خارج فقه

جلسه ۳۴ – PD جلسه سی و چهارم مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- جمع بین روایات مجوزه و مانعه- طریق چهارم- کلام صاحب جواهر و بررسی اشکال او ۱۳۹۷/۰۹/۱۳           خلاصه جلسه گذشته بحث درباره جمع بین روایات دال بر جواز وطی المرأة دبراً و منع از این عمل بود. عرض شد راه‎هایی برای جمع بین این دو طایفه از روایات ذکر شده است. سه راه را در جلسه قبل ذکر کردیم و اشکال این سه راه را بیان کردیم. طریق چهارم در جمع بین روایات طریق چهارم برای جمع بین روایات، راهی است که صاحب جواهر آن را به عنوان یک احتمال ذکر کرده و البته مورد اشکال قرار داده است؛ لکن مرحوم آقای خویی

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- جمع بین روایات مجوزه و مانعه- طریق اول و دوم و سوم و بررسی آنها ۱۳۹۷/۰۹/۱۲           خلاصه جلسه گذشته عرض شد درباره وطی المرأة دبراً دو طایفه از روایات وارد شده است؛ یک طایفه از روایات که به حدّ استفاضه و بلکه تواتر اجمالی رسیده، دالّ بر جواز‎ هستند. طایفه دوم از روایات که برخی سنداً و دلالتاً مورد اعتماد و مقبول‎اند، دالّ بر منع وطی مرأة دبراً هستند. عمده این است که ببینیم آیا بین این روایات می‎توانیم جمع کنیم یا اینکه اینها قابل جمع عرفی نیستند و باید بعد از تعارض و تساقط، به عمومات و اطلاقات رجوع کنیم. طرق

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- بررسی روایات- طائفه دوم: روایات مانعه ۱۳۹۷/۰۹/۱۱           خلاصه جلسه گذشته بحث در روایات مانعه بود؛ عرض شد برخی از روایات دلالت بر منع وطی المراة دبراً دارد. چهار روایت را در جلسه قبل مورد بررسی قرار دادیم؛ چهار روایت دیگر باقی مانده که اینها را نیز بررسی می‎کنیم تا به جمع بین روایات مجوزه و روایات مانعه برسیم. ادامه بررسی روایات مانعه روایت پنجم: روایت ابی بصیر از امام صادق(ع) است. «عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ‏ الرَّجُلِ‏ يَأْتِي‏ أَهْلَهُ‏ فِي‏ دُبُرِهَا فَكَرِهَ ذَلِكَ وَ قَالَ(ع): وَ إِيَّاكُمْ وَ مَحَاشَّ النِّسَاءِ وَ قَالَ(ع): إِنَّمَا مَعْنَى‏ «نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- بررسی روایات- طائفه دوم: روایات مانعه ۱۳۹۷/۰۹/۱۰           ادامه بررسی روایات مجوزه بحث در جلسه گذشته، به اینجا رسید که برخی از روایات دلالت بر جواز وطی المرأة دبراً دارند؛ هر چند یعنی برخی روایات سنداً و دلالتاً محل اشکال‎اند اما قطعاً روایاتی وجود دارند که دلالت بر جواز دارند. بحث در روایت نهم یعنی روایت حماد بن عثمان بود که گفت من از امام صادق(ع) درباره وطی المرأة دبراً  سؤال کردم در حالی که جمعی در آن اتاق نشسته بودند. امام(ع) به بقیه نگاه کردند و بعد با صدای بلند فرمودند: قال رسول الله(ص): «مَنْ‏ كَلَّفَ‏ مَمْلُوكَهُ‏ مَا لَا يُطِيقُ فَلْيُعِنْهُ ثُمَّ

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی  مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- بررسی روایات- طائفه اول: روایات مجوّزه- طائفه دوم: روایات مانعه ۱۳۹۷/۰۹/۰۷         خلاصه جلسه گذشته بحث در روایات دالّ بر جواز وطی المرأة دبراً بود؛ تا اینجا شش روایت مورد بررسی قرار گرفت.  ادامه بررسی روایات مجوزه روایت هفتم: روایت حماد بن عثمان است. «قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع) وَ أَخْبَرَنِي مَنْ سَأَلَهُ عَنِ الرَّجُلِ يَأْتِي‏ الْمَرْأَةَ فِي‏ ذَلِكَ‏ الْمَوْضِعِ وَ فِي الْبَيْتِ جَمَاعَةٌ». حماد بن عثمان می‎گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم و البته کسی هم که این را پرسیده بود به من خبر داد؛ یعنی کأنّ هم خودش پرسیده و هم دیگری پرسیده است. سؤال این بوده که آیا مرد می‎تواند با زن در موضع

