تفسیر – سال 405 – 404

تفسیر؛ جلسه بیست و یکم؛ آیه ۶۲؛ تفسیر آیه؛ بخش چهارم

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم آیه ۶۲ – تفسیر آیه – بخش چهارم: «و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» – مطلب اول – قول اول – قول دوم – مطلب دوم  ۱۴۰۴/۰۹/۲۵ بخش چهارم: «وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ» در آیه ۶۲ یک بخش باقی مانده که ما آن را به عنوان بخش چهارم معرفی کردیم: «وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ». این یک ثمره و نتیجه دیگری است برای کسانی که عناصر چهارگانه سعادت را در خودشان فراهم کنند. ایمان آورندگان به خدا، مؤمنان به معاد، مؤمنان به نبوت و بنی مکرم اسلام و عالمان به عمل صالح، اولاً نزد خداوند اجر و پاداش ابدی دارند و ثانیاً خوف و حزن در آنها

تفسیر؛ جلسه بیستم؛ آیه ۶۲؛ تفسیر آیه؛ بخش سوم: «فلهم اجرهم عند ربهم»

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم آیه ۶۲ – تفسیر آیه – بخش سوم: «فلهم اجرهم عند ربهم» – مطلب اول: انتفاء یکی از مؤلفه‌های چهارگانه، ملاک کیفر – مطلب دوم: ابدی بودن پاداش – مطلب سوم: وجود فعلی پاداش ۱۴۰۴/۰۹/۲۴                   بخش سوم: «فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ» بخش سوم آیه ۶۲ این است: «فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ». در آیه ۶۲ دو بخش را توضیح دادیم؛ یکی «إن الذین آمنوا …»، دوم «من آمن بالله …»، سوم «فلهم اجرهم …»؛ البته «و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» را می‌توان به عنوان بخش چهارم این آیه در نظر گرفت. در دو بخش قبلی عرض کردیم سخن از مؤمنان به معنای عام،

تفسیر؛ جلسه نوزدهم؛ آیه ۶۲؛ بخش دوم: «من آمن بالله و الیوم الآخر و عمل صالحا»

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم آیه ۶۲ – تفسیر آیه – بخش دوم: «من آمن بالله و الیوم الآخر و عمل صالحا» – ۳. اعتبار مؤلفه‌ای چهارگانه به نحو مجموعی – یک اشکال و پاسخ آن -۴. مراتب مؤلفه‌های چهارگانه  ۱۴۰۴/۰۹/۱۸                                                                  خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم آیه ۶۲ مشتمل بر چند بخش است؛ بخش دوم این بود: «مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا». ما دو مطلب را درباره این بخش ذکر کردیم؛ یکی مؤلفه‌های چهارگانه سعادت ابدی انسان است و دیگری ملازمه بین این مؤلفه‌های چهارگانه؛

تفسیر؛ جلسه هجدهم؛ آیه ۶۲؛ تفسیر آیه؛ بخش دوم

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم آیه ۶۲ – تفسیر آیه – بخش دوم: «من آمن بالله و الیوم الآخر و عمل صالحا» – مؤلفه‌های چهارگانه سعادت ابدی – ملازمه بین مؤلفه‌های چهارگانه ۱۴۰۴/۰۹/۱۱    بخش دوم: «مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا» بخش دوم آیه ۶۲ این است: «مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا». عرض کردیم در این آیه به سه عنصر برای فلاح و رستگاری و بهره‌مندی از پاداش ابدی اخروی و رفع حزن و اندوه و ترس اشاره کرده است؛ این سه عنصر، یکی ایمان به خداوند و دیگری به ایمان معاد و سوم هم عمل صالح است. توضیحی که در این بخش لازم است داده شود، این است که چرا ایمان به نبوت در

