سایر دروس

تفسیر – جلسه بیست و چهارم – آیه ۵۸ و ۵۹ – تفاوت‌های آیه ۵۹ و آیه ۱۶۲ سوره اعراف – آیه ۶۰ – بیان کلی آیه

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم  آیه ۵۸ و ۵۹ – تفاوت‌های آیه ۵۹ و آیه ۱۶۲ سوره اعراف – آیه ۶۰ – بیان کلی آیه ۱۴۰۳/۱۱/۱۵ تفاوت‌های آیه ۵۹ و آیه ۱۶۲ سوره اعراف مطالب مربوط به دو آیه ۵۸ و ۵۹ سوره بقره بیان شد؛ فقط یک مطلب باقی مانده و آن هم تفاوت‌های آیه ۵۹ با نظیر آن در سوره اعراف است. همانطور که ما به تفاوت‌های آیه ۵۸ با آیه ۱۶۱ سوره اعراف اشاره کردیم، مناسب است که به تفاوت‌های آیه ۵۹ با آیه ۱۶۲ سوره اعراف هم اشاره کنیم. آیه ۵۹ سوره بقره این است: «فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ».

قواعد فقهیه – جلسه بیست و ششم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – جمع‌بندی مقام اول

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – جمع‌بندی مقام اول ۱۴۰۳/۱۱/۱۳ جمع‌بندی مقام اول وقتی بحث از قاعده را شروع کردیم، بعد از بیان برخی واژه‌ها و تنقیح موضوع بحث، گفتیم ابتداءً باید درباره مبانی کرامت ذاتی انسان بحث کنیم و این مبانی مورد بررسی قرار بگیرد. مقام اول بحث درباره خود این مبانی بود؛ اولاً چه اموری به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی ذکر شده یا می‌تواند ذکر شود. مقام دوم اینکه این امور آیا می‌تواند مبنایی برای حقوقی خاص نسبت به انسان واقع شود یا نه. تقریباً بحث ما در مقام اول تمام شد؛ مقام اول، مربوط به به اموری بود

قواعد فقهیه – جلسه بیست و پنجم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۵. علم اسماء – معنای اسم الهی – اقسام اسم الهی – ادله اختصاص این علم به انسان – معنای تعلیم اسماء – بررسی ذاتی بودن کرامت علم اسماء

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم  مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۵. علم اسماء – معنای اسم الهی – اقسام اسم الهی – ادله اختصاص این علم به انسان – معنای تعلیم اسماء – بررسی ذاتی بودن کرامت علم اسماء ۱۴۰۳/۱۱/۰۶ ۵. علم اسماء از دسته دوم از اموری که به عنوان مبنای کرامت ذاتی مطرح شده یا ممکن است مطرح شود، یک امر باقی مانده و آن هم علم اسماء است. مختصراً درباره این عنوان توضیحی عرض کنیم و سپس ببینیم آیا این یک کرامت اختصاصی برای انسان است یا نه؛ اصلاً کرامت محسوب می‌شود یا نه؛ آیا کرامت ذاتی است یا نه. در

شرح رساله حقوق – جلسه صد و بیست و چهارم – «و بالله العصمه و التایید»

جلسه ۱۲۴- PDF جلسه صد و چهارم  «و بالله العصمه و التایید» ۱۴۰۳/۱۱/۰۳   «و بالله العصمه و التایید» آخرین جمله‎ای که حضرت اینجا فرمودند این است؛«و بالله العصمه و التایید و لاحول و لاقوه الا به». در میان حقوقی که تا به حال بیان شده است شاید این تعبیر به خصوص در مورد حق فرج و عورت به کار رفته است. بعد از اینکه حق مهم فرج و راه های کمک به آن را ذکر می‎کنند، می فرماید: و بالله العصمة و التأیید. این به دلیل اهمیت این عضو و مخاطراتی است که آن را تهدید می‎کند یعنی انسان از این ناحیه شدیدا در معرض خطر است. عصمت لغتا به معنای منع و بازداشتن و مصونیت است. تأیید به

تفسیر – جلسه بیست و سوم – بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش دوم: «فانزلنا علی الذین ظلموا..» – مطلب اول – مطلب دوم – مطلب سوم – سه احتمال در «بما کانوا یفسقون»