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- بررسی روایات- طائفه اول: روایات مجوّزه ۱۳۹۷/۰۹/۰۶           خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مورد وطی المرأة دبراً، برخی قائل به جواز و برخی قائل به تحریم‎اند. استدلال هر دو گروه به برخی از آیات ذکر شد و اجمالاً مشخص شد که برخی از آیات دالّ بر جوازاند؛ اما آیه‎ای که دلالت بر تحریم کند، یافت نشد. بررسی روایات دلیل و مستند دیگر برای هر دو گروه، روایات است. از برخی روایات، جواز استفاده می‎شود و از برخی دیگر، منع استفاده می‎شود. اینجا روایات را جداگانه از منظر مجوزین و مانعین ذکر نمی‎کنیم؛ به طور کلی هر دو طایفه از روایات را مورد

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- استدلال مانعین به آیات- آیه اول و دوم و بررسی آنها ۱۳۹۷/۰۹/۰۵           خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال به آیات برای جواز یا منع وطی در دبر است. آیاتی که مجوزین به آنها استدلال کردند ذکر شد و مورد بررسی قرار گرفت. از مجموع سه آیه، تنها یک آیه فی‎الجمله دلالت بر جواز وطی مرأة دبراً دارد. استدلال مانعین به آیات اما در مقابل، مانعین به برخی از آیات برای حرمت وطی المرأة دبراً استناد کرده‎اند. جالب است که عمده استدلال مجوزین و مانعین، به آیه ۲۲۲ و ۲۲۳ سوره بقره است. یعنی هم مجوزین به فقراتی از این آیه برای اثبات

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- استدلال مجوزین به آیات. آیه دوم- پاسخ اشکالات به آیه دوم- آیه سوم و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۸/۳۰           خلاصه جلسه گذشته عرض شد در بحث از جواز وطی زوجه دبراً، به آیاتی از قرآن استدلال شده است. آیه اول مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در مورد آیه دوم یعنی «نِساؤُكُمْ‏ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ»، بعد از بیان تقریب استدلال به آیه، عرض کردیم پنج اشکال نسبت به استدلال به این آیه مطرح شده است؛ یک اشکال را مرحوم آقای حکیم و چهار اشکال را مرحوم آقایی خویی ذکر کردند. بررسی اشکالات استدلال به آیه دوم به نظر می‎رسد این اشکالات

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- استدلال مجوزین به آیات. آیه دوم- پنج اشکال ۱۳۹۷/۰۸/۲۹         خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال مجوزین به آیات برای جواز وطی زوجه دبراً بود. آیه اول در جلسه گذشته مورد نقد و بررسی قرار گرفت و نتیجه آن شد که از آیه «فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِي الْمَحيضِ‏» نمی‎توان جواز را استفاده کرد. آیه دوم آیه دوم، فقره‎ای از آیه ۲۲۳ سوره بقره است: «نِساؤُكُمْ‏ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ». سید مرتضی به این فقره از آیه استدلال کرده و جواز وطی زوجه دبراً را استفاده کرده است. تقریب استدلال این است که «أنّی» در این آیه یا به معنای «کیف» یا به معنای

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- استدلال مجوزین به آیات. آیه اول و بررسی آن ۱۳۹۷/۰۸/۲۸         استدلال مجوزین به آیات بعد از معرفت اقوال در وطی زوجه دبراً، نوبت به بحث از ادله می‎رسد. قائلین به جواز، به آیاتی از قرآن استدلال کرده‎اند. آیه اول اولین آیه، آیه ۲۲۲ سوره بقره است. البته این آیه شامل فقراتی است که مجوزین به برخی از فقرات این آیه استناد کرده‎اند و به برخی دیگر از فقرات این آیه، مانعین استدلال کرده‎اند.اما یک بخش و فقره‎ای از آیه که مجوزین به آن استدلال کرده‎اند، این بخش است: «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْمَحيضِ قُلْ هُوَ أَذىً فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِي‏ الْمَحيضِ‏». محقق حلی به این فقره

