دروس خارج

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم قسم سوم وضع- وضع اسماء اشاره و ضمائر (نظریه محقق اصفهانی و محقق خویی) ۱۳۹۲/۰۲/۰۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد معنای اسماء اشاره چندین نظریه وجود دارد؛ نظریه اول، نظریه مرحوم آخوند بود که اشکالاتی به این نظریه ایراد شده از جمله اشکالی که مرحوم آقای خویی به ایشان ایراد کرده‏اند، البته اشکال اول هم در لابلای کلمات مرحوم آقای خویی مثل نظائرش در بحث‏های گذشته، وجود دارد ولی این اشکال به نظر ما وارد نبود، اما اشکال دوم که از طرف مرحوم آقای خویی به مرحوم آخوند ایراد شد فی‏الجمله قابل قبول است. اشکال سوم نظریه مرحوم آخوند بر خلاف تبادر است، متبادر از اسماء اشاره این نیست

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم قسم سوم وضع- وضع اسماء اشاره و ضمائر (نظریه محقق خراسانی) ۱۳۹۲/۰۲/۰۲   وضع اسماء اشاره و ضمائر در مورد اسماء اشاره و ضمایر هم اختلاف شده که آیا وضع آنها هم مانند وضع حروف، عام و موضوع‏له آنها خاص است یا اینکه وضع آنها عام و موضوع‏له آنها هم عام است؟ برای اینکه روشن شود وضع مبهمات چه قسمی از وضع است باید معنای آنها روشن شود تا بعد مشخص شود که کیفیت وضع مبهمات چگونه است، در این رابطه چندین قول وجود دارد: ۱- نظریه محقق خراسانی ایشان نظیر آنچه را در باب حروف فرموده در مورد اسماء اشاره و ضمایر هم ذکر کرده و می‏فرماید: همان گونه که وضع

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم قسم سوم وضع- وضع هیئات- بررسی کلام محقق عراقی در فرق مرکبات تامّه و ناقصه- وضع مرکبات ناقصه ۱۳۹۲/۰۲/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در کلام محقق عراقی پیرامون فرق بین مرکبات تامّه و ناقصه بود، عرض کردیم ایشان ضمن اینکه مرکبات تامّه و ناقصه را در یک امر مشترک می‏داند اما در عین حال به دو تفاوت بین این دو قسم از جُمل اشاره می‏کند، فرق اول اینکه مرکبات تامّه از ایقاع نسبت حکایت می‏کنند لکن مرکبات ناقصه از وقوع نسبت حکایت دارند، تفصیل این فرق در جلسه گذشته بیان شد. فرق دوم هم این بود که محکی مرکبات تقییدیه و ناقصه ذات ماهیت است که هم قابلیت وجود و هم

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم قسم سوم وضع- وضع هیئات- مؤید نظر مختار ۱۳۹۲/۰۱/۳۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در انظار مختلف پیرامون وضع هیئات بود، ابتدائاً‌ پیرامون هیأت جمل تامّه بحث کردیم و گفتیم جمل تامّه بر دو قسم خبریه و انشائیه است، چند قول در رابطه با جمل خبریه و انشائیه گفته شد و مورد نقد و بررسی قرار گرفت و نتیجه این شد که حق در مسئله آن است که معنای جملات خبریه و انشائیه از حیث موضوع‏له یکی است لکن تفاوتی که بین آنها وجود دارد خارج از موضوع‏له آنهاست، درباره اقسام جمل خبریه و انشائیه هم بحث کردیم، نظر ما به تبع امام (ره) این شد که در جملات اسمیه خبریه‏ای که

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم قسم سوم وضع- وضع هیئات- نظریه امام (ره) در جمل انشائیه ۱۳۹۲/۰۱/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در نظریه امام (ره) پیرامون هیئات جمل تامّه بود،‌ عرض کردیم جُمل تامّه بر دو قسم است؛ جمله خبریه و جمله انشائیه، موضوع بحث این بود که آیا هیأت جمله خبریه و هیأت جمله انشائیه از نظر معنی و موضوع‏له مختلفند یا متّحد؟ و اگر مختلفند به چه معناست و اگر متّحدند به چه معناست؟ چندین نظریه را در این رابطه مورد بحث و بررسی قرار دادیم، نظریه آخر نظریه امام (ره) است، عرض کردیم ایشان در مورد جملات خبریه معتقدند آن دسته از جملات خبریه‏ای که حروف و ادات در آنها بکار برده شده

