دروس

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم بررسی ادله وضع برای اخص- مقام اول: ثبوت ۱۳۹۳/۰۸/۲۶   خلاصه جلسه گذشته عرض شد قائلین به وضع مشتقات برای خصوص متلبس فعلی به ادله ای تمسک نمودند. این ادله به دو دسته تقسیم می شود. دسته اول ناظر به مقام ثبوت یعنی عدم امکان وضع برای اعم بوده و دسته دوم نیز اشاره به مقام اثبات دارد. در جلسه قبل بیان شد که مرحوم آقای آخوند بین مقام ثبوت و اثبات تفکیکی قائل نشدند و مستقیما به ادله اثباتی پرداختند. لکن کلام محقق نائینی و محقق اصفهانی ابتداءً در مقام ثبوت است. آنان در مرحله ثبوت دو دلیل برای عدم امکان وضع مشتق برای اعم اقامه نمودند. لذا در صورت پذیرش

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم ادله وضع برای اخص-مقام اول:ثبوت ۱۳۹۳/۰۸/۲۵   ادله وضع مشتق برای خصوص متلبس بحث در ادله‏ی قائلین به وضع مشتق للأعم و ادله‏ی وضع مشتق للأخص بود. عرض شد گروهی از بزرگان از جمله مرحوم آقای آخوند، محقق نائینی، محقق خوئی و امام خمینی رحمۀالله علیه قائل به وضع مشتق برای خصوص متلبس بالمبداء فعلی شده اند. ادله این بزرگان چند دلیل است اما در ابتدا ناچاریم قبل از ورود به بررسی ادله آن‏ها امکان وضع للاعم یا اخص را بررسی نمائیم. مقام ثبوت و اثبات به عبارت دیگر بحث در دو مقام جریان دارد. مقام اول مقام ثبوت و دیگری مقام اثبات است. مقام ثبوت به معنای بحث از امکان وضع

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم اقوال در مسئله ۱۳۹۳/۰۸/۲۴   تا کنون بحث ما پیرامون امور مقدماتی مسئله مشتق بود. عمده‏ی مطالبی که ذکر شد برای فهم بهتر نزاع و اقوال و ادله‏ای بود که در مسئله اقامه شده، و به اختیار نمودن قول حق کمک می کند. یادآوری محل نزاع مرحوم آقای آخوند شش امر از امور مقدماتی را ذکر نموده اند. در جلسات قبل بیان شد که اساساً نزاع باب مشتق در این است که آیا هیئت مشتق برای خصوص ذات متلبس به مبداء فی الحال وضع شده یا برای اعم از ذات متلبس به مبداء فی الحال و ما انقضی عنه التلبس؟ به طور مثال آیا ضارب(هیئت اسم فاعل) برای ذاتی که بالفعل در

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم امر ششم: مقام دوم(اصل در مسئله فقهی) ۱۳۹۳/۰۸/۲۱   خلاصه جلسه گذشته اشکال محقق خوئی به مرحوم آقای آخوند بیان شد. محصل اشکال ایشان این بود که صدور حکم چه قبل از تلبس به مبداء باشد چه بعد از تلبس، باید استصحاب جاری شود. به عبارت دیگر مرحوم آقای خوئی نسبت به جریان اصل برائت اشکالی نداشتند بلکه اشکال ایشان به این بخش کلام آقای آخوند بود که در برخی موارد به دلیل اینکه حالت سابقه وجود دارد و حکم نیز قبل از انقضاء تلبس ثابت شده باید استصحاب جاری نمائیم و آقای خوئی در مقابل فرمودند در همین موارد نیز باید اصل برائت جاری شود. دلیل اشکال مرحوم آقای خوئی این

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم امر ششم-مقام دوم:اصل در مسئله فقهی ۱۳۹۳/۰۸/۱۸   خلاصه جلسه گذشته عرض شد که مرحوم محقق خراسانی در مورد تاسیس اصل در مسئله فقهی فرمودند: در بعضی از موارد اصل برائت و در برخی نیز استصحاب جاری می شود. یعنی در مواردی که قبل از انقضاء تلبس حکم صادر بشود استصحاب جاری می شود اما در مواردی که صدور حکم بعد از انقضاء تلبس باشد اصل برائت جاری می شود. این محصل کلام محقق خراسانی می باشد. بررسی کلام محقق خراسانی در اینجا باید بررسی کنیم که آیا این کلام صحیح می باشد و یا خیر؟ سه اشکال به محقق خراسانی قابل ایراد است. اشکال اول در واقع این اشکال به عنوان

