سایر دروس

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم معنای صراط مستقیم ۱۳۹۵/۱۲/۰۲  نتیجه مطالب چهارگانه: معنای صراط مستقیم مقدمتاً گفتیم برای ایضاح معنای صراط مستقیم، مطالبی را باید عرض کنیم، چهار مطلب تا به اینجا بیان شد، محصل و نتیجه مطالبی که به عنوان مقدمه گفته شد این است که صراط مستقیم، به معنای راهی است که در آن به طور کلی هم فکر و هم قلب و روح انسان و نیز اعضا و جوارح انسان خالی از شرک و ضلالت و بدور از گمراهی و ظلم و همراه با توحید مطلق باشد، یعنی حتی در عمق ذهن انسان خاطرات ناشایست نباشد، در عمق ذهن انسان توحید به معنای واقعی، اینکه «لا مؤثر فی الوجود الا الله» توحید ذاتی و

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم معنای صراط مستقیم- مقدمه ۱۳۹۵/۱۲/۰۱ خلاصه جلسه گذشته برای اینکه معنای صراط مستقیم معلوم شود مقدمتاً مطالبی را باید عرض کنیم، سه مطلب را دیروز عرض کردیم، مطلب اول اینکه بطور کلی همه موجودات و به ویژه انسان¬ها راهی به سوی پروردگار متعال دارند و این اعم است از مسلمان و کافر، دوم اینکه چه راه¬های اصلی و چه فرعی به سوی پروردگار در یک تقسیم بندی کلی به دو قسم تقسیم می‌شود، یکی راه به سوی خدا و دیگری راه به سوی شیطان، و گفتیم این منافاتی با آن مطلب اول هم ندارد، سوم اینکه راه¬ها ویژگی¬ها و صفات متفاوتی برای آن بیان شده است، گاهی راهی به سوی خدا نزدیک

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم معنای صراط – مقدمه ۱۳۹۵/۱۱/۳۰ معنای صراط در جلسه گذشته عرض کردیم درباره صراط مستقیم، سوالات و پرسش¬هایی مطرح است که باید به آنها پاسخ داده شود، اینکه معنای صراط چیست و وصف استقامت و مستقیم که در آیه ذکر شده است به چه معنا می‌باشد، و سوالاتی از این قبیل که باید به آن¬ها پاسخ دهیم. مقدمه برای اینکه معنای صراط مستقیم روشن شود، یک مقدمه¬ای که متضمن چند مطلب است باید بیان کنیم، آنگاه از این مطالب  می‌توانیم معنای صراط مستقیم را بدست بیاوریم و آنگاه آثاری که بر این معنا مترتب می‌شود را بیان کنیم. این مقدمه متضمن چند مطلب است: مطلب اول به طور کلی همه موجودات این

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهلم آیه ششم_ معنای هدایت_هدایت کنندگان_ ۱۳۹۵/۱۱/۱۹ هدایت کنندگان مطلبی که در ادامه بحث از هدایت مناسب است مورد اشاره قرار بگیرد مربوط به هدایت¬کنندگان است، تا به اینجا گفته شد درخواست هدایت هم شامل هدایت تشریعی می‌شود و هم شامل هدایت تکوینی. هادی بالذات در این آیه درخواست هدایت از خداوند تبارک و تعالی شده است، اما در آیاتی از قرآن هدایت به غیر از خداوند یعنی به افراد و گروه¬ها و امور دیگر هم نسبت داده شده است، ضمن اینکه در بعضی آیات هدایت از غیر خدا صریحاً نفی شده است، یعنی یک بخشی از آیات هدایت را از غیر خدا نفی می‌کند و صریح در این است که هدایت فقط از ناحیه

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم آیه ششم_ معنای هدایت_ حق در مسئله_ پاسخ به یک شبهه ۱۳۹۵/۱۱/۱۸ خلاصه جلسه گذشته نظر مختار در معنی «اهدنا» در آیه ششم این شد که: ما در این آیه درخواست هدایت و راهنمایی می‌کنیم به أیّ طریقٍ و نحوٍ متناسب با توانایی و ظرفیت خودمان یعنی خداوند تبارک و تعالی ما را هم از حیث ارائه طریق هدایت کند یعنی که تعمیق و توسعه پیدا کند و هم از حیث بصیرت درونی و نور قلبی برای درک حقایق و شهود معارف، آن هم به نحو وسیع¬تر و عمیق¬تر، این معنای کلی است که می‌توان در این مرحله ذکر کرد. پاسخ به یک شبهه آیاتی هم که قبلاً در مقدمه بیان این

