خمس

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم جهات چهارگانه – جهت چهارم: مصرف این خمس – اقوال ۱۳۹۶/۰۸/۰۷         مروری بر مباحث گذشته بحث از سه جهت از جهات پنجگانه، به پایان رسید. تا به حال در مورد مال حلال مخلوط به حرام در سه جهت بحث شد. بحث اول ما در جهت اولی پیرامون تبیین موضوع حلال مخلوط به حرام بود و اینکه اساساً مقصود از اختلاط چیست. در جهت ثانیه بحث از حکم وجوب خمس بود؛ ادله‎ای بر لزوم خمس در حلال مخلوط به حرام ذکر شد و نتیجه این شد که خمس در مال حلال مخلوط به حرام واجب است. در گذشته، اختلاط را هم به معنای عدم تمییز ذهنی یا به تعبیر دیگر اختلاط

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم جهات چهارگانه- جهت سوم: خمس به معنای اصطلاحی یا لغوی؟ ادله- حق در مسأله ۱۳۹۶/۰۸/۰۶         خلاصه جلسه گذشته نتیجه در این بحث که مقصود از خمس واجب در مال حلال مخلوط به حرام، آیا خمس مصطلح است که باید به بنی هاشم داده شود یا خمس به معنای لغوی که باید به فقرا اعطا شود، این شد که به نظر ما خمس در این مقام به معنای لغوی است و نه خمس مصطلح. مهم‎ترین دلیل هم این است که با این‎که ظاهر صحیحه عمار بن مروان ثبوت خمس مصطلح مثل سایر موارد خمس است، اما قرینه‎ای قوی وجود دارد که موجب صرف ظاهر روایت عمار به معنای لغوی می‎شود. این

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم جهات چهارگانه- جهت سوم: خمس به معنای اصطلاحی یا لغوی؟ ادله- حق در مسأله ۱۳۹۶/۰۸/۰۳         خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا خمس متعلق به مال حلال مخلوط به حرام، به معنای اصطلاحی است یا به معنای لغوی؟ در جلسات گذشته فرق این دو و ثمره هر یک از آن‎ها بیان شد. عرض شد یک قول این است که این خمس به معنای لغوی است؛ چهار دلیل بر این ادعا ذکر شد که مهم‎ترین این ادله، دلیل چهارم بود. عرض شد دلیل چهارم، دلیل قابل توجهی است؛ محصل آن این بود که خمس در طول ملکیت و غنیمت و فایده است؛ یعنی خمس به چیزی تعلق می‎گیرد که

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم جهات چهارگانه- جهت سوم: خمس به معنای اصطلاحی یا لغوی؟ ۱۳۹۶/۰۸/۰۲         خلاصه جلسه گذشته در جهت ثالثه، بحث در این بود که خمسی که در مال حلال مخلوط به حرام واجب شده، آیا خمس به معنای فریضه‎ای است که در غنائم و امثال آن ثابت شده، یا به معنای کسر معین که باید صدقه داده شود. ثمره و تفاوت این دو نظر را بیان کردیم. عرض شد دو قول در مسأله وجود دارد: یک قول این است که خمس در این‎جا با خمسی که در موارد گذشته ثابت شده، فرق می‎کند. این‎جا خمس به معنای لغوی است؛ یعنی یک پنجم مال باید صدقه داده شود. چند دلیل بر این قول

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم جهات چهارگانه- جهت سوم: خمس به معنای اصطلاحی یا لغوی؟ ۱۳۹۶/۰۸/۰۱         خلاصه جلسه گذشته عرض شددر جهت ثالثه از جهات پنجگانه، سخن در این است که منظور از خمسی که در مال حلال مخلوط به حرام ثابت شد، آیاخمس به معنای اصطلاحی است یعنی همان خمسی که در غنائم جنگی، معادن، کنوز، غوص و مازاد بر مؤونه سنه ثابت شده، یا منظور از خمسی که در روایات برای مال حلال مخلوط به حرام ثابت شده، خمس به معنای لغوی [یعنی کسر معین] است؟ فرق این دو و ثمره این دو عرض شد و گفته شد اگر منظور خمس به معنای اصطلاحی باشد، هم از حیث مصرف متفاوت است و هم

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم جهت دوم: ثبوت خمس- ادله- بررسی دلیل سوم(روایات)- روایات معارض، جهت سوم ۱۳۹۶/۰۷/۳۰         خلاصه جلسه گذشته عرض شد در مقابل روایات دال بر لزوم اخراج خمس از مال حلال مخلوط به حرام، طوایفی از روایات ذکر شده‎اند که نافی حکم به لزوم اخراج خمس هستند. یعنی روایاتی به عنوان روایات معارض با روایات محل بحث، ذکر شده‎اند. طایفه اول از این روایات بررسی شد و معلوم گردید که صلاحیت معارضه با روایات محل بحث را ندارند. طایفه دوم، روایاتی است که بر حلیت مال مخلوط به ربا دلالت می‎کند؛ این روایات در جلسه گذشته خوانده شد. ملاحظه شد با این‎که مال مخلوط با ربا، یک مال مخلوط به حرام است

