خارج اصول

جلسه ۱۰۴ – PDF جلسه صد و چهارم بررسی وجه هشتم(راه حل مرحوم سید فشارکی) ۰۱/۰۳/۱۳۹۰ خلاصه جلسه گذشته وجه هشتم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری راه حلی بود که مرحوم سید فشارکی بیان کردند، ایشان خواستند از راه تعدد موضوع حکم واقعی و حکم ظاهری بین این دو حکم جمع بکنند و بگویند با این بیان، تنافی بین حکم ظاهری و واقعی وجود ندارد، ایشان فرمودند موضوع حکم واقعی، ذات الفعل است با قطع نظر از تعلق حکم به آن و موضوع حکم ظاهری، ذات الفعل است با قید اینکه مشکوک الحکم یا مجهول الحکم است، بنابراین وقتی عنوان موضوع دو حکم متفاوت شد محذوری برای اجتماع دو حکم وجود ندارد. اشکالات متعددی بر کلام مرحوم

جلسه ۱۰۳ – PDF جلسه صد و سوم وجه هشتم(راه حل مرحوم سید فشارکی) ۳۱/۰۲/۱۳۹۰ وجه هشتم(راه حل مرحوم سید فشارکی) سید فشارکی با مرحوم آخوند هم دوره بوده­اند و به فاصله حدود ده سال بعد از مرحوم آخوند رحلت نموده و هم بحث با میرزای شیرازی دوم(میرزا محمد تقی شیرازی) و از اساتید مرحوم شیخ عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم بوده است، ایشان راه حلی برای جمع بین حکم واقعی و ظاهری ارائه می­دهد که این راه حل را هم محقق اصفهانی [۱] نقل کرده و هم مرحوم شیخ عبدالکریم حائری [۲] این مطلب را از استاد خود مرحوم فشارکی نقل کرده است، مرحوم فشارکی از راه تعدد موضوع خواسته­اند مشکل جمع بین حکم واقعی و ظاهری

جلسه ۱۰۲ – PDF جلسه صد و دوم اشکال محقق نائینی(ره) به وجه هفتم(راه حل سوم مرحوم آخوند) ۲۷/۰۲/۱۳۹۰ بحث در وجه هفتم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، اشکالات محقق اصفهانی به این وجه بیان شد، بعضی از بزرگان به محقق اصفهانی اشکال کرده بودند که آن اشکال را توضیح دادیم و پاسخ آن­ هم داده شد. اشکال محقق نائینی به وجه هفتم مرحوم محقق نائینی در مورد راه حل مرحوم آخوند سه احتمال مطرح کرد­ه­اند و می­فرمایند هر سه احتمال مبتلا به اشکال است، بیان اجمالی این سه احتمال این است که مرحوم آخوند که می­فرمایند حکم واقعی، فعلی من بعض الجهات است و حکم ظاهری، فعلی من جمیع الجهات است منظور از فعلی من

جلسه ۱۰۱ – PDF جلسه صدو يكم بررسی اشکال محقق اصفهانی(ره) به وجه هفتم ۲۶/۰۲/۱۳۹۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه هفتم(راه حل سوم مرحوم آخوند) از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، عرض کردیم مرحوم آخوند در این راه حل ملتزم شده به اینکه حکم واقعی، فعلی من بعض الجهات است و حکم ظاهری، فعلی من جمیع الجهات است. مرحوم محقق اصفهانی در مورد کلام مرحوم آخوند سه احتمال ذکر کردند و به هر سه احتمال اشکال وارد کردند. ۱) احتمال اول این بود که منظور از فعلیت من بعض الجهات این است که حکم واقعی فاقد بعضی از شرائط فعلیت است و منظور از فعلیت من جمیع الجهات این است که حکم ظاهری واجد همه شرائط

جلسه ۱۰۰ – PDF جلسه صد کلام محقق اصفهانی در وجه هفتم(راه حل سوم مرحوم آخوند) ۱۳۹۰/۰۲/۲۵ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در وجه هفتم(راه حل سوم مرحوم آخوند) از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود که مرحوم آخوند بعد از عدول از راه حل دومی که بیان کرده بودند این وجه را ذکر کردند، اجمال این راه حل این است که مرحوم آخوند می­فرمایند: حکم واقعی، فعلی من جمیع الجهات نیست ولی حکم ظاهری، فعلی من جمیع الجهات است یا به تعبیر دیگر حکم واقعی، فعلی ناقص(فعلی من بعض الجهات) است اما حکم ظاهری، فعلی تام(فعلی من جمیع الجهات) است. وجه هفتم: راه حل سوم مرحوم آخوند توضیح این راه حل این است که منظور از حکم