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم آیه ششم_ معنای هدایت_ حق در مسئله ۱۳۹۵/۱۱/۱۷ خلاصه جلسه گذشته برای تبیین حق در معنای هدایت در آیه ششم مقدماتی لازم است ذکر شود، سه مطلب را عرض کردیم که به عنوان مقدمه می‌تواند مورد استفاده واقع شود. مقدمه اول: این بود که چون سخن از درخواست هدایت است، درخواست کنندگان طیف وسیعی از انسان¬ها با سطح آگاهی و دانش و معرفت متفاوت را شامل می‌شود. مقدمه دوم: این بود که خود هدایت اعم از هدایت تکوینی و هدایت تشریعی مراتب و مراحل مختلف دارد، و مقصد هم هیچ محدودیتی ندارد، چون مقصد همه خدا است، بنابر این برای هر مرحله از هدایت، یک مرحله و مرتبه بالاتر از آن هم

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم آیه ششم_ معنای هدایت در آیه_ حق در مسئله ۱۳۹۵/۱۱/۱۶ خلاصه جلسه گذشته گفته شد در مورد معنای هدایت دو احتمال و چه بسا دو قول وجود دارد: ۱. اینکه درخواست هدایت در آیه ششم، درخواست هدایت تشریعی به معنای ارائه طریق باشد، اینکه از خدا طلب کند که راه را به او نشان دهد، و این در قالب بیان احکام، معارف و نیز معرفی فضایل و رذایل اخلاقی و اینکه چه اموری به سعادت انسان منتهی می‌شود و چه مسائلی باعث دور شدن انسان از مسیر سعادت بشود، صورت می¬گیرد. ۲. اینکه منظور درخواست هدایت تکوینی باشد، یعنی درخواست ایصال به مطلوب، ایصال به مطلوب به عنایت الهی از طریق حیات

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم آیه ششم _ معنای هدایت حق در مسئله ۱۳۹۵/۱۱/۱۲ خلاصه جلسه گذشته در مورد درخواست هدایت در آیه ششم عرض کردیم دو احتمال و دو نظر وجود دارد: ۱. یک احتمال و یک قول این است که درخواست هدایت تکوینی به معنای خاص باشد. ۲. احتمال دوم اینکه درخواست هدایت تشریعی باشد. پس امر دایر است بین اینکه ما از خداوند طلب ارائه طریق یا نشان دادن راه می‌کنیم یا طلب ایصال الی المطلوب می¬نماییم که قطعاً این مطمئن¬تر و بالاتر از احتمال اول است. ادله این قول را مطرح کردیم و اشکالاتی که نسبت به این ادله مطرح شده بود هم مورد اشاره قرار گرفت. حق در مسئله اینکه ما کدامیک

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم آیه ششم- معنای هدایت_ بررسی ادله هدایت تکوینی ۱۳۹۵/۱۱/۱۱ خلاصه جلسه گذشته در مورد معنای هدایت در آیه ششم اختلاف نظر وجود دارد، دو احتمال در این مقام ذکر شد، یکی اینکه مقصود از هدایت، هدایت تکوینی است، و دیگر اینکه مقصود هدایت تشریعی است، ادله هدایت تکوینی و اینکه قصد از معنای «اهدنا» درخواست هدایت تکوینی است ذکر شد و سه دلیل بیان کردیم، دلیل سوم این بود که هدایت اگر با «إلی» متعدی شود به معنای ارائه طریق است ولی اگر بدون«إلی» به دو مفعول متعدی شود به معنای ایصال إلی المطلوب است. اشکال علامه به دلیل سوم مرحوم علامه بیانی دارد که می¬توان اشکال بر دلیل سوم باشد. ایشان

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم آیه ششم- معنای هدایت ۱۳۹۵/۱۱/۱۹ معنای هدایت درباره مفردات آیه اجمالاً مطالبی را عرض کردیم، اما در مورد جزء اول و کلمه «اهدنا» که در واقع درخواست هدایت است، همان¬طور که اشاره کردیم در اینجا دو احتمال وجود دارد: احتمال اول درخواست هدایت به معنای ارائه طریق که همان هدایت تشریعی است، هدایت تشریعی یعنی نشان دادن راه و تعلیم معارف و احکام دینی که از طریق ارسال رسل و انزال کتب محقق می‌شود، اگر امر و نهی در شریعت وارد شده و اگر واجب و حرام ذکر شده و اگر فضایل و رذایل اخلاقی تبیین شده و توصیه به اتصاف به فضایل و اجتناب از رذایل شده است همه در واقع