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم مسأله ۱۱- وطی زوجة دبراً- اقوال ۱۳۹۷/۰۸/۲۷           مسأله ۱۱- وطی زوجه دبراً مسأله ۱۱: «المشهور الأقوى جواز وطء الزوجة دبرا على كراهية شديدة،و الأحوط تركه خصوصا مع عدم رضاها». مسأله یازدهم درباره وطی زوجه دبراً است. البته مرحوم سید در عروه این بحث را مؤخر از احکام نظر و لمس قرار داده و در فصلی تحت عنوان «ما یتعلق بأحکام الدخول علی الزوجة» گنجانده است. البته عنوان این فصل را خودِ مرحوم سید ننوشته بلکه در چاپ عروه، این عنوان را برای این بحث اختیار کرده‎اند. چه بسا تقدیم احکام نظر و لمس، اولی باشد بر احکام مربوط به وطی و دخول به زوجه. علی أی حال

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم مسأله ۹- استحباب تعجیل در تزویج دختر، مسأله ۱۰- استحباب سعی در تزویج دو نفر ۱۳۹۷/۰۸/۲۶           مسأله ۹ مسأله ۹: «يستحب التعجيل في تزويج البنت و تحصينها بالزوج عند بلوغها»، مستحب است شتاب در شوهر دادن دختر و محافظت دختر به سبب زوج.  «تحصينها بالزوج» یعنی اینکه دختر و زن به سبب شوهر حفظ شود؛ «عند بلوغها»، در زمانی که بالغ می‎شود. «فعن الصادق عليه السلام: من سعادة المرء أن لا تطمث ابنته في بيته».  از امام صادق(ع) روایت نقل شده که از جمله سعادت‎های یک شخص آن است که دختر او در خانه او حیض نبیند؛ یعنی حتی بلوغش در خانه شوهر واقع شود. پاسخ به

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم مسأله ۸- مستحبات و مکروهات مواقعه ۱۳۹۷/۰۸/۲۳         خلاصه جلسه گذشته بحث در یکی از مستحباتی است که در مسأله هشتم مطرح شده و آن این بود: «و منها: أن يسأل اللّه تعالى أن يرزقه ولدا تقيا مباركا زكيا ذكرا سويا». سؤال این بود که چطور اینجا به عنوان یک امر مستحب، دعایی در هنگام مواقعه وارد شده که ضمن آن، درخواست ولد و فرزند ذکور آمده است. عرض شد این استحباب مطلق نیست؛ یعنی آنچه که مسلّماً می‎توان اینجا گفت، آن است که ممکن است این استحباب در یک فرض و شرایط خاصی باشد؛ یا به حسب حال افراد متفاوت باشد. توجیهاتی از این قبیل می‎توانیم برای آن

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم مسأله ۳-۴-۵-۶-۷-۸ ۱۳۹۷/۰۸/۲۲   خلاصه جلسه گذشته عرض شد کسی که به عنوان شریک زندگی می‎خواهد قرار داده شود، سزاوار است که صفاتی پسندیده در او باشد و صفاتی ناپسند در او نباشد. به برخی از این صفات و اهمّ آنها اشاره شد. امام(ره) در ادامه، از مسأله ۳ تا مسأله ۱۲ به برخی از مستحبات و مکروهات مربوط به ازدواج با برخی از زنان و مردان و نیز آداب عقد و همچنین آداب خلوت مع النساء اشاره می‎کنند. چون مستحبات و مکروهات نوعاً نیاز به دلیل محکم و قوی ندارد و بررسی‎های آنچنانی لازم ندارد، باید مسائل را فقط در حد توضیح و ترجمه بیان کرد و بحث‎های استدلالی عمدتاً از

جلسه – ۲۰ جلسه بیست مسأله ۲- صفات پسندیده و ناپسند در زوجة ۱۳۹۷/۰۸/۲۱           خلاصه جلسه گذشته عرض شد امام(ره) طیّ چند مسأله به بیان لزوم اهتمام و دقت نظر در صفات همسر، قبل از ازدواج، مبادرت ورزیده‎اند و در مسأله اولی که در جلسه گذشته خوانده شد، با بیان پنج روایت، به این مسأله پرداختند. هم مردی که می‎خواهد زن بگیرد و همسر اختیار کند و هم زنی که می‎خواهد شوهر اختیار کند، باید به صفات طرف مقابل دقت کند. در مسأله اولی کلیت لزوم دقت نظر در صفات مرد و زن بیان شد. مسأله دوم در مسأله دوم، به برخی از این صفات و به تعبیر دیگر، اهمّ این صفات اشاره می‎کند. مسأله