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم قسم سوم وضع- وضع هیئات – نظریه امام (ره) در جمل انشائیه ۱۳۹۲/۰۱/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره نظریه پنجم پیرامون هیئات جمل خبریه و انشائیه بود، عرض کردیم امام (ره) در این رابطه نظری دارند که مختار ما هم همین نظر است، نظر ایشان را در باب جملات خبریه در جلسه گذشته عرض کردیم، محصل نظر ایشان در باب جملات خبریه این شد که هیئت جمل خبریه برای دلالت بر اتحاد و هوهویت تصدیقیه بین موضوع و محمول وضع شده، در مقابل هوهویت تصوریه که در مرکبات ناقصه مطرح می‏شود لذا اینکه مشهور گفته‏اند جملات خبریه برای حکایت از نسبت وضع شده‏اند صحیح نیست، این نظر مبتنی بر مقدمه‏ای درباره

جلسه ۹۳ – PDF جلسه نود و سوم قسم سوم وضع- وضع هیئات- نظریه امام (ره) در جُمل خبریه ۱۳۹۲/۰۱/۱۹   تا اینجا چهار نظریه درباره معنای جمله خبریه و انشائیه را بیان کردیم و تقریباً هر چهار نظر به نوعی مورد نقد و اشکال واقع شد، البته نظر مرحوم آخوند در اینکه معنای جمله خبریه و انشائیه یکی است، فی‏الجمله رد نشد اما اینکه آن معنی چیست ما با ایشان اختلاف نظر داریم. نظریه پنجم: نظر امام (ره) مقدمه نظریه امام (ره) که نظر مختار هم می‏باشد مبتنی است بر مقدمه‏ای مربوط به قضایا که امام (ره) بر تکیه با همین مقدمه به نظریه مشهور هم اشکال کرده‏اند، ما در مقام بررسی نظریه مشهور این مقدمه را در حدی

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم قسم سوم وضع- وضع هیئات- بررسی نظر محقق خویی ۱۳۹۲/۰۱/۱۸   خلاصه جلسه گذشته در مورد معنای جُمل تامّه یعنی جمله خبریه و انشائیه نظریات مختلفی بیان شد، نظریه چهارم نظریه مرحوم آقای خویی بود، محصل فرمایش ایشان این بود که جمله خبریه برای ابراز قصد حکایت وضع شده و جمله انشائیه برای ابراز یک اعتبار نفسانی وضع شده است، بر این اساس هم جمله خبریه و هم جمله انشائیه دال بر ابراز یک امر نفسانی هستند ولی در جمله خبریه آن امر نفسانی عبارت از قصد حکایت است و در جمله انشائیه آن امر نفسانی، اعتبار است، پس فرق بین این دو جمله در متعلق ابراز است و الا در اصل

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و یکم قسم سوم وضع- وضع هیئات- نظر محقق خویی ۱۳۹۲/۰۱/۱۷   مروری بر مباحث گذشته بحث در وضع هیئات بود، با توجه به اینکه فاصله‏ای نسبتاً طولانی بین این جلسه و جلسات گذشته پیش آمده، اجمالی از مباحث گذشته را عرض می‏کنیم و سپس به ادامه مباحث می‏پردازیم. بعد از اینکه در مورد حروف بحث کردیم که آیا از قسم سوم وضع یعنی وضع عام و موضوع‏له خاص محسوب می‏شود یا نه نوبت به بحث از هیئات رسید. در مورد حروف در دو مقام بحث کردیم؛ یکی بحث از معانی حرفیه و دیگری در مورد وضع حروف بود که گفتیم وضع حروف از کدام یک از اقسام اربعه وضع است. در مورد هیئات

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود وضع هیئات- اشکال امام (ره) به نظر مشهور درباره جمله خبریه و انشائیه ۱۳۹۱/۱۲/۲۳   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون اشکالات امام (ره) به نظر مشهور در باب جملات خبریه و انشائیه بود، عرض کردیم امام مقدمه‏ای را بیان کردند و در ضمن این مقدمه چند مطلب ذکر کرده‏اند، مطلب اول این بود که قضایا به دو قسم حملیه به حمل اولی ذاتی و حملیه به حمل شایع صناعی تقسیم می‏شوند و هر کدام از این دو قسم هم خودشان دارای دو قسم هستند که ما امثله این اقسام را در جلسه گذشته ذکر کردیم. مطلب دوم این بود که قضایا از جهت دیگری به سه قسم تقسیم می‏شوند که عبارتند از: قضایای محکیه،