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم آیه ششم_ مفردات ۱۳۹۵/۱۱/۰۵  «اهدنا الصراط المستقیم» این آیه بعد از آیاتی که به توصیف خداوند و ذکر اسماء و صفات الهی و نیز اظهار عبودیت و استعانت و حصر آن در خداوند بود، یک درخواست، خواهش و دعا می‌باشد، ترجمه آن این می‌باشد که، خداوندا ما را به طریق و راه و یا به تعبیر بهتر بزرگراه مستقیم هدایت بفرما. اجمالاً در مورد مفردات این آیه توضیحی می‌دهیم و سپس به مباحث مبسوطی که در اینجا مطرح می‌باشد خواهیم پرداخت. مسئله هدایت، مسئله صراط که مسئله بسیار مهمی است، لذا مفسرین، از جمله مرحوم علامه طباطبایی در اینجا به نحو مبسوط وارد بحث شده و مطالبی را گفته¬اند. ۱. «اهدنا» اهدنا

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم بررسی جواز قصد انشاء در آیه پنجم و مانند آن ۱۳۹۵/۱۱/۰۴ در مورد «ایاک نعبد و ایاک نستعین» یک مطلبی باقی مانده که این را عرض خواهیم کرد و بعد به سراغ آیه ششم خواهیم رفت. بررسی جواز قصد انشاء در «ایاک نعبد و ایاک نستعین» آیا وقتی متکلم می‌گوید«ایاک نعبد و ایاک نستعین» آیا این را صرفاً به قصد قرائت و قرآنیت بگوید یا قصد انشاء هم می‌تواند کند و یا باید قصد انشاء کند، البته این بحث در خصوص«ایاک نعبد و ایاک نستعین» نیست، در « اهدنا الصراط المستقیم» که دعا و خواهش است و یا در«الحمدلله رب العالمین» هم جریان دارد. قول به عدم  جواز برخی معتقدند، «ایاک نعبد

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم معنای کلی آیه- وجه تقدم عبادت بر استعانت ۱۳۹۵/۱۱/۰۳ خلاصه جلسه گذشته بعد از اینکه معلوم شد استعانت بر دو قسم تکوینی و اختیاری است، عرض کردیم بخش دوم این آیه اشاره به استعانت اختیاری دارد، یعنی به غیر از آن نیاز عمومی و استعانت تکوینی که همه موجودات این عالم به علت خودشان و بالمأل، به علت العلل دارند، اینجا استعانتی را اختیاراً بعنوان یک مقام از مقامات کمالیه باید داشته باشند، همان¬طور که در عبادت این چنین است. نیاز انسان به استعانت اختیاری حال سوال این است که چرا انسان نیاز به این نحوه استعانت دارد؟ استعانت تکوینی که قهراً موجود است و این طلب عون و مدد و یاری

دانلود-جلسه سی ام-PDF جلسه سی ام معنای استعانت، مراتب و اقسام آن ۰۲/۱۱/۱۳۹۵ معنای استعانت، مراتب و اقسام آن در مورد «استعانت» لازم است نکاتی مطرح شود. اولاً: اینکه معنا و مفهوم استعانت چیست و حقیقت آن به چه معنا می‌باشد؟ ثانیاً: اینکه فرق استعانت با توکل و تفویض کدام است؟ ثالثاً: این¬که مراتب استعانت کدام است؟ رابعاً: این¬که اقسام استعانت کدامند و مقصود از استعانت در این آیه کدامیک از این اقسام است؟ اینها اجمالی از مطالبی است که لازم است در اینجا مورد بحث قرار بگیرد. معنای«استعانت» و حصر آن در خداوند حقیقت استعانت این است که انسان از کسی طلب کمک و یاری بجوید، قبلاً به فرق بین معاونت و مساعدت و معاضدت اجمالاً اشاره شد، اما

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم آیه پنجم- عبادت، هدف خلقت ۱۳۹۵/۱۰/۲۸ عبادت، هدف خلقت مطلب دیگری که در رابطه با بخش اول آیه پنجم لازم است اشاره کنیم این است که عبادت در نظام تشریع چه جایگاهی دارد؟ عبادت در برخی از آیات به عنوان هدف خلقت معرفی شده است، «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» ، ما جن و انس را خلق نکردیم مگر اینکه عبادت کنند، پس طبق این آیه هدف آفرینش عبادت است، اما سوال این است که آیا عبادت خودش هدف است، یعنی هدف اعلی است، یا طریق برای وصول به مقصد عالی¬تر است؟ هدف متوسط به یک معنا می‌توانیم بگوییم عبادت یک هدف است، با توجه به تبیینی که ما از حقیقت

