رجال و درایه – سال 90 – 89

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم کتاب کافی ۱۳۸۹/۱۰/۱۳   تا اینجا در مورد بعضی از ویژگی­های سندی روایات کتاب کافی نکاتی را عرض کردیم. چهارم: مسئله ارسال در اسناد کافی است که اختصاص به کافی هم ندارد و در سایر کتب اربعه هم ارسال وجود دارد یعنی اینکه بخشی از سند، رها می­شود و نام راوی ذکر نمی­شود. انواع ارسال در سند ارسال آشکار این ارسال معمولاً با الفاظ مبهم، ذکر می­شود یعنی الفاظی مثل: عدّه من اصحابنا، بعضٌ من اصحابنا، عن رجلٍ، عمّن حدَّثه، فی خبره، عمّن رَواه، رَفََعه عن فلان و…، معمولاً ذکر الفاظ مبهم در روایات مشاهده می­شود، ظهور اولیه الفاظ مبهم در این است که در روایت ارسال هست و ارسال در روایت هم موجب

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم کتب اربعه ۱۳۸۹/۱۰/۱۱   خصوصیات کتاب کافی بحث در بیان بعضی از خصوصیات کتاب کافی بود، گفتیم قبل از اینکه وارد مباحث اصلی این کتاب شویم یک معرفی اجمالی از این کتاب داشته باشیم، مزایای کتاب کافی را در مقایسه با سایر کتب اربعه ذکر کردیم، اما جدای از این مزایا یک خصوصیاتی از حیث سند روایات و متن روایات در کتاب کافی هست که ذکر آنها به شناخت بیشتر این کتاب کمک می­کند. الف) خصوصیات سندی: از جهت سندی اگر بخواهیم به خصوصیاتی که به نحو برجسته و قابل ذکر در کتاب کافی وجود دارد اشاره بکنیم چندخصوصیت قابل ذکر است: ۱) خصوصیت اول اینکه اکثریت قریب به اتفاق روایاتی که در کافی

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم کتب اربعه ۱۳۸۹/۱۰/۰۶   معرفی اجمالی کتاب کافی اولین کتاب از کتب اربعه کتاب کافی است. ابتداءاً به معرفی اجمالی کتاب کافی می­پردازیم، کتاب کافی نوشته ابوجعفرمحمدبن­یعقوب­بن­اسحاق­کلینی­رازی معروف به ثقه­الاسلام است که تقریباً در اواخر عصر امامت امام حسن عسکری(ع) و یا در اوائل غیبت صغری متولد شده است. کُلَین، نام روستائی است در جنوب شهر ری که در آنجا متولد شده و به واسطه تولد در آنجا معروف شده به کلینی رازی، کلینی تحصیلات خود را در قم، کوفه و بغداد ادامه داده و کتاب کافی را در مدت بیست سال تألیف کرده است، این کتاب به درخواست یکی از دوستان و یا یک سائل و درخواست کننده­ای نوشته شده که از کلینی

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم كتب اربعه ۱۳۸۹/۱۰/۰۵   خلاصه بحث جلسه گذشته بحث ما در عمده ترین منابع حدیثی شیعه بود. گفتیم که منابع حدیثی شیعه در ابتدا اصول بودند که به اصول اربعمأة مشهور بودند و این چهار صد اصل عبارت بودند از چهار صد نوشته­ای که حاوی روایاتی بود که راویان از خود امام شنیده بودند و بر اساس ترتیب شنیدن، در این کتابها نوشته بودند لذا تبویب و دسته بندی مشخصی نداشت. از آن چهار صد اصل حدود ۱۱۶ اصل را شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذریعه نام برده که از آن ۱۱۶ اصل کمتر از ۲۰ اصل باقی مانده است. علت عمده اینکه از اصول اربعمأة چیزی غیر از این تعداد کم باقی