تفسیر؛ جلسه هفدهم؛ آیه ۶۲؛ تفسیر آیه؛ بخش اول

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم آیه ۶۲ – تفسیر آیه – بخش اول: معنای «ان الذین آمنوا» – یک شبهه و پاسخ آن  ۱۴۰۴/۰۹/۱۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در آیه ۶۲ سوره بقره بود؛ عرض کردیم این آیه مشتمل بر چند بخش و چند مطلب است. بخش اول این بود: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِينَ» بود که هر یک از این عناوین را توضیح دادیم و گفتیم مهم‌ترین مطلبی که در این بخش باید توضیح داده شود، معنای «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا» است. پنج احتمال در مورد معنای «الذین آمنوا» ذکر شد و یک احتمال از میان احتمالات پنج‌گانه برگزیده شد. شبهه در این بخش شبهه‌ای به ذهن می‌رسد که ذکر آن و پاسخ از آن فایده

تفسیر؛ جلسه شانزدهم؛ آیه ۶۲؛ تفسیر آیه؛ مطلب اول

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم آیه ۶۲ – تفسیر آیه – مطلب اول: معنای «ان الذین آمنوا» – احتمالات پنج‌گانه – احتمال چهارم و پنجم – بررسی احتمالات پنج‌گانه – نظر برگزیده  ۱۴۰۴/۰۸/۲۷ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد «إن الذین آمنوا» چند احتمال وجود دارد؛ سه احتمال را در جلسه گذشته ذکر کردیم. احتمال اول این بود که منظور مسیحیان واقعی هستند که قبل از بعثت پیامبر(ص) از دنیا رفته‌اند؛ احتمال دوم اینکه منظور منافقین هستند؛ احتمال سوم اینکه منظور کسانی هستند که به پیامبر(ص) حقیقتاً ایمان آورده‌اند، منتها در ادامه آیه اشاره به استقرار و استمرار ایمان می‌کند. دو احتمال دیگر در اینجا وجود دارد که این دو احتمال را عرض می‌کنیم و آنها را مورد

تفسیر؛ جلسه پانزدهم؛ آیه ۶۲؛ مفردات آیه؛ ۳؛ «صابئین»

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم آیه ۶۲ – مفردات آیه – ۳. «صابئین» – قرائت «صابئین» – معنای «صابئین» – احتمال اول و دوم – تفسیر آیه – مطلب اول: معنای «ان الذین آمنوا» – احتمالات پنج‌گانه – احتمال اول، دوم و سوم  ۱۴۰۴/۰۸/۲۶ ۳. «صابئین» بحث در مفردات آیه ۶۲ بود؛ یکی از واژه‌هایی که در این آیه مورد استفاده قرار گرفته و نیازمند توضیح است، کلمه «صابئین» است. آیه این بود: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِينَ»؛ بقیه کلماتی که در این آیه به کار رفته، واضح است و نیاز به توضیح ندارد. در مورد صابئین، هم از حیث قرائت و هم از حیث معنا اختلاف است. قرائت «صابئین» از نظر قرائت، به چهار گونه قرائت

تفسیر؛ جلسه چهاردهم؛ آیه ۶۲؛ توضیح اجمالی آیه؛ ارتباط آیه با آیات قبل؛ مفردات آیه

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم آیه ۶۲ – توضیح اجمالی آیه – ارتباط آیه با آیات قبل – مفردات آیه – ۱. «الذین هادوا» – منشأ اشتقاق یهود – وجه اول – وجه دوم – وجه سوم – ۲. «النصاری» – وجه تسمیه نصاری  ۱۴۰۴/۰۸/۲۰   آیه ۶۲ «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ». توضیح اجمالی آیه طبق معمول، یک توضیح اجمالی از آیه در ابتدا ذکر می‌کنیم. خداوند تبارک و تعالی بعد از آنکه اشاره به کفران نعمت، ناسپاسی‌ها، عنادها و لجاجت‌های بنی‌اسرائیل داشت، در این آیه، وعده هم می‌دهد. این رسم خداوند در قرآن است که بعد یا قبل