جلسه ۹۹ – PDF جلسه نود و نهم اشکال محقق اصفهانی(ره) بر وجه ششم(راه حل دوم مرحوم آخوند) ۱۳۹۰/۰۲/۲۴ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در وجه ششم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، وجه ششم همان راه حل دوم مرحوم آخوند بود که در جلسه گذشته عرض کردیم. مرحوم محقق اصفهانی به این راه حل دو اشکال وارد کرده­اند که این اشکالات را بیان می­کنیم تا ببینیم آیا این اشکالات وارد است یا نه؟ فرمایش مرحوم آخوند این بود که در موارد طرق و امارات مصلحت در خود حکم است؛ به عبارت دیگر حکم ظاهری طبق این وجه وجود دارد و همان مؤدای امارات است ولی این حکم، یک حکم طریقی است؛ به این معنا که مصلحت

جلسه ۹۸ – PDF جلسه نود و هشتم اشکالات وارده بر وجه پنجم(راه حل اول مرحوم آخوند) ۱۳۹۰/۰۲/۲۱ خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه پنجم جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، این وجه پنجم راه حل اولی است که مرحوم آخوند برای جمع بین حکم واقعی و ظاهری ذکر کرده­اند. محصل این راه این بود که اصلاً ما چیزی به نام حکم ظاهری(یک حکم تکلیفی مجعول به نام حکم ظاهری) از ناحیه خداوند نداریم بلکه آنچه مجعول است حجیت است یا منجزیت، محقق نائینی و محقق اصفهانی اشکالاتی به مرحوم آخوند داشتند که ما این اشکالات را عرض کردیم و پاسخ بعضی از بزرگان هم به دو اشکالی که از ناحیه این دو بزرگوار وارد شده بود بیان شد.

جلسه ۹۷ – PDF جلسه نود و هفتم بررسی اشکالات وجه پنجم: اشکال محقق اصفهانی(ره) ۱۳۹۰/۰۲/۱۴ خلاصه جلسه گذشته بحث در وجه پنجم از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود(راه حل اول مرحوم آخوند)، اساس این وجه بر انکار حکم ظاهری استوار است، مرحوم آخوند فرمودند: اصلاً بر طبق مؤدای اماره حکم تکلیفیی به نام حکم ظاهری از طرف شارع جعل نشده و ما حکمی به نام حکم ظاهری نداریم بلکه آنچه از طرف شارع جعل شده حجیت است که یک حکم وضعی است و اثر حجیت هم منجزیت و معذریت است لذا ما اصلاً حکمی به نام حکم ظاهری نداریم تا بگوییم مشکل اجتماع حکم واقعی و ظاهری پیش می­آید. اشکالی را مرحوم محقق نائینی به کلام

جلسه ۹۶ – PDF جلسه نود و ششم وجه پنجم: مرحوم آخوند خراسانی ۱۳۹۰/۰۲/۱۳ بحث ما پیرامون وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری به وجه پنجم رسید. مرحوم آخوند ضمن اینکه محاذیر تعبد به ظن را سه محذور می­داند در ارائه­ی راه حل­های جمع بین حکم واقعی و ظاهری سه راه ارائه می­کند. وجه پنجم: راه حل اول مرحوم آخوند وجه پنجم این است که مرحوم آخوند می­گویند ما اصلاً حکمی به نام حکم ظاهری نداریم، البته ایشان این را در رابطه با طرق و امارات می­گویند و در رابطه با اصول عملیه این حرف را نگفته­اند، می­گویند ما وقتی حکم ظاهری نداشته باشیم نیازی نیست تا دنبال راه حل برای جمع بین حکم واقعی و ظاهری باشیم چون

جلسه ۹۵ – PDF جلسه نود و پنجم اشکال محقق نائینی بر شیخ انصاری(ره) و بررسی آن ۱۳۹۰/۰۲/۱۲ خلاصه جلسه گذشته خلاصه اشکال دوم مرحوم آخوند به شیخ انصاری(ره) این شد که التزام به اینکه حکم واقعی انشائی است و حکم ظاهری فعلی مشکل را حل نمی­کند و در هر حال اجتماع ضدین و متنافیین چه نسبت به مصلحت و مفسده، چه نسبت به خود خطاب و حکم و چه نسبت به اراده و کراهت و حب و بغض کما کان به قوت خودش باقی است، شیخ(ره) خواستند از راه حکم انشائی و حکم فعلی مشکله اجتماع حکم واقعی و ظاهری را حل بکنند، مرحوم آخوند می­فرمایند: این راه حل نمی­تواند مشکل را حل بکند چون اگر ما ملتزم شدیم