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم امر ششم: مقام اول- اصل در مسئله اصولی ۱۳۹۳/۰۸/۱۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در امر ششم از امور مقدماتی مبحث مشتق بود. عرض شد که در امر ششم، پیرامون اصل در این مسئله بحث می کنیم. یعنی چنانچه به نتیجه نرسیدیم که مشتقات برای أعم وضع شده اند یا أخص، به این اصل مراجعه می نمائیم. در دو مقام بحث مذکور قابل پیگیری است. یکی در مسئله اصولی و دیگری در مسئله فقهی و فرعی می باشد. در مقام اول بیان شد، اصلی که اقتضاء وضع مشتق للأعم یا للأخص را داشته باشد وجود ندارد. چون اگرچه ممکن است اصل عدم لحاظ خصوصیت ذکر شود که نتیجه آن وضع مشتقات برای

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم امر ششم: اصل در مسئله ۱۳۹۳/۰۸/۱۸   امر ششم: اصل در مسئله بحث ما در امر ششم از اموری است که لازم است قبل از ورود به بحث مشتق مورد رسیدگی قرار بگیرد. و آن هم تاسیس اصل در بحث مذکور است. بحث در این بود که آیا مشتق برای خصوص متلبس بالمبداء فی الحال وضع شده یا برای اعم از متلبس و ما انقضی عنه التلبس وضع شده است؟ ما در این رابطه اموری را ذکر کردیم. یعنی بیان داشتیم که منظور از مشتق در این بحث چیست؟ منظور از کلمه حال را نیز بیان کردیم. مواردی را که داخل در محل نزاع می باشند را نیز بیان نمودیم. مشتقاتی هم

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم امر پنجم – معنای حال – نظر امام (ره) ۱۳۹۳/۰۷/۲۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد معنای «حال» که در عنوان محل بحث اخذ شده سه احتمال وجود دارد مرحوم محقق خراسانی از بین این سه احتمال این احتمال را پذیرفتند که مراد از حال، حال تلبس است لکن این محل اشکال شاگردان ایشان واقع شد به اینکه نمی‏تواند مراد حال تلبس باشد بلکه مراد حال نسبت است البته بعضی تلبس را به نحوی معنا کردند که به نوعی مشکل را حل بکنند لذا گفتند منظور فعلیت تلبس است. در هر صورت محصل نظر محقق خراسانی این شد که حال نطق منظور نیست و مقصود از کلمه «الحال» حال نسبت

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست امر پنجم – معنای ۱۳۹۳/۰۷/۲۶   خلاصه جلسه گذشته بحث در امر خامس یعنی معنای «فی الحال» بود که در عنوان بحث اخذ شده است. گفته شد نسبت به کلمه حال سه احتمال وجود دارد. احتمال اول: منظور حال نطق باشد یعنی زمانی که متکلم می‏گوید “زید ضاربٌ”. احتمال دوم: مراد حال نسبت باشد یعنی زمانی که ضارب بر زید حمل می‏شود. به عبارت دیگر زمانی که ضرب به زید نسبت داده می‏شود. حال نسبت و نطق گاهی با یکدیگر متحد و گاهی نیز با هم متفاوت و مختلف می‏باشند. به طور مثال اگر گفته شود “زید ضارب امس”، در این مثال حال نطق الان است اما حال نسبت دیروز است. احتمال سوم: مراد

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم امر پنجم – معنای حال ۱۳۹۳/۰۷/۲۳   جمع بندی مباحث پس از بیان امر چهارم از اموری که محقق خراسانی در کفایة الاصول فرمودند، مطلبی از مباحث گذشته باقیمانده که لازم است مورد بررسی قرار گیرد؛ ما تا اینجا به اموری پیرامون مشتق پرداختیم؛ اولاً مشتق را تعریف کردیم و گفتیم مشتق در محل نزاع به چه معناست. اشاره شد که مشتق مورد بحث دو رکن اساسی دارد یکی اینکه قابل حمل بر ذات باشد و دیگر اینکه ذات بعد از انقضاء تلبس باقی بماند بر این اساس بعضی از جوامد در محل بحث ما داخل شدند و بعضی از مشتقات نحوی از محل بحث شدند. اسم فاعل که قدر متیقن از محل نزاع