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم مشکلات جوامع حدیثی ۱۳۸۹/۰۹/۰۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در مشکلات در جوامع حدیثی و مجامیع حدیثی، به اینجا رسید که نقل و انتقال روایات، از اصول اربعمأة به جوامع اولیه و از جوامع اولیه به جوامع ثانویه و مجامیع، مشکلاتی در نقل حدیث به وجود آورد. علل و اسباب این مشکلات چند امر است. اولین عامل کوتاه کردن سند با تکیه بر قرائن است به این معنی که در کتب و اصول اولیه، بخاطر قرائنی که وجود داشت اسناد روایات کوتاه شده بود ولی در انتقال روایات از کتب، به جوامع و مجامیع، قرائن، نادیده گرفته شد و یا منتقل نشد و باعث بروز اشتباهات و مشکلاتی در اسناد روایات گردید. عرض کردیم برای

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم سیر تدوین حدیث نزد شیعه ۱۳۸۹/۰۹/۰۱   اصل، کتاب، جامع و مجامع بحث ما به اینجا رسید که در تدوین حدیث، مجموعه هائی که تدوین شد به اصل معروف گردید. اصل عبارت ­ است­از: روایات گردآوری شده که راوی، آنها را بلاواسطه از امام شنیده و ضبط کرده باشد. در مقابل اصل، فرع هست که عبارت­است­از: مجموعه­ای که از کتاب دیگری که از امام اخذ شده گرفته شده است. سه اصطلاحِ اصل، کتاب، و مصنّف، به مجموعه­هائی از روایات گردآوری شده، اطلاق می­شد، منتهی اصل، روایاتی بوده که راوی بدون­واسطه از امام شنیده و گردآوری کرده، کتاب و مصنّف شاید معنای اعمی داشته باشد که صرفاً به روایاتی که راوی بلاواسطه از امام شنیده

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم سیر تدوین حدیث نزد شیعه ۱۳۸۹/۰۸/۲۹ منبع سوم در جلسه گذشته اجمالاً به سیر تدوین حدیث، نزد اهل سنّت اشاره کردیم و منتهی شد به مهمترین منابع حدیثی اهل سنّت که فهرست­وار عرض می­کنیم و بعد هم سیر تدوین حدیث نزد شیعه را خواهیم گفت وبعد از این مقدمه وارد بحث اصلی می­شویم، ما به مهمترین منابع حدیثی اهل سنّت اشاره کردیم و گفتیم که موطّا ابن­مالک، مسند احمد بن حنبل و صحاح ­ستّه از مهمترین منابع حدیثی اهل سنّت هستند.در مسند احمد بن حنبل(۱۶۴-۲۴۱) بیش از ۳۰۰۰۰ حدیث نقل شده، خودش می­گوید این کتاب را از بین ۷۵۰۰۰۰ حدیث انتخاب کرده­ا­م. تفاوت­هائی هم بین این منابع حدیثی وجود دارد که بعداً به آنها

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم سیر تدوین حدیث نزد اهل سنت ۱۳۸۹/۰۸/۱۷   آغاز تدوین حدیث تا اینجا ما عرض کردیم که موانع عدیده­ای بر سر راه جمع آوری حدیث و تدوین روایات نبوی وجود داشت که مجموعاً این عوامل و موانع باعث شد که تقریباً تا نیمه دوم قرن دوم به طور مشخص حدیث تدوین نشود، البته این از دیدگاه اهل سنت است.از زمان روی کار آمدن عمربن­عبدالعزیز(۹۹-۱۰۱) که خلافتش حدود دو سال و پنج ماه طول کشید به دستور او کتابت و تدوین حدیث شروع شد استدلال او این بود که باید علم علما حفظ شود و برای اینکه جلو از بین رفتن علم علما گرفته شود دستور داد که بخش­نامه رسمی برای تدوین احادیث صادر شود

