تفسیر – سال 401 – 400

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم آیه ۴۶ _ ارتباط آیه با آیه قبل و بعد _ تفسیر آیه: ۱. معنای ظن _ احتمالات مختلف در معنای ظن ۱۴۰۰/۱۱/۲۰ آیه ۴۶: «الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» معنای تحت اللفظی این آیه روشن است. میفرماید: کسانی که گمان دارند یا می‌دانند که پروردگارشان را ملاقات خواهند کرد و به سوی او باز خواهند گشت. واژه خاصی که در این آیه نیاز به توضیح داشته باشد وجود ندارد و عمده این معنای کلی و ارتباطش با آیات قبل است. ارتباط آیه با آیه قبل در پایان آیه قبل اشاره به خاشعان داشتند، اینجا توصیفی از خاشعین می‌کند. می‌گوید خاشعین کسانی هستند که ظن به ملاقات پروردگارشان دارند

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم  آیه ۴۵ _ بخش دوم: «وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ» _ مطلب دوم: «لکبیرۀ» _ مطلب سوم: وجه ثقل نماز مطلب چهارم: «معنای خاشعین» ۱۴۰۰/۱۱/۱۹ بخش دوم: «وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ» کلام در بخش دوم آیه ۴۵ بود؛ «وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ». دیروز درباره مرجع ضمیر «إنّها» مطالبی را عرض کردیم و احتمالات مختلفی را مورد بررسی قرار دادیم، هر چند گفتیم چندان لزومی برای نفی بعضی از این احتمالات و اثبات برخی دیگر نیست. اما می‌توانیم از بین این احتمالات، احتمال رجوع به صبر و صلاۀ با هم را تقویت کنیم. اگر بگوییم به خصوص صلاۀ هم برمیگردد، باز چندان خلاف ظاهر نیست. مطلب دوم: معنای «کبیرۀٌ» مطلب دوم

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم  آیه ۴۵ _ بخش اول: «استعینوا بالصبر و الصلاۀ» _ مطلب سیزدهم: استعانت به نماز _ بخش دوم: «و إنها لکبیرۀ الا علی الخاشعین» ۱۴۰۰/۱۱/۱۷ مطلب سیزدهم: استعانت به نماز در بخش اول آیه ۴۵ مطالب متعددی مطرح شد که عمدتا درباره استعانت بود و استعانت به صبر. درباره استعانت به نماز هم می‌توان از مجموع آیات و روایات استفاده کرد که اساسا این یک سنت الهی و رایج بین انبیاء و خود پیامبر و بعد از آن هم اولیاء خدا و ائمه معصومین (ع) به شمار می‌رود. اگر نماز به عنوان امری معرفی شده که باید به کمک آن انسان بر مشکلات غلبه کند، چیزی نیست که قابل فهم و هضم

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم  آیه ۴۵ _ بخش اول: «وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ» _ مطلب یازدهم: توفیق صبر _ مطلب دوازدهم: صبر و توحید ۱۴۰۰/۱۱/۱۱ خلاصه جلسه گذشته در بخش اول از آیه ۴۵ یعنی «وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ»، مطالب گوناگونی ذکر شد. حدود ده مطلب ولو به صورت مختصر، بیان شد. چند مطلب دیگر باقی مانده که انشاءالله بعد از بیان آن، سراغ بخش دوم می‌رویم. مطلب یازدهم: توفیق صبر مطلب یازدهم مربوط است به اینکه صبر که خداوند امر به استعانت به آن کرده، خودش نیازمند عنایت و توفیق از ناحیه خدا است. توضیح مطلب اینکه: هر چه در این عالم خلق شود این منسوب به خداست و هرچه که در عالم لباس وجود بپوشد، به

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم  آیه ۴۵ _ بخش اول: «و استعینوا بالصبر و الصلاۀ» _ مطلب نهم: اثر وضعی صبر _ مطلب دهم: اهمیت صبر و وجه تقدیم آن بر نماز ۱۴۰۰/۱۱/۰۶ مطلب نهم: اثر وضعی صبر از مطالب مربوط به بخش اول آیه ۴۵ یک مطلب باقی مانده که باید آن را متعرض شویم و بعد انشاءالله از این بحث عبور کنیم. مطلب نهم این است که: خداوند تبارک و تعالی امر به استعانت به صبر و نماز کردند. در اینکه صبر مساعد انسان است در جبران ضعف ها و کمبود ها و مقابله با دشواری ها و موانع است، بحثی نیست. اگر ما از این فضیلت برخوردار باشیم که در برابر امور ناخوشایند اهل