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم  بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش دوم: «فانزلنا علی الذین ظلموا..» – مطلب اول – مطلب دوم – مطلب سوم – سه احتمال در «بما کانوا یفسقون» ۱۴۰۳/۱۱/۰۲   ادامه مطلب اول عرض کردیم در بخش دوم آیه، چند مطلب وجود دارد؛ بخش دوم این بود: «فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ». مطلب اول درباره «انزلنا» بود؛ گفتیم چرا تعبیر به «أنزلنا» کرده است. ما گاهی می‌بینیم نزول عذاب، بدون کلمه انزال ذکر شده؛ گاهی کلمه ارسال ذکر شده؛ گاهی نه انزال و نه ارسال، هیچ کدام ذکر نشده است. اینجا رجز به معنای عذاب است؛ بعضی از لغویین گفته‌اند رجز، اضطراب موجب عذاب است؛ این را بعداً

تفسیر – جلسه بیست و دوم – بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش اول – مطلب دوم – مطلب سوم – بخش دوم: «فانزلنا علی الذین ظلموا..» – مطلب اول

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم  بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش اول – مطلب دوم – مطلب سوم – بخش دوم: «فانزلنا علی الذین ظلموا..» – مطلب اول ۱۴۰۳/۱۱/۰۱ خلاصه جلسه گذشته به دلیل قطع برق در این ساعاتی که جلسه تفسیر برگزار می‌شد، یک وقفه‌ نسبتاً طولانی بین جلسات افتاد؛ امروز هم با توجه به اینکه دیدیم این وقفه افتاده و در عین حال ممکن است قطعی برق هم استمرار پیدا کند، بنا را بر این گذاشتیم که این جلسات را ولو خیلی از نظر نور مناسب نیست، ادامه بدهیم. در مورد آیه ۵۹ گفتیم چند مطلب قابل ذکر است. مطلب اول درباره «بدّل» بود و اینکه اساساً این تبدیل در چه امری اتفاق افتاد و

قواعد فقهیه – جلسه بیست و چهارم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۴. امانت الهی – بررسی ذاتی بودن کرامت امانت الهی – نتیجه

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم  مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۴. امانت الهی – بررسی ذاتی بودن کرامت امانت الهی – نتیجه  ۱۴۰۳/۱۰/۳۰   خلاصه جلسه گذشته در مورد امانت الهی عرض کردیم برخی معتقدند این یک تکریم از ناحیه خداوند تبارک و تعالی به انسان است، و همه انسان‌ها فارغ از عقیده و رنگ و نژاد و جغرافیای سکونت آنها، مشمول این تکریم واقع شده‌اند؛ آنها معتقدند ما امانت را به هر معنایی بدانیم، براساس شواهدی که در خود آیه وجود دارد، انسان از این کرامت ذاتی بهره‌مند شده است. عرض کردیم این باید بررسی شود و ببینیم آیا واقعاً امانت الهی به

قواعد فقهیه – جلسه بیست و سوم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۴. امانت الهی – تقریب ذاتی بودن این کرامت و شواهد آن – بررسی ذاتی بودن این کرامت – احتمالات در معنای امانت

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم  مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۴. امانت الهی – تقریب ذاتی بودن این کرامت و شواهد آن – بررسی ذاتی بودن این کرامت – احتمالات در معنای امانت ۱۴۰۳/۱۰/۲۹   خلاصه جلسه گذشته از اموری که به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی انسان ذکر شده یا ممکن است ذکر شود، تا اینجا چند مورد را دسته اول ذکر کردیم و از دسته دوم هم به چند امر پرداختیم. ۴. امانت الهی یکی دیگر از مواردی که به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی انسان ذکر شده، امانت الهی است. بر طبق قرآن، خداوند متعال امانتی را بر انسان عرضه کرد

شرح رساله حقوق – جلسه صد و بیست و سوم – ۴. ترساندن خویش از نافرمانی

جلسه ۱۲۳ – PDF جلسه صد و بیست و سوم  ۴. ترساندن خویش از نافرمانی ۱۴۰۳/۱۰/۱۹ شرح رساله حقوق تا اینجا گفتیم امام سجاد(ع) می‎فرمایند حق فرج این است که انسان مراقب باشد آن را در مسیر حرام قرار ندهد. برای این منظور نیز استعانت از چند امر را توصیه می‎کنند: ۱. غض البصر؛ ۲. کثرة ذکر الموت؛ ۳. التهدد لنفسک بالله. ۴. ترساندن خویش از نافرمانی اینجا در ادامه می‎فرماید «و التخویف لها به» از یک جهت این می‎تواند ادامه آن امر سوم باشد. زیرا الفاظی مثل تهدید و تخویف و ارعاب و انذار اینها مرادف با هم هستند، ابتدا فرمود «و التهدد لنفسک بالله»، تهدید خویشتن به خداوند که گفتیم منظور تهدید خویشتن به کیفر الهی است، به

