دروس خارج

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم اعتبار وحدت در نصاب – فرع اول: بررسی اعتبار وحدت از حیث اخراج ۱۳۹۳/۰۸/۲۱              بحث در ادله قول دوم بود؛ عرض کردیم قول دوم این است که وحدت از حیث اخراج در نصاب معتبر است. دو دلیل برای این قول ذکر شد و هر دو مورد اشکال واقع گردید. دلیل سوم دلیل سوم را مرحوم محقق خویی بیان کردند؛ ایشان می‏فرماید: اگر کسی در استخراج از معدن به اندازه دون النصاب اخراج کند و بنابر اکتفاء به همان مقدار داشته باشد یعنی از ابتدا بنا را بر این بگذارد که همین مقدار کفایت می‏کند و نمی‏خواهد اخراج را تکمیل کند و مثلاً دوباره برگردد و ادامه

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم اعتبار وحدت در نصاب – فرع اول: بررسی اعتبار وحدت از حیث اخراج ۱۳۹۳/۰۸/۲۰              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در اینکه آیا وحدت در اخراج در مسئله نصاب معتبر است یا نه به یک اعتبار دو قول و به یک اعتبار سه قول وجود دارد؛ قول اول که قول به عدم اعتبار وحدت از حیث اخراج بود به همراه دلیل در جلسه گذشته ذکر شد. اما برای قول دوم که قول به اعتبار وحدت از حیث اخراج است ادله‏ای ذکر شده، اینکه بیست دینار در هر اخراج ملاحظه می‏شود اگر در یک اخراج مقداری که از یک معدن استحصال می‏شود به بیست دینار برسد خمس واجب

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم اعتبار وحدت در نصاب – فرع اول: بررسی اعتبار وحدت از حیث اخراج ۱۳۹۳/۰۸/۱۹              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در فرع اول مسئله اعتبار وحدت در نصاب از حیث اخراج مورد بررسی قرار می‏گیرد؛ محل نزاع را تنقیح کردیم و مشخص شد اگر اخراج وحدت حقیقی یا حکمی داشته باشد مورد نزاع و اختلاف نیست بلکه بحث در جایی است که اخراج متعدد است. اینجا می‏خواهیم ببینیم آیا در فرض تعدد مجموع آن چیزهایی که استخراج می‏شود با هم ضمیمه می‏شود و نصاب به نسبت این مجموع ملاحظه می‏شود یا انضمامی نیست و نصاب را در هر مرتبه‏ای که چیزی استخراج می‏شود باید ملاحظه کنیم؟ اقوال

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم اعتبار وحدت در نصاب – فرع اول: بررسی اعتبار وحدت از حیث اخراج ۱۳۹۳/۰۸/۱۸              فرع اول: وحدت از حیث اخراج تا اینجا ما در مورد معدن، تعریف معدن و نصاب معدن مطالبی را بیان کردیم قسمت باقیمانده از این بخش متن تحریر پیرامون اعتبار وحدت در نصاب است؛ اگر ما گفتیم نصاب در خمس معتبر است و باید اندازه‏ای که از معدن استخراج می‏شود به بیست دینار برسد بحث در این است که آیا وحدت در مسئله نصاب اعتبار دارد یا ندارد (این عنوان کلی بحث بود). گفتیم وحدت یا تعدد از چهار جهت می‏تواند مورد نظر قرار بگیرد و لذا چهار فرع در این بحث

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم فروع چهارگانه نصاب در متن تحریر ۱۳۹۳/۰۷/۲۷              اعتبار وحدت در نصاب عرض کردیم در عبارات باقی مانده از قسمت اول از کتاب الخمس تحریر، درباره معدن چهار فرع مطرح شده که همگی از فروع نصاب محسوب می‏شوند؛ هر چهار فرع پیرامون مسئله اعتبار وحدت در نصاب یا عدم اعتبار آن است. در جلسه گذشته چهار فرع را ذکر کردیم. عبارت تحریر را دقت بفرمایید که این چهار فرع در این عبارات بیان شده: فرع اول «و لا يعتبر الاخراج دفعة على الاقوى» این همان فرع اول یعنی مسئله وحدت از حیث اخراج است به این معنی که آیا نصاب در اخراج واحد معتبر است یا اگر