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم وضع هیئات- اشکال امام (ره) به نظر مشهور درباره جمله خبریه و انشائیه ۱۳۹۱/۱۲/۲۲   بحث پیرامون نظریه مشهور درباره جملات خبریه و انشائیه بود، عرض کردیم مشهور معتقدند جمله خبریه برای نسبتی وضع شده که دارای واقعی است که گاهی با آن واقع مطابق و گاهی مطابق نیست ولی جمله انشائیه برای ایجاد معنی وضع شده است. مرحوم آقای خویی اشکالی را به مشهور ایراد کردند که عرض کردیم این اشکال وارد نیست، اشکال دیگر اشکالی است که امام (ره) به مشهور دارند. اشکال امام (ره) به مشهور مقدمه برای اینکه اشکال امام (ره) به مشهور روشن شود باید مقدمه‏ای ذکر شود، ایشان بحثی در رابطه با قضایا مطرح می‏کنند که

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم وضع هیئات- نظر مشهور درباره جمله خبریه و انشائیه ۱۳۹۱/۱۲/۲۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مرحوم آقای خویی سه دلیل بر رد کلام مشهور ارائه کرده‏اند، مشهور معتقدند موضوع‏له جمل خبریه با موضوع‏له جمل انشائیه متفاوت است، بر این اساس معنای جمل خبریه ثبوت یا عدم ثبوت نسبت در خارج است و معنای جمل انشائیه ایجاد معنی در خارج است. مرحوم آقای خویی دو دلیل در کتاب محاضرات بر رد قول مشهور ذکر کردند، یک دلیل هم در کتاب اجود التقریرات ذکر کرده‏اند که ما اشکال سوم ایشان را ذکر و سپس ادله ارائه شده از طرف ایشان را مورد بررسی قرار می‏دهیم ببینیم ادله ایشان برای بطلان قول مشهور کفایت

جلسه ۸۷ – PDF جلسه هشتاد و هفتم وضع هیئات- نظر مشهور درباره جمله خبریه و انشائیه ۱۳۹۱/۱۲/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در اقوال مختلف درباره وضع قسم اول از هیئات یعنی جمله خبریه و انشائیه بود، نظر مرحوم آخوند بیان شد، محصل نظر ایشان این بود که وضع جملات انشائیه و خبریه از قبیل وضع حروف و اسماء است، موضوع‏له و مستعمل‏فیه در آنها یکی است و تفاوتی که بین جمله خبریه و انشائیه وجود دارد خارج از دائره موضوع‏له است چون این تفاوت فقط مربوط به داعی استعمال است، هر دو جمله برای نسبت وضع شده‏اند لکن اگر قصد و داعی، حکایت باشد جمله خبریه و اگر قصد و داعی، انشاء و ایجاد نسبت باشد جمله انشائیه

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم قسم سوم وضع – وضع هیئات ۱۳۹۱/۱۲/۱۶   بحث در تفاوت جمل خبریه و انشائیه بود، در این رابطه نظر مرحوم آخوند ذکر شد و اشکالی هم از طرف محقق اصفهانی به فرمایش مرحوم آخوند ایراد شده بود که ذکر آن گذشت. البته نظر محقق اصفهانی محل تأمل است که توضیح آن را در بیان نظریه مختار عرض خواهیم کرد. اشکال دوم: (محقق خویی) اگر معنای جمله خبریه و معنای جمله انشائیه یکسان باشد- مرحوم آخوند فرمود جمله خبریه و جمله انشائیه در موضوع‏له و مستعملٌ‏فیه یکسان هستند و تفاوت بین آنها تنها به لحاظ داعی استعمال است، یعنی فقط ظرف استعمال این دو متفاوت است- پس باید استعمال هر یک به

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم قسم سوم وضع – وضع هیئات ۱۳۹۱/۱۲/۱۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در وضع هیئات جُمل بود، عرض کردیم چهار قسم جمله داریم، ابتدائاً نظر مرحوم آخوند را درباره فرق بین جُمل انشائیه و خبریه عرض کردیم، محصل فرمایش ایشان این شد که همان گونه که در اسم و حرف فرقی بین موضوع‏له و مستعملٌ‏فیه نیست و تنها تفاوت بین آنها به اعتبار نحوه استعمال و لحاظ آلیت و استقلالیت است، در مورد هیئات جمل انشائیه و خبریه هم مطلب از همین قرار است، یعنی موضوع‏له و مستعملٌ‏فیه در جمله خبریه و انشائیه یکسان است، البته اگر چه گفتیم که موضوع بحث و محل نظر مرحوم آخوند جملاتی است که هم قابلیت

