خارج اصول

جلسه ۱۰۰ – PDF  جلسه صد صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه امر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۳/۰۱/۳۰   بحث در ادله قول به ظهور صیغه امر در وجوب بود. هر چند این ظهور ممکن است مستند به وضع یا به اطلاق یا به حکم عقل یا بناء عقلاء باشد، لکن اصل ظهور صیغه امر در وجوب، ادعائی است که جمع کثیری از اصولیین مطرح کرده اند. دلیل اول تبادراست. مرحوم آخوند ادعا کردند: متبادر از صیغه امر مع خلوها عن القرینه، معنای وجوب است یعنی آنچه که از صیغه به ذهن متبادر می شود وجوب است. ایشان علاوه بر استدلال به تبادر، آنرا نیز با سیره عقلاء تایید کرده اند. اشکالی را در اینجا صاحب معالم به عنوان

جلسه ۹۹ – PDF  جلسه نود و نهم صیغه أمر – جهت دوم: ظهور صیغه امر در وجوب یا استحباب ۱۳۹۳/۰۱/۲۹   عرض کردیم نسبت صیغه أمر، در چند جهت بحث واقع شده است. جهت اولی مربوط به مدلول صیغه أمر یا هیئت افعل بود که انظار و آراء مختلف در این رابطه بررسی و نهایتا نظر مختار هم بیان شد. جهت دوم: ظهور صیغه امر در وجوب یا استحباب جهت دوم، در این باره است که صیغه أمر، ظهور در وجوب دارد یا استحباب یا هیچکدام؟ همانطوری که درباره ماده أمر این بحث را داشتیم، که آیا ماده أمر دلالت بر وجوب یا استحباب می کند، درباره صیغه أمر هم این بحث صورت گرفته است. تنقیح موضوع بحث ابتدا

جلسه ۹۸ – PDF  جلسه نود و هشتم صیغه أمر- جهت اول:مدلول صیغه أمر- (استعمال در تهدید، تعجیز و…) ۱۳۹۳/۰۱/۲۶   خلاصه جلسه گذشته در مورد استعمال صیغه امر در موارد تعجب، تهدید، تمنی، ترجی و … عرض کردیم یک نظر این است همه اینها دواعی استعمال هستند یعنی صیغه افعل و امر برای بعث و تحریک نسبی و اعتباری وضع شده و استعمال هم در همان بعث و تحریک صورت گرفته لذا موضوع له و مستعمل فیه در همه جا یکسان است و فقط داعی استعمال متفاوت است. داعی استعمال گاهی بعث و تحریک است؛ گاهی تعجب؛ گاهی تحریک و… است. گفتیم برخی از بزرگان اشکال کرده اند که این امور صلاحیت داعویت ندارند و اساسا این مطلب ثبوتا

جلسه ۹۷ – PDF  جلسه نود و هفتم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-(استعمال در تهدید، تعجیز و…) ۱۳۹۳/۰۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته یک مطلب در بحث از مدلول صیغه امر باقی مانده که آنرا عرض می کنیم و وارد بحث از جهت دوم می شویم. نتیجه بحث درباره مدلول صیغه امر این شد که صیغه امر برای بعث اعتباری نسبی وضع شده و متکلم در واقع با استعمال این صیغه درصدد است که مخاطب را به سوی مقصود و مطلوب خود تحریک کند پس بعث و تحریک اعتباری نسبی موضوع له و مدلول صیغه امر است. استعمال صیغه امر در تعجیز، تهدید و… لکن درباره بعضی از موارد استعمال امر باید بحث کنیم چون گفتیم گاهی صیغه امر در

جلسه ۹۶ – PDF  جلسه نود و ششم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-حق در مسئله ۱۳۹۳/۰۱/۲۴   خلاصه جلسه گذشته نظر مختار در مدلول صیغه أمر این شد که صیغه أمر یا هیئت إفعل برای بعث نسبی و اعتباری وضع شده است که هم معنای حرفی دارد و متقوم به اطراف است و هم اینکه ماهیتا غیر از طلب است. البته عبارات مختلف است زیرا ممکن است که ما تعبیر به بعث نسبی کنیم کما ذهب الیه المحقق الاصفهانی یا تعبیر به بعث و تحریک شود چنانچه امام فرمود که ما آن نظر را بر بعث نسبی حمل کردیم یا نسبت انشائی ایقاعی مراد باشد کما ذهب الیه المحقق النائینی یا آن طور که محقق عراقی گفته یعنی نسبت