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم اختلاف مشتقات – قول ششم و هفتم (حق در مسئله) ۱۳۹۳/۰۷/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون اختلاف مشتقات بود. عرض شد که نسبت به اختلاف مشتقات با یکدیگر و عدم تأثیر آن در نزاع مورد بحث در تردیدی نیست. بحث در وجوه اختلاف مشتقات است. تا کنون به پنج وجه اشاره شد. وجه اول نظر مرحوم آخوند بود. ایشان اختلاف مشتقات را به مبادی می دانند. به عبارت دیگر اعتقاد دارند اگر بین تاجر، لابن،خیاط، مجتهد و کاتب اختلافی وجود دارد این اختلاف ناشی از اختلاف در مبداء آنان است. یعنی در بعضی از مبادی معنای فعلیت وجود دارد و در برخی هم معنای ملکه و استعداد است و در بعضی نیز معنای

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم کلام امام خمینی ره در اختلاف مبادی و بررسی آن ۱۳۹۳/۰۷/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در مطلبی بود که مرحوم آقای آخوند در امر چهارم بیان کرده بودند. ایشان فرمودند که مبادی مشتقات با یکدیگر مختلفند و اقسامی را نیز برای مبادی مشتقات ذکر کرد و فرمودند که اختلاف در مبادی مشتقات در نحوه تلبس و انقضاء اثر گذاشته و باعث اختلاف در نحوه‏ی تلبس می شود. این مطلب کاملاً درست و صحیح می باشد و همچنین اینکه اختلاف تاثیری در نزاع مورد بحث مشتقات ندارد نیز درست است. لکن مرحوم آقای آخوند مطلبی را فرمودند که مورد اشکال واقع شد یعنی نقض هایی به بیان ایشان نسبت به اینکه اختلاف مشتقات به

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم امرچهارم: اختلاف مبادی در مشتقات (بررسی کلام محقق خراسانی) ۱۳۹۳/۰۷/۱۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در امر چهارم یعنی ادعای اختلاف مبادی مشتقات بود. گفته شد که اختلاف مبادی مشتقات و اختلاف انحاء تلبس هیچ تاثیری در نزاع باب مشتقات ندارد. سخن محقق خراسانی در این رابطه ذکر شد. کلام محقق اصفهانی نیز به همراه اشکالی که نسبت به این کلام بود بیان شد. در اینجا باید بررسی کنیم که اصل سخن محقق خراسانی تمام است و یا خیر؟ بررسی کلام محقق خراسانی محقق خراسانی در این امر دو ادعا دارند. ادعای اول: ادعای اول محقق خراسانی که اساساً ایشان این امر را برای آن منعقد کرده اند این است که مبادی مشتقات با

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم امرچهارم: اختلاف مشتقات(قول اول: محقق خراسانی) ۱۳۹۳/۰۷/۱۵   خلاصه جلسه گذشته عرض شد که در مسئله‏ی مشتق مرحوم محقق خراسانی بعضاً مطالبی را مورد بحث قرار داده که از نظر ما واقعا ضرورتی به ذکر و بحث در مورد آن ها نیست. به طور مثال دلالت افعال بر زمان یعنی بررسی معنای ماضی و مضارع و اشکالی که در این رابطه محقق خراسانی به نحویین و انظار سایر اصولیین مطرح نموده با اینکه بحث مفیدی است اما از دائره‏ی بحث ما خارج است و ما ترجیح می دهیم که به این مسائل نپرداخته، بلکه مباحث اصلی را بررسی نمائیم. امر چهارم: اختلاف مشتقات قول اول: محقق خراسانی یکی از مطالبی که مرحوم آقای آخوند

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع ۱۳۹۳/۰۷/۱۴   خلاصه جلسه گذشته اشکالی در مورد اسم زمان مطرح شد و تا به حال سه پاسخ و راه حل برای مشکل اسم زمان از حیث دخول در نزاع باب مشتق مورد بررسی قرار گرفت. این سه پاسخ و راه حل از ناحیه‏ی محقق خراسانی،محقق نائینی و محقق بروجردی مطرح شده بود که هیچ یک مورد پذیرش واقع نشد. پاسخ چهارم: محقق عراقی پاسخ و راه حل چهارمی برای حل مشکله‏ی اسم زمان مطرح می باشد که این پاسخ هم به نظر می رسد که چندان نتواند مشکل را حل کند. این راه حل مبتنی بر مطلبی است که در فلسفه بیان شده است. آن