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهلم  آیه ۴۵ _ بخش اول:«استعینوا بالصبر و الصلاۀ» _ مطلب ششم _ فضایل اخلاقی _ مطلب هشتم: وجه تقدم صبر بر نماز ۱۴۰۰/۱۱/۰۵ ادامه مطلب ششم در بخش اول آیه ۴۵ شش مطلب را بیان کردیم. در مطلب ششم بحث در این بود که معنای صبر چیست. در این رابطه شش وجه و احتمال ذکر شد. اگر بخواهیم حق مطلب را بیان کنیم بگونه ای که برخی از این وجوه و احتمالات نفی نشوند، می‌توانیم بگوییم صبر در اینجا به همان معنای متفاهم عرفی خودش استعمال شده. یعنی یک فضیلت اخلاقی که به سبب آن انسان امور ناخوشایند را تحمل می‌کند. این ناخوشایندی گاهی به خاطر سختی اطاعت است، گاهی به خاطر مشقت ترک

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم آیه ۴۵ _ بخش اول: «استَعینوا بالصبر و الصلاۀ» مطلب پنجم: قلمرو استعانت _ مطلب ششم: مقصود از صبر ۱۴۰۰/۱۱/۰۴ در بخش اول از آیه ۴۵ عرض کردیم مطالبی وجود دارد که تا اینجا چهار مطلب را متعرض شدیم. آخرین مطلب درباره این بود که چرا باید ما از خداوند تبارک و تعالی استعانت بجوییم. مطلب پنجم: قلمرو استعانت مطلب بعد که به نوعی در ذیل همان بحث قبلی می‌گنجد و نکته ای است مربوط است به مطلب چهارم، درباره قلمرو استعانت است. اگر باید از خداوند کمک بطلبند و دلیلش هم معلوم شد و وجه انحصارش هم مشخص شد، قلمرو استعانت کجا است یعنی ما در کجا باید از خدا طلب

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم  آیه ۴۵ _ بخش اول _ «اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ» _ مطلب اول: مخاطب در امر به استعانت _ مطلب دوم: تعمیم امر به غیر یهود _ مطلب سوم: جمع بین استعانت به خدا و استعانت به صبر و صلوة ۱۴۰۰/۱۰/۲۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در آیه ۴۵ سوره بقره بود، «وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَ أنها لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ». عرض کردیم این آیه مشتمل بر دو بخش است، یکی «وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ»، و دیگری «وَ أنها لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ». در بخش اول گفتیم ابتدائا امر به استعانت به صبر و صلاۀ شده است. درباره اینکه مخاطب به این امر چه کسانی هستند، دو احتمال و قول ذکر شد. یک قول اینکه

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم  آیه ۴۵ _ ارتباط آیه با آیات قبل _ مفردات آیه _ بخش اول: «استعینوا بالصبر و الصلوۀ» _ مطلب اول: مخاطب «استعینوا» ۱۴۰۰/۱۰/۲۷ آیه ۴۵ در آیه ۴۵ خداوند تبارک و تعالی میفرماید: «وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَأنها لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ»؛ استعانت بجویید به صبر و نماز، و صلاۀ بنابر قولی یا استعانت بنابر قول دیگری، بسیار بزگ و سخت است مگر بر اهل خشوع. ارتباط آیه با آیات قبل این آیه به دنبال آیات قبل در حقیقت عالمان یهود و توده های بنی اسرائیل را دعوت می‌کند به استعانت به صبر و نماز. در آیات قبلی برخی از تکالیف برای آن‌ها بیان شده بود در قالب امر و نهی. مثلا