جلسه ۹۵ – PDF  جلسه نود و پنجم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-نظر محقق عراقی، نائینی و امام(ره) ۱۳۹۳/۰۱/۲۳   درباره مدلول صیغه أمر چندین نظریه ذکر شد. نظر محقق خراسانی و نظر محقق اصفهانی و نظر مرحوم آقای خوئی به همراه اشکالاتی که متوجه آنها بود بیان شد. ۴- نظر محقق عراقی محقق عراقی(ره) درباره صیغه إفعل می فرماید: هیئت إفعل و صیغه أمر برای نسبت ارسالیه تحریکیه بین مبداء و فاعل وضع شده است. منظور از نسبت ارسالیه تحریکیه این است که مخاطب به سمت مطلوب ارسال شود مانند باز شکاری که به سمت صید ارسال می شود. کسی که با باز شکاری می خواهد شکار کند، این پرنده را به سمت صید می فرستد تا آن را

جلسه ۹۴ – PDF  جلسه نود و چهارم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-نظر محقق خوئی ۱۳۹۳/۰۱/۲۲   بحث در مدلول صیغه أمر بود. نظر محقق خراسانی و محقق اصفهانی بیان شد. البته در مورد کلام محقق اصفهانی بیشتر به توجیهی که برای نظر محقق خراسانی ارائه داده بودند پرداختیم و اجمالا بیان کردیم: مشکلی با نظر ایشان پیرامون مدلول صیغه أمر نداریم. ۳- نظر محقق خوئی محقق خوئی در باب مدلول صیغه أمر نظر دیگری دارد. ایشان معتقدند: صیغه أمر معانی متعددی دارد لکن یک معنا از این معانی حقیقی است و سائر معانی نیز مجازی است. به نظر ایشان معنای حقیقی صیغه إفعل این است که طلب نفسانی را ابراز می کند یعنی در واقع مبرز طلب نفسانی است.

جلسه ۹۳ – PDF  جلسه نود و سوم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه امر-نظر محقق اصفهانی ۱۳۹۳/۰۱/۱۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محقق اصفهانی در صدد توجیه نظر آخوند بر آمده، چون به عقیده ایشان ظاهر کلام آقای آخوند، غیر معقول است لذا آن را حمل بر معنای دیگری می کند. ایشان کلام مرحوم آخوند در تعریف انشاء، را اینچنین معنا کرده که لفظ، وجود تنزیلی معنا می شود. سخن محقق اصفهانی را در جلسه قبل بیان کردیم و گفتیم ایشان معتقد است مدلول صیغه امر عبارت از بعث نسبی است. بررسی نظر محقق اصفهانی اشکالاتی متوجه توجیه محقق اصفهانی از کلام آخوند است ولی فی الجمله با تفسیر ایشان از صیغه امر و معنایی که برای صیغه امر

جلسه ۹۲ – PDF جلسه نود و دوم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-نظر محقق خراسانی ۱۳۹۳/۰۱/۱۸   خلاصه جلسه گذشته نظر محقق خراسانی درباره مدلول صیغه أمر بیان شد. نظر ایشان این بود که صیغه أمر، برای طلب انشائی وضع شده و هر آنچه از موارد استعمال صیغه أمر مشاهده می شود، دواعی استعمال بوده، نه اینکه موضوع له صیغه أمر یا مستعمل فیه باشند. عرض شد این نظر مبتنی بر دو مبنا است؛ یکی مبنای مشهور در باب انشاء است و دیگری هم، مبنای خود آخوند در باب طلب و اراده و اینکه معتقد است طلب و اراده متحدند. با ملاحظه این نکته، مجموعا چند اشکال به محقق خراسانی وارد است. اشکال اول این نظر با سائر مبانی

جلسه ۹۱ – PDF  جلسه نود و یکم صیغه أمر –جهت اول:مدلول صیغه أمر-نظر محقق خراسانی ۱۳۹۳/۰۱/۱۷   خلاصه جلسه گذشته چون اواخر بحث دیروز ضبط نشده بود قهرا باید بخشی از بحث دیروز را اعاده کنیم و لذا سعی میکنم خیلی مختصر، مباحث دیروز را مجددا بیان کنم. اصل بحث در مورد صیغه أمر بود. عرض کردیم در صیغه أمر، مثل ماده أمر در چند جهت بحث خواهیم داشت و چند مبحث را مطرح خواهیم کرد. جهت اول: مدلول صیغه أمر جهت اول، بحث از مدلول صیغه أمر است که اصلا صیغه أمر به چه معنا است؟ موضوع له آن چیست؟ در مورد صیغه أمر هم بیان کردیم که منظور، هیئت إفعل و ما یشابهها است. در این رابطه