تفسیر؛ جلسه سیزدهم؛ آیه ۶۱؛ تفسیر بخش‌های مختلف آیه؛ بخش پنجم

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش پنجم: «ذلک بانهم کانوا یکفرون…» – مطلب ششم – مطلب هفتم  ۱۴۰۴/۰۸/۱۹   مطلب ششم تا اینجا درباره آیه ۶۱ پنج مطلب را ذکر کردیم؛ دو مطلب دیگر در مورد بخش اخیر آیه باقی مانده که باید این دو مطلب را ذکر کنیم و ان‌شاءالله از این آیه فارغ شویم و به سراغ آیه ۶۲ برویم. مطلب ششم در مورد استمرار قتل و کشتن انبیا است. آیه این است: «ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يَكْفُرُونَ»؛ اینکه «کانوا» بر سر «یکفرون» آمده، دلالت بر استمرار کفر دارد. وقتی «کان» بر سر یک فعل قرار می‌گیرد، دلالت بر استمرار دارد. «یقتلون» هم عطف بر «یکفرون» است؛ لذا «کانوا» بر

تفسیر؛ جلسه دوازدهم؛ آیه ۶۱؛ تفسیر بخش‌ های مختلف آیه؛ بخش پنجم

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم آیه ۶۱ –  تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش پنجم: «ذلک بانهم کانوا یکفرون…» – مطلب دوم – وجه اول – وجه دوم – وجه سوم – مطلب سوم – مطلب چهارم – مطلب پنجم   ۱۴۰۴/۰۸/۰۶ خلاصه جلسه گذشته درباره بخش پنجم آیه ۶۱ گفتیم چند مطلب باید مورد رسیدگی قرار بگیرد؛ مطلب اول درباره مشار الیه «ذلک» دوم بود. چند احتمال را مطرح کردیم و از میان این احتمالات، یک احتمال را ترجیح دادیم. مطلب دوم از آنجا که قتل انبیا به عنوان کفر تلقی می‌شود، پس این سؤال پیش می‌آید که چرا تکرار شده و بعد از «يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ» فرموده «وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ»؟ بالاخره قتل پیامبر، کفر است؛ آنگاه «یکفرون» که شامل

تفسیر؛ جلسه یازدهم؛ آیه ۶۱؛ تفسیر بخش‌ های مختلف آیه؛ بخش پنجم

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم آیه ۶۱ –  تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش پنجم: «ذلک بانهم کانوا یکفرون…» – مطلب اول: مشار الیه «ذلک» دوم – احتمالات چهارگانه – نظر برگزیده  ۱۴۰۴/۰۸/۰۵                     بخش پنجم: «ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يَكْفُرُونَ…» بحث از بخش پنجم آیه ۶۱ شروع شد؛ ما این قسمت را در جلسه گذشته خواندیم: «ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ذَلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ». بخش پنجم در واقع جنبه تعلیل برای دو عذاب دنیوی و اخروی است که در فقره قبل ذکر شده است: «وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ»؛ عرض کردیم ضرب ذلت و مسکنت و غضب الهی، اجمالاً اشاره

تفسیر؛ جلسه دهم؛ «و ضربت علیهم الذلة و المسکنة»؛ «و باءوا بغضب من الله»

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه –  بخش چهارم – ۱. «و ضربت علیهم الذلة و المسکنة» – محصل قسمت اول – ترجیح احتمال سوم و مؤیدآن – ۲. «و باءوا بغضب من الله» – احتمال اول و دوم و بررسی آنها –  بخش پنجم: «ذلک بانهم کانوا یکفرون…»  ۱۴۰۴/۰۷/۲۹ محصل قسمت اول از بخش چهارم در بخش چهارم از آیه ۶۱ عرض کردیم سه احتمال وجود دارد؛ قسمت اول از بخش چهارم که عبارت است از «وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ». این سه احتمال عبارتند از: ۱. احتمال اول اینکه مسئله ذلت و خفت و مسکنت و خواری، مربوط به یهودیان همان زمان و این هم مجازات استبدال طعام بود. ۲. احتمال دوم اینکه

تفسیر؛ جلسه نهم؛«اهبطوا مصراً فإن لکم ما سألتم»؛ «و ضربت علیهم الذلة و المسکنة»