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست بررسی نظر محقق نائینی – قیمت حال الاخراج – فروع نصاب ۱۳۹۳/۰۷/۲۶              بررسی نظر محقق نائینی قبل از بحث از ملاحظه قیمت که آیا حال اخراج ملاک است یا نه، نکته‏ای مربوط به بحث گذشته باقیمانده که لازم اشاره کنیم و آن هم مربوط به مطلبی است که محقق نائینی در حاشیه بر عروة فرمودند؛ محقق نائینی در ذیل عبارت سید که نصاب را بلوغ به بیست دینار ذکر کرده بود، فرمودند: «کون المدار فی معدن الفضة علی نصاب نفسها أو نصاب الذهب لا یخلو عن الاشکال و کذا إذا کان المعدن من غیر النقدین ایضاً و الاحوط رعایة کل من نصابی الذهب و الفضة فی المخرج من

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم بررسی قید «علی الاحوط» در عبارت تحریر ۱۳۹۳/۰۷/۲۳              خلاصه جلسه گذشته بحث در عبارت تحریر بود؛ عرض کردیم دو نکته در این عبارت باید معلوم شود: یکی اینکه منظور از «عیناً أو قیمةً» چیست و دوم اینکه قید «علی الاحوط» به کدامیک از اجزاء جمله برمی‏گردد. چنانچه گفتیم در مورد قید «علی الاحوط» سه احتمال وجود دارد؛ یک احتمال این بود که این قید به اصل حکم برگردد یعنی به اصل اعتبار نصاب بیست دینار. احتمال دوم اینکه به «مأتی درهمٍ» برگردد و احتمال سوم اینکه به «قیمة» برگردد. حق در مسئله: احتمال دوم آنچه که از مجموع مطالب بدست می‏آید این است که به نظر ما ظاهر

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هیجدهم بررسی قید «علی الاحوط» در عبارت تحریر ۱۳۹۳/۰۷/۲۲              خلاصه جلسه گذشته از عبارتی که امام (ره) در تحریر فرمودند چند نکته باقیمانده که باید بررسی کنیم؛ عبارت امام (ره) این بود که «و يعتبر فيه بعد إخراج مؤونة الاخراج و التصفية بلوغه عشرين دينارا أو مأتى درهم عينا أو قيمة على الاحوط» درباره اعتبار نصاب آن هم نصاب بیست دینار به تفصیل بحث کردیم و ادله این فتوای امام که مطابق نظر مشهور است را بیان کردیم؛ به نظر ما حق با مشهور است و ما نیز به آنچه مشهور گفته‏اند ملتزم می‏شویم و نظر مشهور قدما و ابو الصلاح حلبی قابل قبول نیست. اما بعد از اینکه

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۲۰              از ادله‏ای که قابل استدلال برای قول صاحب مدارک است دو دلیل ذکر شد و هر دو دلیل مورد اشکال واقع گردید؛ دو دلیل دیگر باقی مانده که باید مورد بررسی قرار بگیرند. دلیل سوم دلیل سوم متشکل از چند مطلب است و با ضمیمه این چند مطلب، نتیجه مورد نظر حاصل می‏شود: مطلب اول: اینکه اعتبار نصاب از مفهوم صحیحه بزنطی استفاده می‏شود؛ مفهوم صحیحه بزنطی همان گونه که بیان شد این است: «المعدن إذا بلغ عشرین دیناراً ففیه شیءٌ» پس مطلب اول این است که دالّ بر اعتبار نصاب معدن مفهوم این صحیحه است. مطلب دوم: اینکه بعضی

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۱۹              خلاصه جلسه گذشته در مورد اعتبار نصاب قبل المؤونة یا بعد المؤونة بین مشهور و صاحب مدارک اختلاف است؛ برای قول مشهور به سه دلیل استدلال شد و از این سه دلیل دو دلیل مورد قبول واقع گردید. ادله قول دوم (صاحب مدارک) صاحب مدارک ملتزم به اعتبار نصاب قبل المؤونة شده یعنی می‏گوید همین که معدن استخراج شد اگر به بیست دینار برسد برای تعلق خمس کافی است هر چند بعد از کسر هزینه‏های استخراج و تصفیه مقدار باقیمانده یک دینار باشد که در این صورت باید خمس همان یک دینار داده شود چون ملاک رسیدن به نصاب در