شرح رساله حقوق – جلسه صد و بیست و سوم – ۴. ترساندن خویش از نافرمانی

جلسه ۱۲۳ – PDF جلسه صد و بیست و سوم  ۴. ترساندن خویش از نافرمانی ۱۴۰۳/۱۰/۱۹ تا اینجا گفتیم امام سجاد(ع) می‎فرمایند حق فرج این است که انسان مراقب باشد آن را در مسیر حرام قرار ندهد. برای این منظور نیز استعانت از چند امر را توصیه می‎کنند: ۱. غض البصر؛ ۲. کثرة ذکر الموت؛ ۳. التهدد لنفسک بالله. ۴. ترساندن خویش از نافرمانی اینجا در ادامه می‎فرماید «و التخویف لها به» از یک جهت این می‎تواند ادامه آن امر سوم باشد. زیرا الفاظی مثل تهدید و تخویف و ارعاب و انذار اینها مرادف با هم هستند، ابتدا فرمود «و التهدد لنفسک بالله»، تهدید خویشتن به خداوند که گفتیم منظور تهدید خویشتن به کیفر الهی است، به مجازات و عقوبت

تفسیر – جلسه بیست و یکم – بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش اول – مطلب اول – سه احتمال در مورد «بدّل» – احتمال سوم – نظر برگزیده

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش اول – مطلب اول – سه احتمال در مورد «بدّل» – احتمال سوم – نظر برگزیده ۱۴۰۳/۱۰/۱۸ خلاصه جلسه گذشته در بخش اول از آیه ۵۹ چند مطلب وجود دارد؛ سخن درباره مطلب اول بود که مربوط به کلمه «بدّل» است: «فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ». ما عرض کردیم چند احتمال در این مورد قابل ذکر است؛ دو احتمال را بیان کردیم. دو احتمالی که اشاره کردیم، یکی اینکه منظور از «بدّل» تبدیل لفظ بود؛ یعنی اینکه لفظ حطة که مأموربه بود تبدیل به لفظ دیگری شد. احتمال دوم اینکه مخالفت عملی باشد؛ یعنی در کیفیت ورود به قریه و مثلاً اینکه از

قواعد فقهیه – جلسه بیست و دوم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۳. مسجود ملائکه – شواهد – مسجود بودن، کرامت اکتسابی نه ذاتی

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۳. مسجود ملائکه – شواهد – مسجود بودن، کرامت اکتسابی نه ذاتی ۱۴۰۳/۱۰/۱۶   ۳. مسجود ملائکه مورد سوم از مواردی که به عنوان یکی از مبانی کرامت ذاتی انسان ذکر شده و ما آن را در دسته دوم قرار دادیم، این است که انسان مسجود فرشتگان واقع شده است. در اینکه این به حسب واقع یک مزیت متفاوت و غیر از مقام خلافت الهی است یا از شئون مقام خلافت محسوب می‌شود، لذا وجهی ندارد که مستقلاً آن را ذکر کنیم، اختلاف است. لکن بالاخره این توسط برخی به عنوان یکی از مبانی

تفسیر – جلسه بیست – آیه ۵۸ و ۵۹ – تفاوت‌های آیه ۵۸ و آیه ۱۶۱ سوره اعراف – تفاوت پنجم، ششم و هفتم – بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش اول – مطلب اول – سه احتمال در مورد «بدّل» – احتمال اول – احتمال دوم