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش سوم: «اهبطوا مصراً فإن لکم ما سألتم» – بخش چهارم – ۱. «و ضربت علیهم الذلة و المسکنة» – احتمال اول و بررسی آن – احتمال دوم و بررسی آن – احتمال سوم و بررسی آن – مؤید احتمال سوم  ۱۴۰۴/۰۷/۲۸ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم بخش دیگری از آیه ۶۱ «اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَكُمْ مَا سَأَلْتُمْ» است؛ دستور به هبوط در مصر صادر شد؛ محتملاتی که در مورد این دو کلمه بود بیان گردید و نظر مختار هم در مورد آن بیان شد. این بخش یک ذیلی دارد که من این را بیان کنم و سراغ بخش بعدی برویم. «فَإِنَّ لَكُمْ مَا سَأَلْتُمْ» «فَإِنَّ

تفسیر؛ جلسه هشتم؛ آیه ۶۱؛ تفسیر بخش‌های مختلف آیه؛ «اهبطوا مصراً»

متن به تفسیر بخش «اهبطوا مصراً» از آیه ۶۱ سوره بقره می‌پردازد و استدلال می‌کند که این دستور از سوی حضرت موسی، یک توبیخ نسبت به ناسپاسی و درخواست‌های زمینی بنی‌اسرائیل بوده و به معنای بازگشت آنان به همان ذلت و مسکنتِ دوران فرعون است، نه دستوری برای رفتن به شهری دیگر.

تفسیر؛ جلسه هفتم؛ آیه ۶۱؛ تفسیر بخش‌های مختلف آیه

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش سوم: «اهبطوا مصراً» – ۱. احتمالات سه‌گانه در کلمه «اهبطوا» – ۲. احتمالات سه‌گانه در کلمه «مصراً» ۱۴۰۴/۰۷/۲۱ بخش سوم: «اهبطوا مصراً» عرض کردیم آیه ۶۱ سوره بقره مشتمل بر چند بخش است؛ بخش اول بر دو وجه سلبی و ایجابی بود. ما اجمالاً درباره این دو وجه مطالبی را عرض کردیم. بخش دوم که قسمتی از فرمایش حضرت موسی(ع) بود، توضیح داده شد. بخش سوم، ادامه همان سخن حضرت موسی است که فرمود: «اهْبِطُوا مِصْرًا» و در ادامه می‌فرماید: «فَإِنَّ لَكُمْ مَا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ». بخش سوم عمدتاً جمله «اهْبِطُوا مِصْرًا» است؛ بقیه را هم می‌توانیم به عنوان

تفسیر – جلسه ششم – آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش دوم: «قال أتسبدلون الذی هو ادنی بالذی هو خیر» – وجه ادنی بودن اطعمه دیگر – وجه اول و بررسی آن – وجه دوم و بررسی آن – وجه سوم و بررسی آن – وجه چهارم

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم  آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش دوم: «قال أتسبدلون الذی هو ادنی بالذی هو خیر» – وجه ادنی بودن اطعمه دیگر – وجه اول و بررسی آن – وجه دوم و بررسی آن – وجه سوم و بررسی آن – وجه چهارم ۱۴۰۴/۰۷/۱۵ بخش دوم: «قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ» عرض کردیم آیه متضمن چند بخش است؛ بخش اول را که مشتمل بر یک وجه سلبی و یک وجه ایجابی بود، توضیح دادیم و تفسیر کردیم. بخش دوم، فرموده موسی است: «قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ»؛ البته قول حضرت موسی ادامه دارد و ما به عنوان بخش بعدی متعرض آن خواهیم شد که فرمود: «اهْبِطُوا

تفسیر – جلسه پنجم – آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش اول – دیدگاه دوم – وجه ایجابی – شواهد ناپسندی وجه ایجابی کلام بنی‌اسرائیل

