ خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد دو روایت مربوط به باب شفعه و منع فضل الماء والکلإ بود، بحث پیرامون این دو روایت این بود که آیا این دو روایت می تواند مستند قاعده لاضرر باشد یا نه؟ کلمات شیخ الشریعه، محقق نائینی و امام (ره) اجمالاً بیان شد، ادله ای که دال بر عدم تذییل این دو روایت به جمله لاضرر و لاضرار بود تقریباً مورد اشاره قرار گرفت و نتیجه تا اینجا این شد که به واسطه این ادله و بعضی از اشکالاتی که بواسطه تذییل به این جمله در معنای این دو روایت پدید می آید یا باید

جلسه ۱۴ – PDF  جلسه چهاردهم ادله: روایات ( بررسی تذییل دو حدیث به جمله لاضرر و لاضرار) ۱۳۹۳/۰۹/۰۱ خلاصه جلسه گذشته یکی از ادله ای که محقق نائینی ذکر کرده اند برای عدم تذییل دو حدیث به جمله لاضرر و لاضرار، این است که این ذیل نه می تواند علت حکم باشد و نه می تواند علت تشریع باشد و اگر قرار است این ذیل وجود داشته باشد باید حمل بر حکمت تشریع شود، بنابراین آن را نمی توان یک کبرای کلی برای موردش قرار داد و لذا هیچ یک از این دو حدبث نمی تواند مدرک قاعده لاضرر باشد، چون در صورتی می توان این دو حدیث را مستند قاعده لاضرر قرار داد که بپذیریم این ذیل وجود