جلسه ۹۴ – PDF جلسه نود و چهارم اشکالات آخوند بر شیخ انصاری(ره) و بررسی آن¬ها ۱۳۹۰/۰۲/۱۱ خلاصه جلسه گذشته اشکال اول مرحوم آخوند به راه حل دوم شیخ انصاری(ره) این شد که طبق مبنای شیخ(ره) اگر؛ مثلاً اصل یا اماره­ای بر وجوب یک شیء دلالت کرد ولو این اماره مطابق با واقع هم باشد لزوم امتثال و متابعت ندارد چون طبق راه حل مرحوم شیخ، واقع یک حکم انشائی است و تا زمانی که به فعلیت نرسد لزوم متابعت ندارد. قبل از اینکه اشکال دوم مرحوم آخوند را ذکر کنیم اشکال محقق اصفهانی را که به مرحوم آخوند وارد کرده­اند اشاره می­کنیم و بعد اشکال دوم مرحوم آخوند را ذکر خواهیم کرد. پاسخ محقق اصفهانی به اشکال اول مرحوم

جلسه ۹۳ – PDF جلسه نود و سوم وجه چهارم: راه حل دوم شیخ انصاری(ره) ۱۳۹۰/۰۲/۱۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، تا اینجا سه وجه را ذکر کردیم، وجه اول راه حلی بود که مرحوم شیخ انصاری ارائه کردند که این راه حل از طرف مرحوم آخوند مورد اشکال واقع شد، به جهت تناسب راه حل مرحوم محقق اصفهانی و آقای خویی(ره) با این مسئله ما ناچار شدیم که وجه دوم و وجه سوم از وجوه جمع بین حکم واقعی و حکم ظاهری را به راه حل این دو بزرگوار اختصاص بدهیم، پس تا اینجا ما سه وجه از وجوه جمع بین حکم واقعی و ظاهری را ذکر کردیم و معلوم شد

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم وجه دوم: محقق اصفهانی ۱۳۹۰/۰۲/۰۷ خلاصه جلسه گذشته در رابطه با محاذیر اجتماع حکم واقعی و ظاهری به نحو عام(اعم از محاذیر مربوط به ملاک، محاذیر مربوط به مبادی و محاذیر مربوط به خود خطاب)، مرحوم شیخ انصاری(ره) راه حلی ارائه دادند که در جلسات گذشته به آن اشاره کردیم، البته در رابطه با محذور القاء در مفسده یا تفویت مصلحت مرحوم شیخ راه حل خاصی دارند که بعداً به آن اشاره خواهیم کرد، اما راه حل ایشان در رابطه با سایر محاذیر، اولین وجه جمعی بود که ما برای جمع بین حکم واقعی و ظاهری ذکر کردیم و آن مسئله­ی اختلاف مرتبه حکم واقعی و ظاهری بود، مرحوم آخوند به راه

جلسه ۹۱ – PDF جلسه نود و يكم وجه دوم: محقق اصفهانی ۱۳۹۰/۰۲/۰۶ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در وجهی بود که مرحوم شیخ انصاری(ره) در جمع بین حکم واقعی و حکم ظاهری بیان کردند ایشان از راه اختلاف در مرتبه خواستند مشکل و محذوری را که در رابطه با اجتماع حکم واقعی و ظاهری وجود دارد برطرف بکنند، خلاصه فرمایش شیخ انصاری(ره) این بود که حکم ظاهری به دو مرتبه از حکم واقعی متأخر است، مرحوم آخوند خراسانی به استاد خودش(شیخ انصاری) اشکال کردند که شما از راه اختلاف مرتبه در صدد رفع تنافی دو حکم هستید اما این راه حل شما فقط بخشی از مشکل را حل می­کند چون با آمدن حکم ظاهری حکم واقعی از بین نمی­رود

جلسه ۹۰ – PDF جلسه نود مقدمه ۱۳۹۰/۰۲/۰۵ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در جمع بین حکم واقعی و ظاهری بود، عرض کردیم در رابطه با امکان تعبد به ظن محاذیر چهارگانه­ای وجود دارد که توسط بزرگان برای پاسخ به این محاذیر و حل این اشکالات راه حل­هایی ارائه شده که به عنوان جمع بین حکم واقعی و ظاهری شناخته می­شود، پس مبحث جمع بین حکم واقعی و ظاهری در واقع؛ یعنی راه حل­های مربوط به مشکلات مرتبط با تعبد به ظن که بعضی ادعای استحاله آن را کرده­اند. نکته سوم قبل از اینکه به بیان پاسخ­ها بپردازیم به نکته­ای اشاره می­کنیم و آن اینکه ما آن محاذیر را چهار تا دانستیم و از آنها به محاذیر چهارگانه تعبیر کردیم،