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۱۶              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مسئله اعتبار نصاب قبل المؤونة أو بعدها بین مشهور و صاحب مدارک اختلاف است؛ مشهور معتقدند نصاب بعد المؤونة باید ملاحظه شود یعنی بعد از کسر هزینه‏های استخراج و تصفیه اگر مقدار باقیمانده به بیست دینار رسید آنگاه خمس به آن متعلق می‏شود و گرنه خمس واجب نیست. چند دلیل برای قول مشهور ذکر شده؛ دلیل اول اجماع بود که عرض کردیم اجماع در این مسئله قابل اثبات نیست. دلیل دوم اصالة البرائة بود که نتیجه بحث در دلیل دوم این شد که مقتضای اصل برائت در این مقام عدم وجوب خمس در جایی

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم اعتبار نصاب بعد المؤونة – بررسی ادله ۱۳۹۳/۰۷/۱۵              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه دو مسئله مستقل که البته با هم مرتبط هستند، وجود دارد. مسئله اول پیرامون اصل استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه بود؛ محصل بحث در مسئله اولی این شد که به ادله متعدده این استثناء قابل اثبات است یعنی خمس واجب است بعد از کسر هزینه‏های اخراج و تصفیه. مسئله دوم این است که اعتبار نصاب در مورد معدن قبل از کسر هزینه‏هاست یا بعد از کسر هزینه‏ها؛ نصابی که در معدن معتبر دانسته شده (بیست دینار) در همه آنچه از معدن استخراج می‏شود و قبل از کسر هزینه‏ها

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم اعتبار نصاب – دو مسئله ۱۳۹۳/۰۷/۱۴              اعتبار نصاب قبل المؤونه أو بعدها پس از آنکه مشخص شد وجوب خمس در معدن مشروط است به اینکه آنچه از معدن استخراج می‏شود به بیست دینار برسد، الآن بحث در استثناء هزینه‏های اخراج و تصفیه است؛ در متن تحریر چنانچه ملاحظه فرمودید امام فرمودند که این هزینه‏ها کسر می‏شود «و يعتبر فيه بعد إخراج مؤونة الاخراج و التصفية بلوغه عشرين دينارا» رسیدن به بیست دینار بعد از کسر هزینه‏هایی است که بابت استخراج و تصفیه صورت می‏گیرد؛ مرحوم سید در عروة هم همین را فرمودند: «و یشترط فی وجوب الخمس فی المعدن بلوغ ما اخرجه عشرین دیناراً بعد استثناء مؤونة الاخراج

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم اعتبار نصاب (بررسی اقوال – حق در مسئله) ۱۳۹۳/۰۷/۰۹              بررسی دلیل قول سوم تا اینجا ادله قول اول و قول دوم در باب نصاب معدن مورد بررسی و اشکال واقع شد؛ قول سوم که مشهور متأخرین به آن ملتزم شده‏اند عبارت است از اینکه نصاب معدن بیست دینار است. مستند قول سوم صحیحه بزنطی است؛ تقریب استدلال به این صحیحه و کیفیت بیان مدعا به واسطه این صحیحه ذکر شد لکن اشکالاتی متوجه استدلال به این صحیحه شده که پس از خدشه در ادله قول اول و دوم اگر نتوانیم اشکالات مربوط به این صحیحه را پاسخ دهیم قهراً قول سوم هم دچار مشکل می‎شود. سه اشکال نسبت

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم اعتبار نصاب (بررسی اقوال) ۱۳۹۳/۰۷/۰۸              بررسی ادله اقوال سه گانه اقوال سه گانه در باب نصاب معدن را به همراه ادله آن ذکر کردیم. حال باید ادله این اقوال را مورد بررسی قرار دهیم تا حق در مسئله معلوم گردد. بررسی دلیل قول اول اما قول اول که قول مشهور قدماست این بود که نصاب اعتبار ندارد یعنی برای وجوب خمس در معدن حد و اندازه خاصی نیست؛ قلیلاً کان أو کثیراً به هر مقداری که از معدن استخراج شود خمس آن باید پرداخت شود. دلیل این قول اطلاقات ادله است؛ این دلیل مبتلا به دو اشکال است: اشکال اول اولاً ادعای ما این است که این ادله