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست  آیه ۵۸ و ۵۹ – تفاوت‌های آیه ۵۸ و آیه ۱۶۱ سوره اعراف – تفاوت پنجم، ششم و هفتم – بخش‌های دوگانه آیه ۵۹ – بخش اول – مطلب اول – سه احتمال در مورد «بدّل» – احتمال اول – احتمال دوم ۱۴۰۳/۱۰/۱۷ خلاصه جلسه گذشته از آیه ۵۸ مطلبی باقی مانده که آن را ذکر کنیم و ان‌شاءالله وارد بحث از آیه ۵۹ شویم. ما درباره تفاوت‌های این آیه با نظیر و شبیه آن در سوره اعراف سخن می‌گفتیم؛ به چهار تفاوت بین این دو آیه و وجه تفاوت اشاره کردیم. آیه ۵۸ سوره بقره این بود: «وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ

قواعد فقهیه – جلسه بیست و یکم – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۲. خلافت الهی – چهار احتمال درباره مستخلف – متعلق خلافت – خلافت الهی، کرامت اکتسابی نه ذاتی – شواهد

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – دسته دوم: ۲. خلافت الهی – چهار احتمال درباره مستخلف – متعلق خلافت – خلافت الهی، کرامت اکتسابی نه ذاتی – شواهد ۱۴۰۳/۱۰/۱۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در دسته دوم از اموری بود که به عنوان مبنا برای کرامت ذاتی انسان می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد. در جلسه گذشته یک امر از این دسته را ذکر کردیم و آن هم نفخ روح الهی در انسان بود. نتیجه بحث در امر اول این شد که این امر نمی‌تواند به عنوان یک مبنا برای کرامت ذاتی انسان مورد پذیرش قرار بگیرد. ۲. خلافت الهی امر دوم، خلافت

شرح رساله حقوق – جلسه صد و بیست و دوم – ۳ . تهدید نفس به عذاب الهی – کیفر زنا

جلسه ۱۲۲ – PDF جلسه صد و بیست و دوم  ۳ . تهدید نفس به عذاب الهی – کیفر زنا ۱۴۰۳/۱۰/۱۲ شرح رساله حقوق خلاصه جلسه گذشته ما عرض کردیم راه سوم برای اینکه به انسان کمک کند تا حق عورت و حق فرج را رعایت کند، تهدید و ترساندن خویشتن از عقوبت و عذاب الهی است. حق فرج این است که وارد مسیر حرام نشود «و اما حق فرجک فحفظه مما لایحل لک» به سمت حرام نرود. بعد فرمود که از این راه‎ها می‎توان به رعایت این حق کمک کرد. یک راه این است که انسان متوجه عقوبت های این کار ناروا شود، متوجه عذاب‎های الهی و کیفرهایی شود که بر این کار مترتب می‎شود. ۳. تهدید نفس به

تفسیر – جلسه نوزدهم – آیه ۵۸ و ۵۹ – تفاوت‌های آیه ۵۸ و آیه ۱۶۱ سوره اعراف

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم آیه ۵۸ و ۵۹ – تفاوت‌های آیه ۵۸ و آیه ۱۶۱ سوره اعراف ۱۴۰۳/۱۰/۱۱   تفاوت‌های آیه ۵۸ و آیه ۱۶۱ سوره اعراف در آیه ۵۸ پنج بخش وجود دارد که مطالب مربوط به آنها را بیان کردیم. قبل از ورود به آیه ۵۹، ذکر یک نکته خالی از فایده نیست و آن هم تفاوت‌هایی است که بین این آیه و نظیر آن در سوره اعراف وجود دارد. چند تفاوت ذکر شده و وجوهی برای این تفاوت‌ها بیان شده است. من به چند نمونه از این تفاوت‌ها اشاره می‌کنم. تفاوت اول در سوره اعراف که نظیر همین آیه بیان شده، خداوند فرموده: «وَإِذْ قِيلَ لَهُمُ»؛ اما اینجا فرموده: «وَإِذْ قُلْنَا». چرا در حالی که

قواعد فقهیه – جلسه بیست – مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – جمع بندی دسته اول – دسته دوم: ۱. نفخ روح الهی – دو دیدگاه در مورد روح انسانی – شواهد دیدگاه دوم