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم آیه پنجم- توحید عبادی در«ایاک نعبد» ۱۳۹۵/۱۰/۲۷ در مورد معنا و مفهوم عبادت در بخش اول آیه پنجم عرض کردیم که عبادت مراتبی دارد که از عبادت عبید شروع می‌شود تا عبادت احرار و قدر مشترک همه اینها صرف نظر از اینکه داعی بر عبادت چیست، این است که عابد در واقع هم یک جنبه ایجابی در نظر اوست و هم یک جنبه سلبی، حقیقت عبادت در واقع تسلیم و خضوع و خشوع است، تسلیم به این معنا که در مسیر تعیین شده از طرف معبود حرکت کند گرچه در نماز فقط می‌گوید«ایاک نعبد» اما روح عبادت باید در همه اجزاء زندگی انسان جاری باشد، حالت تسلیم و حالت پیروی و اینکه

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم آیه پنجم- عبادت و مراتب آن ۱۳۹۵/۱۰/۲۶ مفهوم عبادت و استعانت دو مفهوم اساسی که در آیه پنجم باید پیرامون آن صحبت شود، عبارتند از عبادت و استعانت، لذا بحث در این آیه را پیرامون این دو واژه دنبال می‌کنیم، و البته قرار نیست همه مطالبی که درباره این دو کلمه قابل ذکر هست را بیان کنیم، در حدی که لازم است بیان می‌کنیم و بقیه را در مواضع خودش ذکر خواهیم کرد. ۱. بررسی مفهوم «عبادت» اما در مورد عبادت نکته¬ای که ابتداً مناسب است متعرض شویم، بیان فرق بین عبادت و اطاعت و انقیاد است. فرق بین عبادت و اطاعت و انقیاد الف) عبادت عبادت عبارت است از اتیان به

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم آیه پنجم- مفردات در ایاک نستعین ۱۳۹۵/۱۰/۲۵ «ایاک نستعین» ۱. ایاک در آیه«ایاک نستعین» هم «ایاک» تکرار شده و وجه تکرار و تقدیم آن بر «نستعین» مثل آنچه که در مورد «ایاک نعبد» گفته شد، این است که افاده حصر استعانت در خداوند می‌کند و این حصر از دو جهت فهمیده می‌شود، یکی ضمیر منفصل که مقدم شده و دوم براهینی است که از این آیه قابل استفاده است و خواهیم گفت مثل آنچه که قبلاً در مورد حصر حمد در خداوند گفتیم، اینجا هم حصر استعانت در خداوند قابل استفاده است. ۲. نستعین استعانت اجمالاً به معنای طلب عون و عون هم به معنای مطلق نصرت و یاری کردن است، بعضی

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنج آیه پنجم- اقسام ملکیت و معنای ملکیت خداوند ۱۳۹۵/۱۰/۱۹  معنای ملکیت خداوند یکی از مسائلی که باقی مانده و قبلاً به نحوی اشاره شد و امروز به نحو کامل¬تری بیان خواهیم کرد درباره ملکیت خداوند است، چون جلسه قبل گفتیم یکی از معانی عبادت و نعبد که در این آیه آمده و مورد قبول برخی هم قرار گرفته است اظهار مملوکیت و نشان دادن مملوکیت در برابر پرودگار است، این مملوکیتی که ما در این آیه طبق بعضی اقوال می‌خواهیم برای خداوند اظهار کنیم به چه معنا می‌باشد؟ مملوکیت عبد معنایش تابع معنای مالکیت است، یعنی اول ما باید نحوه مالکیت را بدانیم و بعد در برابر خداوند تبارک و تعالی اظهار

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم آیه پنجم- مفردات- حق در معنای عبادت ۱۳۹۵/۱۰/۱۸  آیه پنجم«ایاک نعبد وایاک نستعین» این آیه در واقع دو قسمت دارد: یکی«ایاک نعبد» و دیگری«ایاک نستعین» طبق معمول ابتداءً به نحو اجمال مفردات این آیه را توضیح می‌دهیم و سپس معنای کلی آیه و بعد از آن هم نکاتی که از این آیه قابل استفاده است را بیان خواهیم کرد. خود این آیه از متفرعات «الحمدلله» است، یعنی بعد از حمد خدا و ستایش و ثنای خداوند تبارک و تعالی، می‌گوید، «ایاک نعبد و ایاک نستعین» ۱. «ایاک» «ایاک» همانطور که می‌دانید، ضمیر منفصل مفعولی است که تقدیم آن بر فعل «نعبد» افاده حصر می‌کند و معنایش این است که«انما نعبد ایاک» فقط