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده اعتبار نصاب (بررسی اقوال) ۱۳۹۳/۰۷/۰۷              خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در باب نصاب در معدن سه قول وجود دارد؛ اول قول به عدم اعتبار نصاب است که مشهور بین قدماست. قول دوم اینکه نصاب معتبر است و حد آن یک دینار است که ابو الصلاح حلبی به این نظر معتقد بود. قول سوم اینکه نصاب معدن بیست دینار است. شیخ طوسی در نهایة [۱] و ابن حمزه در وسیلة [۲] و هم چنین مشهور متأخرین این قول را پذیرفته‏اند. صاحب مدارک این نظر را به عامه بلکه قاطبه متأخرین نسبت داده است. دلیل هر یک از قول اول و دوم را بیان کردیم حال به بررسی دلیل قول

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم بحث دوم: ادله وجوب خمس – بحث سوم: نصاب معدن (اقوال) ۱۳۹۳/۰۷/۰۶              بحث دوم: ادله وجوب خمس در معدن بحث اول ما پیرامون تعریف معدن و تبیین معنای معدن بود که به تفصیل بیان شد. بحث بعدی وجوب خمس در معدن است؛ خمس در معدن واجب است. چرا باید از معادن خمس پرداخت شود و دلیل این وجوب چیست؟ وجوب خمس در معدن به ادله‏ی ثلاثة کتاب، سنت و اجماع قابل اثبات است: دلیل اول: آیه خمس «و اعلموا انما غنمتم من شیء فأنّ لله خمسه» [۱] این آیه وجوب خمس در معدن را اثبات می‏کند؛ در سال گذشته در مورد این آیه به تفصیل بحث کردیم. عرض

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم تعریف معدن (جمع بندی) ۱۳۹۳/۰۷/۰۵              خلاصه جلسه گذشته تا اینجا مشخص شد از نظر امام (ره) و مرحوم سید ملاک تشخیص معدنیت، عرف است؛ هر چیزی که عرفاً صدق معدن بر آن بشود متعلق خمس است. بر خلاف محقق خوئی که ایشان ضابطه تعلق خمس را صدق عرفی یا تعبد شرعی قرار داد. ما عرض کردیم حق با مرحوم سید و امام (ره) است و سخن محقق خوئی تمام نیست. فرق نظر امام (ره) و سید در خصوص بعضی مصادیق امام (ره) در متن تحریر در مورد بعضی از مصادیق مثل جصّ، مغرة، طین الغسل، طین ارمنی احتیاط واجب کرده‏اند که خمس در این موارد بنا به احتیاط

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم تعریف معدن (جمع بندی) ۱۳۹۳/۰۷/۰۲              خلاصه جلسه گذشته بحث درباره بررسی نصوص و روایات با محوریت معدن بود و اینکه در روایات چه تفسیر و چه تعریفی از معدن ارائه کرده‏اند؛ عرض کردیم سه طایفه روایت در اینجا وجود دارد؛ طایفه اولی روایاتی بود که معدن را به نوعی ولو به صورت مجمل تفسیر کرده و البته بعضی از مصادیق معدن را هم مورد اشاره قرار داده. طایفه دوم روایاتی بود که صرفاً به ذکر برخی از مصادیق معدن اکتفا کرده است. طایفه سوم طایفه سوم که یک روایت است که خمس را در بعضی از موارد ثابت کرده و علت ثبوت خمس را این قرار داده که

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم تعریف معدن (روایات) ۱۳۹۳/۰۷/۰۱              خلاصه جلسه گذشته در مورد تعریف معدن تا اینجا کلمات اهل لغت و کلمات فقها را مورد بررسی قرار دادیم؛ اجمالاً معلوم شد معنای معدن بنابر آنچه که اهل لغت گفته‏اند و طبق نظر فقها یک معنای عامی است که تنها بعضی از خصوصیات در آن معتبر است از جمله اینکه از زمین و در زمین خلق شده باشد (ریشه و اصل آن زمین باشد) و دوم اینکه دارای ارزش و قیمت و منفعت باشد و دیگر آنکه در یک مکانی باشد که مرکزیت داشته باشد. اینها اصولی است که برای صدق معدن لازم است. سایر خصوصیات از جمله جوهر بودن، جامد بودن، منطبع