جلسه ۱۰ – PDF جلسه ده جهات چهارگانه – جهت دوم : ثبوت خمس- ادله – بررسی دلیل سوم(روایات) – روایات معارض ۱۳۹۶/۰۷/۲۹         خلاصه جلسه گذشته عرض شد روایات فی الجمله دلالت می‎کنند بر وجوب خمس در مال حلال مخلوط به حرام. هفت روایت خوانده شد؛ حداقل سه روایات از این هفت روایت، هم از نظر سندی و هم از نظری دلالی مشکلی نداشتند، لذا اجمالاً برخی از روایات دلالت بر وجوب خمس در مانحن فیه دارند. لکن در مقابل، برخی از اعلام مدعی شده‎اند روایاتی در برابر این روایات و معارض با آن‎ها وجود دارد. طبق این روایات، خمس در مال حلال مخلوط به حرام، واجب نیست. عرض شد اگر بخواهیم روایات معارض را دسته

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم جهات چهارگانه- جهت دوم: ثبوت خمس- ادله- بررسی دلیل سوم(روایات) ۱۳۹۶/۰۷/۲۶          خلاصه جلسه گذشته در مورد روایت ششم یعنی موثقه عمار، عرض شد سند آن مشکلی ندارد اما نسبت به دلالت این روایت بر لزوم اخراج خمس در مال حلال مخلوط به حرام، اشکال شده است. یک اشکال را مرحوم آقای خویی مطرح کرده‎اند که این اشکال و پاسخش در جلسه گذشتهبیان شد. کلام محقق بروجردی  مرحوم آقای بروجردی نیز نسبت به دلالت این روایت بر لزوم اخراج خمس در مال حلال مخلوط به حرام، خدشه کرده‎اند. ایشان هم فرموده این روایت از محل کلام خارج است لکن وجه خروج این روایت از محل کلام، در دیدگاه ایشان با آن‎چه

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم جهت دوم: ثبوت خمس- ادله- بررسی دلیل سوم(روایات) ۱۳۳۹۶/۰۷/۲۵         خلاصه جلسه گذشته در دلیل سوم ثبوت خمس در مال حلال مخلوط به حرام [یعنی روایات] سه روایت مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد از این سه روایت، فقط روایت اول [روایت عمار بن مروان] سنداً و دلالتاً قابل قبول است. اما دو روایت دیگر مورد قبول واقع نشد؛ هر چند روایت سوم از نظر دلالت مقبول واقع شد لکن به واسطه ضعف سندی، مورد پذیرش قرار نگرفت. بررسی روایت چهارم روایت چهارم، روایت سکونی استکه قبلاً خوانده شد و تقریب استدلال به این روایت نیز بیان شد. روایت سکونی نیز مثل روایت حسن بن زیاد، مربوط به مردی است

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم جهات چهارگانه- جهت دوم: ثبوت خمس- ادله- بررسی دلیل سوم(روایات) ۱۳۹۶/۰۷/۲۳         خلاصه جلسه گذشته در مورد دلالت روایت حسن بن زیاد بر ثبوت خمس در مال حلال مخلوط به حرام، عرض شد علاوه بر مناقشه سندی، در دلالت این روایت نیز خدشه شده است. محقق همدانی نسبت به دلالت این روایت بر مانحن فیه اشکال کردند که اشکال ایشان به همراه پاسخش بیان شد. کلام محقق خویی از جمله کسانی که دلالت این روایت را نپذیرفته‎اند مرحوم آقای خویی هستند. ایشان هم تقریباً همان اشکال محقق همدانی را دارند و اساساً گمان می‎شود اصل این اشکال را از محقق همدانی اخذ کرده باشد. ایشان در چند جمله فرموده‎اند این‎که در

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم جهات چهارگانه- جهت دوم: ثبوت خمس- ادله- بررسی دلیل سوم(روایات) ۱۳۹۶/۰۷/۲۲   خلاصه جلسه گذشته عرض شد برای اثبات وجوب خمس در مال حلال مخلوط به حرام، به روایاتی استناد شده است. حدود هفت روایت مطرح شد و نوبت به بررسی روایات رسید. از این روایات، روایت عمّار بن مروان و روایت ابن أبی عمیربررسی شدو معلوم گشت روایت اول [روایت عمار بن مروان] دلالت بر وجوب خمس در مال حلال مخلوط به حرام می‎کند و سنداً و دلالتاً اشکالی متوجه آن نیست. اما روایت دوم [روایت ابن أبی عمیر] مورد قبول واقع نشد. روایت سوم، روایت حسن بن زیاد است؛ همان روایتی که بیانگر داستان مراجعه مردی خدمت امیرالمؤمنین(ع) است و گفت: «أَصَبْتُ