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم مسأله ۱- من ینبغی اختیاره للزواج و من لا ینبغی ۱۳۹۷/۰۸/۲۰         مسائل   «و مما يناسب تقديمه على مقاصد هذا الكتاب أمور: بعضها متعلق بمن ينبغي اختياره للزواج و من لا ينبغي، و بعضها في آداب العقد، و بعضها في آداب الخلوة مع الزوجة، و بعضها من اللواحق التي لها مناسبة بالمقام، و هي تذكر في ضمن مسائل». بعد از بیان اصل استحباب نکاح در قسمت اول متن تحریر و البته جهاتی که به نوعی مرتبط با این بحث بود، امام(ره) می‎فرماید: قبل از آنکه به مقاصد اصلی این کتاب برسیم، مناسب است اموری را قبل از مقاصد این کتاب متعرض شویم. اموری که در این بخش امام(ره) به آن

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم مقدمات- امر هفتم: اتصاف نکاح به احکام خمسه ـ قسم سوم و چهارم و پنجم ـ تقسیم نکاح به اعتبار منکوحه ۱۳۹۷/۰۷/۳۰           خلاصه جلسه گذشته در مقام اول بحث از انقسام نکاح به پنج قسم به اعتبار این است که طواری و عوارضی باعث می‎شود نکاح یک حکم دیگر پیدا کند، درباره وجوب و حرمت نکاح به سبب عوارض و طواری و امثله‎ای که مرحوم سید یا دیگران ذکر کرده‎اند، مطالبی عرض شد. قسم سوم: نکاح مکروه گاهی نکاح به سبب عروض برخی طواری و حالات، کراهت پیدا می‎کند. مثالی که می‎توان برای این مورد ذکر کرد ـ طبق آنچه که صاحب حدائق گفته‎اند ـ الزیادة علی الواحدة عند

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم مقدمات- امر هفتم: اتصاف نکاح به احکام خمسه ـ قسم اول (بررسی مثال ششم)،قسم دوم (بررسی سه مثال) ۱۳۹۷/۰۷/۲۹           خلاصه جلسه گذشته در امر هفتم از امور مقدماتی عرض شد بحث در انقسام نکاح به اقسام خمسه به اعتبار عوارض و طواری و نیز به اعتبار منکوحه است. در مقام اول بحث از اقسام پنج‎گانه نکاح به اعتبار احکام خمسه تکلیفیه بود. گفتیم نکاح به اعتبار عناوینی که بر آن عارض می‎شود، گاهی واجب، گاه حرام، گاه مکروه و گاه مباح و گاهی مستحب می‎شود. مواردی را برای نکاح واجب ذکر کردند؛ ما یک یک این موارد را مورد بررسی قرار دادیم. معلوم شد که برخی از این موارد

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم مقدمات- امر هفتم: اتصاف نکاح به احکام خمسه ۱۳۹۷/۰۷/۲۸           خلاصه جلسه گذشته درباره شش امر از اموری که به نوعی مقدمه کتاب النکاح محسوب می‎شوند، مطالبی را عرض کردیم. از این شش امر، امام(ره) فقط به یک امر اشاره کرده‎اند و آن هم استحباب اصل نکاح بود. البته مرحوم سید در عروه به برخی از این جهات اشاره کرده‎اند که عبارت ایشان را خواندیم. یک امر از اموری که در ادامه بحث‎های گذشته مورد اشاره مرحوم سید قرار گرفته، این است که آیا در استحباب نکاح فرقی بین نکاح دائم و نکاح منقطع هست یا خیر؟ ولی چون در آینده درباره نکاح موقت یا منقطع به تفصیل سخن خواهیم

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم مقدمات- امر ششم: بررسی تقیید استحباب نکاح به واحده- حق در مسئله ۱۳۹۷/۰۷/۲۴           خلاصه جلسه گذشته بحث در استحباب تعدد نکاح یا عدم استحباب آن بود. همه ادله‎ای که بر استحباب تعدد اقامه شده، بیان شد. تنها دلیلی که ممکن است بتوان به آن استدلال کرد، روایات مطلقه است؛ و الا نه آیه قرآن و نه سیره معصومین و نه روایاتی که خواندیم، نمی‎توانند استحباب تعدد مطلقا را اثبات کند؛ با سیره معصومین هم، استحباب تعدد فی الجمله ثابت می‎شود و نه بالجمله. لذا عمده در این مقام، اخباری است که بر استحباب نکاح مطلقا دلالت می‎کند. روایات مطلقه این روایات را در ابتدای بحث نکاح بعضاً مورد اشاره