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش اول – دیدگاه دوم – وجه ایجابی – شواهد ناپسندی وجه ایجابی کلام بنی‌اسرائیل ۱۴۰۴/۰۷/۱۴ وجه ایجابی بخش اول در بحث تفسیری آیه ۶۱ عرض کردیم این آیه مشتمل بر بخش‌های متعددی است؛ بخش اول این بود: «وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَنْ نَصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ». در بخش اول یک درخواست سلبی است و یک درخواست ایجابی؛ اینکه گفتند «لن نصبر علی طعام واحد»، وجه سلبی درخواست آنها بود. از این قسمت که گفتند «فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا»، وجه ایجابی است. ما درباره مجموع این درخواست عرض کردیم، این درخواست معصیت‌آمیز بود؛ نه یک درخواست

تفسیر – جلسه چهارم – آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش اول – دیدگاه دوم – وجه اول و پاسخ آن – وجه دوم و پاسخ آن – وجه سوم و پاسخ آن – نظر برگزیده

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش اول – دیدگاه دوم – وجه اول و پاسخ آن – وجه دوم و پاسخ آن – وجه سوم و پاسخ آن – نظر برگزیده ۱۴۰۴/۰۷/۰۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد اینکه درخواست بنی‌اسرائیل مبنی بر اطعمه افزون‌تر و تنوع در طعام و اعلام بی‌صبری در مورد طعام واحد، آیا یک امر معمول عقلائی محسوب می‌شود یا معصیت، دو دیدگاه وجود دارد. دیدگاه اول این بود که این معصیت نیست؛ شواهد و توجیهاتی که نسبت به این درخواست ارائه شده را بیان کردیم. فخر رازی در مقام دفاع و تقویت این احتمال، حتی به این شبهه هم پاسخ داده که اگر این

تفسیر – جلسه سوم – آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش اول – دو دیدگاه در مورد درخواست بنی‌اسرائیل – دیدگاه اول: عدم معصیت – توجیه درخواست بنی‌اسرائیل – دلیل – یک اشکال و پاسخ آن

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم آیه ۶۱ – تفسیر بخش‌های مختلف آیه – بخش اول – دو دیدگاه در مورد درخواست بنی‌اسرائیل – دیدگاه اول: عدم معصیت – توجیه درخواست بنی‌اسرائیل – دلیل – یک اشکال و پاسخ آن ۱۴۰۴/۰۷/۰۷   بخش اول: «و إذ قلتم یا موسی لن نصبر علی طعام واحد» در مورد آیه ۶۱ سوره بقره عرض کردیم این آیه شامل بخش‌هایی است که هر یک نیازمند توضیح و تفسیر است. بخش اول، این قسمت از آیه است: «وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَنْ نَصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ». با توجه به توضیحی که ما در هنگام بیان اجمالی از معنای آیه گفتیم، سؤالی که به ذهن می‌آید این است که اینکه بنی‌اسرائیل به حضرت موسی عرض کردند

تفسیر – جلسه دوم – آیه ۶۱ – مفردات آیه – ۱. بقل – ۲. قثاء – ۳. فوم – ۴. ذلت و مسکنت – ۵. باءوا – ۶. بغیر الحق

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم آیه ۶۱ – مفردات آیه – ۱. بقل – ۲. قثاء – ۳. فوم – ۴. ذلت و مسکنت – ۵. باءوا – ۶. بغیر الحق ۱۴۰۴/۰۷/۰۱ مفردات آیه بعد از توضیح اجمالی و کلی درباره مضمون آیه ۶۱ و بیان ارتباط این آیه با آیات قبل، نوبت به بحث از برخی از مفردات این آیه می‌رسد. در این چند جمله، برخی از الفاظ و واژه نیاز به توضیح دارد؛ و الا معنای اغلب اینها روشن است و بحثی ندارد؛ برخی از واژه هم قبلاً مطرح شده است. به عنوان مثال قبلاً گفتیم که «إذ» اشاره به زمان دارد و به معنای «هنگامی که» است؛ یعنی إذکروا زمانی را که این چنین گفتید. معنای