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم  آیه ۴۴ _ بخش دوم: «أَفَلَا تَعْقِلُونَ» _ تعجب از رفتار عالمان یهود و اسباب آن ۱۴۰۰/۱۰/۲۲ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم آیه ۴۴ دو بخش دارد. تا اینجا نکاتی که در بخش اول لازم بود بیان شود را متعرض شدیم؛ «أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَابَ». البته بخش اول خودش متضمن چند قسمت بود که چون به هم پیوسته بود، به ناچار آن‌ها را در یک بخش قرار دادیم. بخش دوم: «أَفَلَا تَعْقِلُونَ» خداوند تبارک و تعالی در بخش اول آمران به برّ در حالی که خودشان عمل نمی‌کنند را توبیخ کرد. اینجا در واقع تعجب است، یعنی مجموعه مطالبی که در آیه ۴۴ بیان شده، مشتمل بر یک

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم  آیه ۴۴ _ «وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ» _ اسباب خود فراموشی _ آثار خود فراموشی ۱۴۰۰/۱۰/۲۱ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در آیه ۴۴ آن‌ها را از این جهت که امر به برّ و نیکی صورت می‌گیرد و خودشان عمل نمی‌کنند، مورد توبیخ قرار می‌دهد. این بخش که چرا واعظ غیر متعظ یا علم بدون عمل هستید، در قالب «تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ» بیان شده است. اینکه می‌گوید «وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ» یعنی به دیگران امر می‌کنید که نیکی کنند، اما خود را فراموش کردید، خودتان عامل به برّ و معروف نیستید در حالی که کتاب را تلاوت می‌کنید. بحث در «تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ» بود. حقیقت نسیان نفس یا به تعبیر دیگر خود فراموشی را توضیح دادیم که اساسا

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم  آیه ۴۴ _ بخش اول _ سرزنش و عقاب واعظان غیر متعظ _ «وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ» _ حقیقت خود فراموشی ۱۴۰۰/۱۰/۲۲ خلاصه جلسه گذشته سخن در آیه ۴۴ سوره بقره بود؛ «أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَابَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ». عرض کردیم این آیه در واقع دو بخش دارد، یکی توبیخ عالمان یهود به این دلیل که امر به برّ می‌کنند اما خودشان عامل نیستند و نیکوکار محسوب نمی‌شوند. تلاوت کتاب می‌کنند، اما عامل به کتاب نیستند. این بخش اول بود. عرض شد بر اساس این آیه آنچه متعلق توبیخ قرار گرفته، این نیست که چرا شما امر به برّ می‌کنید در حالی که اهل برّ نیستید، بلکه می‌خواهد بگوید شما که

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم  آیه ۴۴ _ تفسیر بخش اول _ پاسخ به شبهه تنافی _ توجیه برخی روایات _ شمول خطاب نسبت به همه عالمان ۱۴۰۰/۱۰/۰۸ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم آیه ۴۴ مشتمل بر دو بخش است. سخن در بخش اول بود که خداوند متعال عالمان یهود و سران آن‌ها را توبیخ کرد که چرا به برّ امر می‌کنید اما خود به آن عمل نمی‌کنید. موضوع این توبیخ عمل نکردن خود آن‌ها و نسیان خودشان است. یعنی خود فراموشی که به آن مبتلا شدند. نه اینکه بخواهد توبیخ کند چرا در حالی که خود عمل نمی‌کنید مشغول به امر به معروف هستید. گفتیم امر به برّ یک تکلیف است، عمل کردن به برّ و

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم  آیه ۴۴ _ تفسیر بخش اول _ موضوع توبیخ _ دو احتمال _ حق در مسئله _ شبهه تنافی ۱۴۰۰/۱۰/۰۷ خلاصه جلسه گذشته بحث در تفسیر بخش اول آیه ۴۴ سوره بقره بود. بخش اول در واقع توبیخ خداوند متعال نسبت به سران یهود و عالمان آن‌ها بود. ما وجوهی برای توبیخ ذکر کردیم، یعنی اینکه موضوع توبیخ چیست و چرا خداوند آن‌ها را توبیخ می‌کند، احتمالات و وجوهی را ذکر کردیم که چه بسا برخی قابل بازگشت به بعضی دیگر هست. موضوع توبیخ بحثی که جلسه قبل مطرح کردیم به عنوان وجوه هشت گانه توبیخ، مربوط به چرایی توبیخ بود؛ اما این درباره چیستی توبیخ است. در بحث قبل سخن در