جلسه ۹۰ – PDF  جلسه نود صیغه أمر ۱۳۹۳/۰۱/۱۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در ماده أمر تمام شد. در ماده أمر یعنی (أ، م، ر) در چهار جهت بحث کردیم. جهت اول: مدلول و موضوع له ماده أمر چیست؟ در این جهت اختلاف وجود داشت. بعضی قائل بودند که بین چند معنا مشترک لفظی است و برخی معتقد بودند که مشترک معنوی است یعنی فقط یک معنا دارد. مرحوم آقای آخوند قائل به این شد که ماده أمر، مشترک لفظی بین دو معنای طلب و شیء است. محقق نائینی و محقق اصفهانی هر کدام نظراتی داشتند. محقق نائینی قائل به اشتراک معنوی بود و محقق اصفهانی هم ابتدائا یک نظری را فرمود و در نهایت از نظر خود عدول

جلسه ۸۹ – PDF  جلسه هشتاد و نهم جهت چهارم: معنای امر؛ طلب حقیقی یا انشائی ۱۳۹۳/۱۲/۲۴   بررسی نظر محقق خراسانی عرض کردیم به نظر محق خراسانی معنای ماده امر، طلب انشائی است. دلیل ایشان هم بر این ادعا تبادر بود. این نظر مورد قبول بسیاری از بزرگان هم واقع شده ولی واقع این است که این نظر و دلیلی که بر آن اقامه شده مخدوش است. ایشان فرمود: متبادر از طلب یا امر مادتا و هیئتا، طلب انشائی است در حالی که اگر دقت شود، آنچه از امر و طلب متبادر است معنا و مفهوم طلب است یعنی اگر کسی امر کند و بگوید: امرتک یا با صیغه افعل از کسی چیزی را درخواست کند، آنچه به ذهن

جلسه ۸۸ – PDF  جلسه هشتاد و هشتم جهت چهارم: معنای امر؛ طلب حقیقی یا انشائی ۱۳۹۳/۱۲/۲۳   جهت چهارم: معنای امر؛ طلب حقیقی یا انشائی                                            از مباحث مربوط به ماده امر، یک جهت باقی مانده که بعد از آن مرحوم آخوند و به تبع ایشان دیگران وارد بحث طلب و اراده و سپس جبر و تفویض شده اند. بحث در ماده امر در این بود که معنای ماده امر عبارت از طلب یا طلب و معنای دیگر به صورت مشترک لفظی یا مشترک معنوی است. قدر مسلم آن است که طلب یک معنا از معانی ماده امر است. سخن در این است که مقصود از طلب به عنوان معنا و مدلول ماده امر، طلب انشائی است یا حقیقی؟ این

جلسه ۸۷ – PDF  جلسه هشتاد و هفتم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۲۰   خلاصه جلسه گذشته در مورد دو روایتی که در جلسه قبل بیان کردیم چه بسا کسی از این دو روایت استفاده کند که در شرع، امر به معنای وجوب نیست چون روایت اول ظهور وجوب دارد و روایت دوم ظهور در استحباب دارد و لذا ایندو متعارضند و اگر نتوانیم بین آن ها جمع کنیم دیگر نمی توان حکم عقلاء را به نصوص شرعیه تایید کرد. البته حکم عقلا مادامی که در شرع ردعی از آن نشده برای استدلال کافی است یعنی اگر حکم عقلاء توسط شارع منع شود، دیگر ارزشی ندارد. بررسی تاثیر تعارض دو روایت در

جلسه ۸۶ – PDF  جلسه هشتاد و ششم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۱۹   خلاصه جلسه گذشته بحث درباره آخرین دلیل و یا به عبارت دیگر، آخرین نظر در مورد دلالت ماده امر بر طلب وجوبی بود. در این دلیل نه به وضع و نه به اطلاق و نه به آیات و روایات و نه به حکم عقل استناد نشده بلکه دلالت امر بر طلب وجوبی مستند به سیره عقلاء است. عرض کردیم امام(ره) این مطلب را بیان کرده ولی ایشان این توضیح و تقریر را در بحث دلالت صیغه امر بر طلب وجوبی ذکر کرده اما در بحث از ماده امر ضمن رد سایر ادله، اقوال و انظار می فرماید: «والعمدۀ