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم مقدمه ۱۳۹۰/۰۲/۰۴ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در جمع بین حکم ظاهری و واقعی بود، تا اینجا مقدمه­ای را عرض کردیم که پیوند و ارتباط این بحث را با شبهه ابن قبه که در رابطه با امکان تعبد به مظنه بود روشن بکنیم، مطالبی راجع به آن بحث و شبهه و اشکالات ایشان و ادله­ای که اقامه کردند و محاذیری که در رابطه با آن مسئله پیش می­آمد را روشن کردیم، بعد از آن مقدمه نکته­ای را تذکر دادیم که برای روشن شدن محل نزاع لازم بود؛ یعنی نکته­ای که در جلسه گذشته عرض کردیم برای این بود که نزاعی که در اینجا وجود دارد کاملاً معلوم شود که ما در صدد

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم مقدمه ۱۳۹۰/۰۲/۰۳ خلاصه جلسه گذشته بحث ما پیرامون جمع بین حکم واقعی و ظاهری با تبیین یک مقدمه­ای شروع شد عرض کردیم که در رابطه با امکان تعبد به ظن دلیلی را ابن قبه ذکر کرده و اگر چه عنوان این دلیل مختص به خبر واحد است ولی در همه امارات ظنیه جریان دارد که اگر شارع ما را متعبد به خبر واحد بکند لازمه این تعبد، تحلیل حرام و تحریم حلال است و نتیجه این تالی فاسد این است که اصل تعبد به مظنه امکان ندارد، عرض کردیم این مشکله لزوم تحلیل حرام و تحریم حلال قابل تطبیق بر محاذیر متعددی است، فرق نمی­کند که تحلیل حرام و تحریم حلال را

جلسه ۸۷ – PDF جلسه هشتاد و هفتم مقدمه ۱۳۹۰/۰۱/۲۷ جمع بین حکم ظاهری و حکم واقعی بحثی که شروع می ­ کنیم بحث جمع بین حکم ظاهری و حکم واقعی است البته بحث ­ هایی مربوط به حکم ظاهری هست از جمله اینکه در مبحث اجزاء بحث مهمی است که مأمور به، به امر ظاهری آیا مجزی از امر واقعی می ­ باشد یا نه؟ جمع بین حکم ظاهری و حکم واقعی هم یکی از بحث ­ هایی است که در اول بحث حجیت ظن مطرح می ­ شود، ارتباط این بحث با بحث تقسیم حکم شرعی به حکم ظاهری و حکم واقعی بیشتر از مباحث دیگر می­باشد به همین خاطر ما این بحث را در اینجا مطرح می­کنیم.

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم ادله امام(ره) بر عدم شرطیت قدرت در تکلیف ۱۳۹۰/۰۱/۲۴ ادله امام بر عدم شرطیت قدرت در تکلیف دلیل اول دلیل اول متشکل از سه مقدمه می­باشد که از ضمیمه این سه مقدمه عدم شرطیت قدرت برای تکلیف ثابت می­شود. ادعا این است که قدرت در تکلیف شرطیت ندارد؛ یعنی همه انسان­ها اعم از عاجزین و قادرین مکلف به تکلیف هستند و خطاب و تکلیف شامل همه می­شود؛ مثلاً وقتی خداوند می­فرماید:«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ…» [۱] وجوب روزه شامل همه مردم می­باشد اعم از کسانی که می­توانند روزه بگیرند و کسانی که نمی­توانند روزه بگیرند لکن فرق کسانی که قدرت بر روزه گرفتن دارند با کسانی که عاجزند در این

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم ادله امام(ره) بر عدم شرطیت علم در تکلیف ۱۳۹۰/۰۱/۲۳ خلاصه جلسه گذشته بحث ما در شرائط تکلیف رسید به بحث از شرطیت علم و قدرت در تکلیف، عرض کردیم مشهور قائلند به شرطیت علم و قدرت در تکلیف و حاکم به شرطیت را هم عقل می­دانند، ملاک و میزان حکم عقل به اینکه تکلیف مشروط به علم و قدرت است و شخص جاهل و عاجز اساساً مکلف نیستند را از دیدگاه مشهور بیان کردیم، اشکالاتی که به این بیان وارد بود عرض شد و معلوم شد که عقل نه تنها حکم به شرطیت علم و قدرت نمی­کند بلکه اگر ملاک و میزانی که گفته شده تحلیل شود از آن عدم شرطیت علم