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم سیر تدوین حدیث نزد اهل سنت ۱۳۸۹/۰۸/۱۵ خلاصه جلسه گذشته تا اینجا عرض شد که مسئله نقل حدیث در زمان خود پیغمبر اهمیت خاصی داشت تا جا ئیکه بعد از پیغمبر این مسئله به دلائل مختلف بیشتر هم اهمیت پیدا کرد به طوری که برای کسب یک حدیث بعضاً مسافرت­های طولانی را انجام می­دادند. همانطور که عرض شد علاوه بر اهتمامی که به نفس نقل حدیث بود بعضی مسائل هم باعث شد که این مسئله یک اهمیت مضاعفی پیدا کند، انگیزه­های مادی، دواعی نفسانی و اموری از این قبیل، برای اینکه آن موقع ناقلین حدیث در صدر توجهات بودند، مراجعه به آنها زیاد بود و خود به خود شهرتی برای آنها ایجاد کرده بود

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم سیر تدوین حدیث ۱۳۸۹/۰۸/۱۰ فرق رجال و درایه معلوم شد که موضوع و تعریف و غایت علم رجال چیست. در مورد درایه عرض شد که تعریفی که می­توانیم ارائه بدهیم این است که علمی است که بحث از سند روایت می­کند به نحو اجمالی چون درایه همان مصطلحات الحدیث است. مصطلحات حدیث چه آن بخشی که به خود حدیث مربوط است مانند اینکه می­گوئیم حدیث متصل و منفصل، چه بخشی که مربوط به راوی است مانند راوی ثقه و عادل، بهر حال هر دو جهت آن مربوط به سند روایت است و اگر کسی مانند شهید هم موضوع رجال را راوی و مروی قرار داده است، اگر مروی را هم به عنوان بخشی از

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم سیر تدوین حدیث نزداهل سنت ۱۳۸۹/۰۸/۰۸ خلاصه جلسه گذشته ما در دو جلسه گذشته پیرامون تأثیر حدیث در علوم اسلامی و موضوع علم رجال و تعرف علم رجال و تعریف درایه و موضوع درایه سخن گفتیم. بحثی که باقی مانده از رؤس ثمانیه مسئله غایت است که اشاره می­شود. غایة علم رجال این مسئله هم مهم است که هدف از یک علم و غایة از یک علم معلوم شود. تعریف تا حدی راهنمای به غایة هم بود اما برای اینکه تبیین بیشتری از غایة علم رجال به عمل بیاید در دو مقام راجع به غایة علم رجال می­توان سخن گفت: اول: ثبوتاً، دوم: اثباتاً. منظور از ثبوتاً یعنی با قطع نظر از ادله شرعی

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم سیر تدوین حدیث نزد اهل سنت ۱۳۸۹/۰۸/۰۳ عنوان بحث آشنایی با علم رجال و درایه است. راجع به تأثیر حدیث در علوم اسلامی و تقسیم علوم حدیث مختصراً مطالبی را بیان کردیم. نسبت رجال و درایه سؤالی در اینجا مطرح است و آن اینکه نسبت علم رجال با علم درایه چیست؟ برای پاسخ دادن به این سؤال باید موضوع علم رجال و درایه را تبیین کنیم، تعریف آن را بیان کنیم هر چند که اشاراتی داشتیم و باید غایت آن روشن شود. بنابراین باید این سه مسئله موضوع و تعریف و غایت روشن شود. اگر این سه مطلب را در هر یک از این دو علم بیان کنیم می­توانیم نسبت بین این دو علم

جلسه ۱ – PDF جلسه اول مقدمات ۱۳۸۹/۰۸/۰۱   مقدمتاً درباره تاثیر و نقش حدیث در علوم اسلامی نکاتی را عرض می­کنیم تا معلوم شود که میزان تاثیر به چه اندازه بوده و نقش محوری آن مشخص شود. این مباحث به صورت اجمال مطرح می­شود. در ابتدا دانش اسلامی منحصر در قرآن و سخنان پیامبر (ص) بود، بعدها که دانشمندان اسلامی در رشته­های مختلف وارد شدند اعم از ادبیات، تاریخ، سیره، اصول، فقه، کلام و حتی حکمت آنگاه همه این علوم با حدیث توأم شد. به نحو اشاره در مورد تاریخ و سیره عرض می­کنیم که این دو علم شعبه­ای از حدیث بودند یعنی کتب حدیثی به بیان مسائل تاریخی و سیره پیامبر (ص) می­پرداختند و هنوز هم در برخی