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم جهات چهارگانه- جهت دوم: ثبوت خمس- ادله- بررسی دلیل سوم(روایات) ۱۳۹۶/۰۷/۱۹         خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله ثبوت خمس در مال حلال مخلوط به حرام بود. دلیل سوم روایاتی است که مورد استناد قرار گرفته است. هفت روایت در جلسه گذشته خوانده شد. باید دید کدام یک از این روایات بر ثبوت و وجوب خمس در مال حلال مخلوط به حرام دلالت دارد و کدام یک دلالت ندارد. به عبارت دیگر باید در مورد این روایات بررسی سندی و دلالی شود. بررسی روایت اول روایت اول، روایت عمّار بن مروان است. قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع) يَقُولُ:‏ «فِيمَا يُخْرَجُ‏ مِنَ الْمَعَادِنِ وَ الْبَحْرِ وَ الْغَنِيمَةِ وَ الْحَلَالِ الْمُخْتَلِطِ بِالْحَرَامِ إِذَا

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم جهات چهارگانه- جهت دوم: ثبوت خمس- ادله ۱۳۹۶/۰۷/۱۸         خلاصه جلسه گذشته در مورد مال حلال مخلوط به حرام عرض شد جهات مختلفی باید مورد رسیدگی قرار گیرد. جهت اول مربوط به معنای اختلاط و تبیین موضوع وجوب این خمس بود. جهت دوم پیرامون اصل وجوب و ثبوت خمس در مال حلال مخلوط به حرام بود. عرض شد در این مسأله اختلاف است؛ برخی [مشهور] آن را واجب می‎دانند و برخی دیگر در ثبوت خمس در این مورد، مناقشه کرده‎اند؛ یا به صراحت نسبت به وجوب خمس در این مورد نظر داده‎اند یا از این جهت که در زمره مواردی که خمس به آن‎ها تعلق می‎گیرد، قرار نداده‎اند. مثلاً به جای

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم جهات چهارگانه- جهت اول: معنای اختلاط- حق در مسأله ۱۳۹۶/۰۷/۱۷          خلاصه جلسه گذشته عرض شد در امر سابع باید جهات متعددی مورد رسیدگی قرار گیرد. جهت اول این بود که مقصود از اختلاط در عنوان بحث [حلال مختلط به حرام] چیست؟ پنج احتمال در این رابطه به همراه مستندات این احتمالات ذکر شد و دلیل هر یک از این احتمالات [بلکه اقوال] بیان شد. یکی این بود که ملاک در مانحن فیه، اختلاط خارجی است. دوم این‎که موضوع این خمس، اختلاط ذهنی و عدم تمییز مال حلال از مال حرام است. سوم این‎که هر دو با هم ملاک هستند. چهارم این‎که احد القیدین [یا اختلاط ذهنی یا اختلاط خارجی] ملاک

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم جهات چهارگانه- جهت اول: معنای اختلاط ۱۳۹۶/۰۷/۱۶          جهت اول: معنای اختلاط عرض شد در امر سابع جهات متعددی محل بحث است. اولین جهتی که در هفتمین مورد از موارد متعلق به خمس باید مورد رسیدگی قرار گیرد، تفسیر حلال مخلوط به حرام است. اینکه اساساً مقصود از حلال مختلط به حرام چیست؟ ادله‎ای که اقوال مختلف در تفسیر این موضوع دارند باید مورد بررسی قرار گیرد. احتمالات پنجگانه احتمالات متعددی در این زمینه وجود دارد؛ البته همه این احتمالات قائل ندارند و صرفاً در حدّ احتمال هستند. ابتدا احتمالاتی که در مورد مال حلال مخلوط به حرام وجود دارد، عرض می‎شود و سپس به بیان ادله آن‎ها پرداخته خواهد شد.

جلسه ۱ – PDF جلسه اول جهات چهارگانه ۱۳۹۶/۰۷/۱۵         علم و ادب الهی، بهای جان انسان قال امیر المؤمنین علی(ع): «يَا مُؤْمِنُ‏ إِنَ‏ هَذَا الْعِلْمَ وَ الْأَدَبَ ثَمَنُ نَفْسِكَ فَاجْتَهِدْ فِي تَعَلُّمِهَا فَمَا يَزِيدُ مِنْ عِلْمِكَ وَ أَدَبِكَ يَزِيدُ فِي ثَمَنِكَ وَ قَدْرِكَ فَإِنَّ بِالْعِلْمِ تَهْتَدِي إِلَى رَبِّكَ وَ بِالْأَدَبِ تُحْسِنُ خِدْمَةَ رَبِّكَ وَ بِأَدَبِ الْخِدْمَةِ يَسْتَوْجِبُ الْعَبْدُ وَلَايَتَهُ وَ قُرْبَهُ فَاقْبَلِ النَّصِيحَةَ كَيْ تَنْجُوَ مِنَ الْعَذَاب‏» . امیرالمؤمنین می‎فرماید: دانش و ادب، بهای جان توست. «یا مؤمن إن هَذَا الْعِلْمَ وَ الْأَدَبَ ثَمَنُ نَفسِک» اشاره به مطلبی است که مسبوق به ذکر بوده است؛ فرموده‎اند این علم و ادب، قیمت جان توست. دو رکن و دو عنصر به عنوان قیمت و چیزی که جان آدمی