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع(بررسی پاسخ بروجردی) ۱۳۹۳/۰۷/۰۹   خلاصه جلسه گذشته در جلسات قبل اشکالی در مورد اسم زمان مطرح شد که براساس آن، اسم زمان از محل نزاع در باب مشتق خارج می شود. پس اگر این اشکال پاسخ داده نشود ناچاریم اسم زمان را از نزاع باب مشتق بیرون نماییم. اشکال این بود که اسم زمان فاقد یک رکن از دو رکن لازم در مشتق است یعنی نزاع در باب مشتق وقتی جاری می شود که اولاً مشتق قابل حمل بر ذات باشد و ثانیاً ذات هم بعد از انقضاء تلبس باقی بماند در حالی که در اسم زمان این چنین نیست زیرا اسم زمان ذاتی دارد که

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع(بررسی پاسخ آخوند) ۱۳۹۳/۰۷/۰۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد اشکال مربوط به اسم زمان بود که ادعا کردند اسم زمان از محل نزاع در باب مشتق خارج است. عرض کردیم اشکال مهمی در اسم زمان که از مشتقات است وجود دارد و آن هم عدم وجود یکی از ارکان مشتق است زیرا بقاء ذات در مشتق مورد نزاع مهم است. یعنی اگر ذات بعد از انقضاء تلبس باقی نماند، دیگر جایی برای نزاع باقی نمی ماند که آیا صدق مشتق بر ما انقضی عنه التلبس حقیقی است یا مجازی؟ این خصوصیت در اسم زمان نیست. یعنی در اسم زمان بخاطر ویژگی که دارد ذات آن

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده بررسی اشکال خروج اسم زمان از محل نزاع(پاسخ آخوند) ۱۳۹۳/۰۷/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در مواردی از مشتقات است که محل اختلاف واقع شده که آیا نزاع در باب مشتق شامل این موارد می شود یا نه؟ کلام صاحب فصول را در جلسه گذشته مورد بررسی قرار دادیم. مدعای صاحب فصول این بود که نزاع فقط در اسم فاعل و صفت مشبهه و مصادری که معنای فاعلی دارند جریان داشته و اسم مفعول، اسم زمان، اسم مکان و اسم آلت از محل نزاع خارجند. این کلام به همراه اشکالاتش بیان شد. اشکال اسم زمان یکی از مواردی که به خصوص در مورد آن بحث شده و به طور جدی مورد اشکال قرار گرفته

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم ارکان مشتق اصولی ۱۳۹۳/۰۷/۰۵   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون توضیح عنوان مشتق بود. اینکه آیا مشتق در خصوص «متلبس بالمبداء فی الحال» حقیقت است یا در اعم از «متلبس بالمبداء فی الحال و ما انقضا عنه التلبس» است نزاع محل،لذا ابتدا باید معلوم شود که منظور از این مشتق چیست؟ عرض شد مشتقی که در این بحث مورد نظر است با مشتق اصطلاحی (مشتق نحوی) فرق دارد. مشتق نحوی به چیزی می گویند که از یک مبدئی مشتق شده باشد، و لذا علاوه بر اسم فاعل، اسم مفعول، اسم زمان و اسم مکان، شامل افعال و مصادر هم می شود. ارکان مشتق  رکن اول اولین رکن مشتق اصولی که محل بحث ما می

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم تعریف مشتق ۱۳۹۳/۰۷/۰۲   تعریف«مشتق» معلوم شد نزاع در باب مشتق، نزاع لغوی است و حق در این نزاع با مشهور است. حال باید درباره خود عنوان مشتق بحث کنیم چون محور و موضوع بحث ما، مشتق است. ابتدا باید دید که اساساً منظور از مشتق چیست؟ مشتقات به دو قسم مشتق نحوی و مشتق اصولی تقسیم می شوند. حال بحث در این است که آیا مشتق نحوی منظور ما در نزاع است یا اصطلاح خاصی در اینجا مورد نظر است؟ پس لازم است که تقسیم بندی را به صورت کامل انجام دهیم تا در ابتداء دقیقا معلوم شود که منظور از مشتق در اینجا چیست و سپس در برخی از مواردی که در