جلسه ۸۴ – PDF  جلسه هشتاد و چهارم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۱۷   ادامه اشکال به دلیل پنجم(محقق بروجردی) خامساً: به طور کلی بحث ما پیرامون امر وارد در قرآن و روایات است. غرض از بحث از معنای امر این است که ما بدانیم چنانچه امر بمادته در آیات و روایات استعمال شد، آیا باید حمل بر طلب وجوبی شود یا قابل حمل بر استحباب نیز می باشد؟ امر طبق بیان محقق بروجردی اگر با مقارنات شدیده همراه باشد، از آن وجوب انتزاع می شود و اگر با مقارنات ضعیفه همراه باشد، از آن استحباب انتزاع می شود. اشکال این است که در لسان آیات و روایات، آن مقارناتی که ایشان

جلسه ۸۳ – PDF  جلسه هشتاد و سوم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۱۶   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله کسانی است که قائل به ظهور ماده امر در طلب وجوبی هستند. عرض کردیم برخی از کسانی که معتقدند امر ظهور در طلب وجوبی دارد، آن را مستند به وضع می دانند لذا به دلیل تبادر تمسک کرده اند و بعضی از کسانی که قائلند امر به معنای طلب وجوبی است، آنرا مستند به اطلاق می دانند. گروهی نیز آن را مستند به حکم عقل می دانند. تفاوت نظر محقق عراقی و محقق بروجردی از جمله کسانی که معتقد است امر به معنای طلب وجوبی است و ظهور امر در طلب وجوبی

جلسه ۸۲ – PDF  جلسه هشتاد و دوم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۱۱   خلاصه جلسه گذشته دلیل چهارم اخذ به اطلاق و مقدمات حکمت بود که محقق عراقی فرمودند. محقق عراقی معتقد است که اقتضای اطلاق و مقدمات حکمت این است که امر ظهور در وجوب دارد، بر خلاف مشهور که تقریبا دلالت امر بر وجوب را بالوضع می دانستند چون به تبادر و آیات و روایات استناد کرده بودند که مورد بررسی قرار گرفت. به هر حال محصل بیان اول محقق عراقی این است که به طور کلی در حقائق تشکیکی که دارای مرتبه ضعیف و مرتبه شدید هستند، از آنجا که مرتبه شدید، مرتبه کامل است و مرتبه ضعیف،

جلسه ۸۱ – PDF  جلسه هشتاد و یکم جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۰۹   بحث در ادله قول به دلالت امر بر خصوص طلب وجوبی بود. تا اینجا دو دلیل ذکر شد و مورد بررسی قرار گرفت. دلیل سوم: روایات به بعضی از روایات استناد شده مبنی بر اینکه امر به معنای طلب وجوبی است از جمله نبوی شریف که فرمودند: «لولا ان اشق علی امتی لأمرتهم بالسواک عند کل صلاۀ» در این روایت به جهت وجود دو قرینه، کلمه «لأمرتهم» دال بر طلب وجوبی است. بر اساس این روایت پیامبر مکرم اسلام می فرماید: اگر نبود که من بر امت خودم مشقت و دشواری ایجاد می کردم، آنها را به مسواک

جلسه ۸۰ – PDF  جلسه هشتاد جهت سوم: معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۰۵   دلیل قائلین به اینکه امر برای اعم از طلب وجوبی و ندبی وضع شده مورد بررسی قرار گرفت. اما قائلین به وضع امر برای خصوص طلب وجوبی به چند دلیل اشاره کرده اند. ادله قول دوم: وضع امر برای طلب وجوبی محقق خراسانی قائل است به اینکه ماده امر برای خصوص طلب وجوبی وضع شده و بر مدعای خود چند دلیل اقامه کرده است البته این ادله منحصر به چند دلیلی که آقای آخوند گفته اند نیست دیگران هم دلائلی ضمیمه کرده اند اما ما در اینجا، مجموعا ادله قول به وضع امر برای خصوص طلب وجوبی را مورد بررسی