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیست  مقام اول: بررسی وجود و عدم کرامت ذاتی در انسان – مبانی کرامت ذاتی انسان – جمع بندی دسته اول – دسته دوم: ۱. نفخ روح الهی – دو دیدگاه در مورد روح انسانی – شواهد دیدگاه دوم – بررسی ۱۴۰۳/۱۰/۰۸ جمع‌بندی دسته اول درباره مبانی کرامت ذاتی انسان بحث می‌کردیم؛ عرض کردیم دو دسته از مبانی اینجا قابل ذکر است. در دسته اول، شش امر را توضیح دادیم: ۱. عقل؛ ۲. اراده و اختیار؛ ۳. فطرت؛ ۴. نیکوترین خلقت؛ ۵. تسخیر موجودات؛ ۶. عواطف انسانی و اخلاقی. البته این شش امر قابل تجمیع در سه امر یا دو امر هستند؛ چون برخی از این موارد از شعب برخی دیگر محسوب می‌شوند. مثلاً عقل

شرح رساله حقوق – جلسه صد و بیست و یکم – راه های کمک به رعایت حق عورت – ۳. تهدید نفس به عذاب الهی

جلسه ۱۲۱ – PDF جلسه صد و بیست و یکم  راه های کمک به رعایت حق عورت – ۳. تهدید نفس به عذاب الهی ۱۴۰۳/۱۰/۰۵ سخن ما درباره این کلام نورانی امام سجاد(ع) بود که چگونه می‎توان به حفظ حق این عضو خاص از بدن کمک کرد «حق العوره یا حق الفرج». بعد از اینکه ما حقوق آن را بیان کردیم، گفتیم امام سجاد(ع) چهار راه برای رعایت حق این عضو بیان کردند، دو راه را بیان کردیم: یکی غض البصر و دیگری کثرت یاد مرگ. ۳. تهدید نفس به عذاب الهی برخی گمان کردند این راه با ادامه‎اش که فرموده «والتخویف لها به» یک راه است و بعضی اساسا «والتهدد لنفسک بالله و التخویف لها به» را در ادامه

تفسیر – جلسه هجدهم – آیه ۵۸ و ۵۹ – بخش‌های پنج‌گانه آیه ۵۸ – بخش پنجم: «نغفرلکم خطایاکم و سنزید المحسنین» – مطلب چهارم: تفاوت خطیئة و الفاظ مشابه آن – ۳. ذنب – ۴. معصیت – ۵. سیئه – معنای خطایا در آیه

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم  آیه ۵۸ و ۵۹ – بخش‌های پنج‌گانه آیه ۵۸ – بخش پنجم: «نغفرلکم خطایاکم و سنزید المحسنین» – مطلب چهارم: تفاوت خطیئة و الفاظ مشابه آن – ۳. ذنب – ۴. معصیت – ۵. سیئه – معنای خطایا در آیه ۱۴۰۳/۱۰/۰۴   خلاصه جلسه گذشته یک فاصله طولانی بین آخرین جلسه درس تفسیر پیش آمد؛ اتفاقاً موضوع سخن همین سؤالی بود که جنابعالی مطرح کرده بودید که فرق بین واژه‌های خطئیة، اثم، ذنب، سیئه و معصیت چیست. به تعطیلی ایام فاطمیه برخورد کردیم و یک هفته هم به خاطر مشکل بیماری من نتوانستم بیایم؛ یک هفته هم به خاطر تعطیلی‌ها مقدور نبود. از این پنج واژه، ما درباره خطئیه و اثم توضیحات اجمالی داریم؛

شرح رساله حقوق – جلسه صد و بیستم – ۲. کثرت یاد مرگ – سایر آثار مرگ – ۸. آسان شدن مرگ – ۹. احیای قلب – ۱۰. قناعت

جلسه ۱۲۰ – PDF جلسه صد و بیستم  ۲. کثرت یاد مرگ – سایر آثار مرگ – ۸. آسان شدن مرگ – ۹. احیای قلب – ۱۰. قناعت ۱۴۰۳/۰۹/۲۸   درباره آثار یاد مرگ مطالبی را عرض کردیم. با استناد به روایتی از امام صادق(ع) به هفت اثر از آثار ذکر موت اشاره کردیم که در صدر آنها مسئله هدم شهوات و از بین بردن شهوات بود. لطافت روح، تقویت ایمان و عقیده و باورهای قلبی، تحقیر دنیا از آثاری بود که بعضی جنبه ایجابی داشت و برخی جنبه سلبی. برخی آثار دیگر یاد مرگ اگر بخواهیم کثرت یاد مرگ را فهرست کنیم زیاد است. اگر مجموعه آیات و روایاتی که اشاره به آثار مرگ اندیشی دارد، بخواهیم اگر بیان