جلسه ۸۴ – PDF جلسه هشتاد و چهارم قسم سوم وضع- وضع هیئات ۱۳۹۱/۱۲/۱۴   وضع هیئات دومین مورد از مواردی که محل بحث واقع شده که آیا وضع در آنها از قبیل وضع عام و موضوع‏له خاص است یا خیر هیئات می‏باشند. در بین انظاری که در مورد وضع حروف مطرح شد عمدتاً وضع حروف و هیئات را یکسان دانستند یعنی هیئات را هم ملحق به حروف کرده‏اند و تفصیلی بین هیئات و حروف داده نشده، فقط محقق عراقی بین حروف و هیئات تفصیل داده و فرموده حروف برای اعراض نسبیه ولی هیئات برای ربط و نسبت بین طرفین وضع شده‏اند [۱] . غیر از محقق عراقی سایر بزرگان بین معنای حرفی و مفاد هیأت تفصیل نداده و وضع

جلسه ۸۳ – PDF جلسه هشتاد و سوم مقام دوم – کیفیت وضع حروف- نظر مختار ۱۳۹۱/۱۲/۱۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در جایی که حروف حکایی یا ایجادی استعمال شوند گاهی معنای آن یک واحد شخصی است و گاهی معنای کثر دارد، در جایی که طرفین یک واحد شخصی باشد مثل «زیدٌ فی الدار»، ربط و نسبت، واحد است و در جایی که طرفین کثیر باشد مثل «سر من البصرة» یا «کل عالمٍ فی الدار»، ربط و نسبت، کثیر است. در حروف ایجادی هم مطلب از همین قرار است، یعنی مثلاً گاهی منادا واحد است مثل «یا زید» و گاهی منادا کثیر است مثل «یا ایها الناس»، ما مسئله چگونگی وضع حروف را در جایی که معنای حروف

جلسه ۸۲ – PDF جلسه هشتاد و دوم مقام دوم – کیفیت وضع حروف- نظر امام (ره) ۱۳۹۱/۱۲/۱۲   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره نظریه امام (ره) در مورد کیفیت وضع حروف بود، بخشی از مطالب ایشان را عرض کردیم، بخشی دیگر باقی مانده که آن را امروز بیان کنیم و بعد باید ببینیم حق در مسئله چیست؟ گفتیم امام (ره) معتقد است چون بعضی از حروف ایجادی هستند و چون همه حروف هم در عالم مفهوم و هم در عالم وجود استقلال ندارند لذا وضع حروف عام و موضوع‏له آن خاص است، تبیین کیفیت وضع حروف مبتنی بر مقدمه‏ای است که ایشان در ضمن آن فرمود حروف در هیچ یک از مراحل چهارگانه وجود خارجی، وجود ذهنی، مرحله دلالت

جلسه ۸۱ – PDF جلسه هشتاد و یکم مقام دوم – کیفیت وضع حروف- نظر امام (ره) ۱۳۹۱/۱۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در قول ششم (نظریه امام (ره)) از اقوال مربوط به بحث از کیفیت وضع حروف است، عرض کردیم امام (ره) به دو جهت ادعا می‏کنند وضع در حروف عام و موضوع‏له آنها خاص است؛ یکی ایجادی بودن بعضی از حروف و دیگری عدم استقلال همه حروف است که این دو جهت موجب آن شده که ایشان معتقد شوند به اینکه وضع حروف عام و موضوع‏له آنها خاص است. عرض کردیم چون امام (ره) حروف را دو قسم (حکایی و ایجادی) می‏دانند این مسئله باید در هر دو قسم تبیین شود. مقدمه امام (ره) در قسم اول حروف

جلسه ۸۰ – PDF جلسه هشتاد مقام دوم – کیفیت وضع حروف- نظر محقق خویی و امام (ره) ۱۳۹۱/۱۲/۰۸   تا اینجا قول محقق نائینی، محقق اصفهانی، محقق عراقی و نظر صاحب حاشیه را در مورد وضع حروف بیان کردیم، عمدتاً این اقوال مبتلا به مشکل بودند. قول پنجم (محقق خویی) مرحوم آقای خویی هم مانند مشهور معقتد است وضع حروف عام و موضوع‏له آنها خاص است اما ایشان در باب حقیقت معنای حرفی نظر خاصی داشتند لذا ناچاریم بحث چگونگی وضع در حروف را با مبنای ایشان در باب حقیقت معانی حرفی تطبیق دهیم ببینیم چگونه بر اساس آن مبنا عمومیت وضع و خصوصیت موضوع‏له تصویر می‏شود، اگر به خاطر داشته باشید گفتیم مرحوم آقای خویی حروف را دو