سایر دروس

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم آیه ۳۱ _ بیان نمادین یا بیان واقعیت؟ ۱۳۹۸/۰۹/۲۰ بیان نمادین یا بیان واقعیت؟ بعد از بیان مفردات آیه ۳۱ و قبل از ورد به تفسیر این آیه، مسئله ای که هم برای این مقام و هم برخی مقامات و آیات دیگر راه گشا است، این است که برخی از اوقات در آیات قرآن بعضی از مسائل و مطالب به نحوی مطرح شده که انسان تردید پیدا می‌کند که این مسائل و قضایا جنبه واقعی دارد یا جنبه نمادین؟ مثلا در همین آیه بحث تعلیم اسماء به آدم و همچنین عرضه اسماء به ملائکه مطرح است. در آیه قبل مسئله اعلام خلافت انسان به ملائکه و پرسش ملائکه و جواب خداوند مطرح

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم آیه ۳۱ _ مفردات ۱۳۹۸/۰۹/۱۹ ادامه بررسی مفردات بحث در مفردات آیه ۳۱ سوره بقره بود. در جلسه گذشته در مورد واژه علّمَ و تعلیم نکاتی عرض شد. ۲. آدم واژه دوم آدم است. عرض شد که آدم از ریشه ادمه به معنای درون زمین یا ادیم به معنای بیرون زمین است. ادمه به معانی مختلفی وارد شده است؛ مثلا به معنای گندمگونی آمده و آدم به معنای فرد گندمگون است یا به معنای الفت و اختلاط است. چرا به اولین انسانی که خداوند خلق کرده آدم گفته شده است؟ ازهری از قول زجاج می‌گوید که آدم از «ادیمُ الارض» مشتق شده و چون انسان از خاک تشکیل شده است، لذا «ادیم الارض» محسوب

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم آیه ۳۱ _ مفردات ۱۳۹۸/۰۹/۱۸ آیه ۳۱ «وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ». توضیح اجمالی معنای آیه این است که خداوند تبارک و تعالی همه اسماء را به آدم تعلیم کرد، آنگاه این اسماء را بر ملائکه عرضه نمود و خطاب به ملائکه فرمود، اگر به این اسماء صداقت دارید، اخبار و إنباء کنید. طبق معمول بحث های گذشته، اولین مطلب بیان ارتباط این آیه با آیات قبل است. آیه قبل درباره اعلام خلافت انسان بود و سپس سوالی که فرشتگان از خداوند پرسیدند و خداوند به آن‌ها پاسخ داد. خداوند بعد از پرسش ملائکه به طور اجمال فرمود: «إنّی اعلمُ ما لا تعلمون»، من

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم آیه ۳۰ _ بخش دوم: إنی أعلمُ ما لا تعلمون _ علم اسماء ۱۳۹۸/۰۹/۱۳ علم اسماء آخرین مطلبی که از بخش دوم از آیه ۳۰ باقی مانده مربوط به فرموده خداوند تبارک و تعالی به ملائکه در پاسخ به سوال آن‌ها است که فرمود: «إنّی أعلمُ مالا تعلَمون». ما وجوهی را برای آن چیزی که خداوند به ملائکه فرمود من می‌دانم و شما نمی‌دانید را بیان کردیم. اما به نظر می‌رسد که به قرینه برخی از آیات بعدی، آنچه را که خداوند اخبار از عدم اطلاع ملائکه بر آن داده و در واقع برخی از احتمالات گذشته هم ریشه اش همین مطلب است، مسئله علم به اسماء است که این زمینه را برای ورود

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم آیه ۳۰ _ افسانه هاروت و ماروت و بررسی آن ۱۳۹۸/۰۹/۱۲ واقعیت هاروت و ماروت یکی از مسائلی که در ذیل این آیه مطرح می‌شود و با آنچه که ملائکه در مورد اعلام خلافت انسان پرسیدند و پاسخی که خداوند به آن‌ها دادند مرتبط است، مسئله و قصه هاروت و ماروت است. داستان هاروت و ماروت در آیه ۱۰۲ سوره بقره به مناسبت ذکر نام این دو مطرح خواهد شد. در آیه ۱۰۲ سوره بقره آمده: «وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ و َمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم آیه ۳۰ _ بخش دوم: إنی أعلَمُ ما لا تَعلَمون ۱۳۹۸/۰۹/۱۱ «إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ» در بخش دوم آیه ۳۰ از سوره بقره وجه سوال ملائکه از خداوند متعال و احتمالاتی که پیرامون آن مطرح بود ذکر شد. «قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ». ما مطالبی درباره سوال ملائکه و اخباری که درباره انسان دادند و حکایتی که از فعل خودشان کردند را عرض کردیم. خداوند متعال در پاسخ میفرماید: «إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ». درباره این بیان خداوند تبارک وتعالی یک مطلب این است که اساسا چرا در اینجا خداوند متعال به نحو اجمال پاسخ ملائکه را داد و ثانیا و مهم تر اینکه آن

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم آیه ۳۰ _ بخش دوم _ متعلق «نقدس» ۱۳۹۸/۰۹/۰۶ متعلق «نقدس» در ادامه مطلبی که فرشتگان و ملائکه درباره افساد و سفک دماء به خداوند گفتند، عرض کردند: «نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ». جلسه گذشته درباره «نُسَبّحُ بحمدک» و احتمالاتی که در جار و مجرور از حیث معنای «باء» و متعلّق «بحمدک» وجود دارد سخن گفتیم و نکاتی را عرض کردیم. دو فرض در مسئله اما در مورد «نقَدّسُ لک»، معنای آیه به حسب ظاهر این است که ما تقدیس می‌کنیم برای تو. سوال این است که مقدّس و آن چیزی که تقدیس می‌شود چیست. دو فرض در اینجا قابل طرح است. یکی اینکه آن چیزی که مورد تقدیس ملائکه قرار میگیرد خود خداوند

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم آیه ۳۰ _ بخش دوم: پاسخ به یک اشکال در فرض حقیقی بودن سوال فرشتگان _ احتمالات پنجگانه در مورد «باء» بحمدک ۱۳۹۸/۰۹/۰۵ اشکال بر فرض حقیقی بودن استفهام فرشتگان بحث به این نقطه رسید که بر فرض پذیرش این مطلب که سوال فرشتگان اعتراض و انکار نبوده و بلکه استفهام حقیقی بوده، در عین حال مشکل هنوز باقی است و آن اینکه این با شأن ملائکه سازگار نیست. به عبارت دیگر سوال این است که چگونه می‌توان بین حقیقی بودن استفهام و حقیقت وجودی ملائکه جمع کرد. چون حقیقت ملائکه اطاعت محض و عبادت است. ادب عبادت این است که در آنجایی که باید سکوت کنند، ساکت باشند و آنجایی که باید سخن

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم آیه ۳۰ _ بخش دوم _ وجه اخبار فرشتگان از افساد و سفک دماء ۱۳۹۸/۰۹/۰۴ خلاصه جلسه گذشته بحث در وجوهی بود که برای اخبار فرشتگان از سفک دماء و افساد ذکر شده است. عرض کردیم که وجوه مختلفی گفته شده که چگونه ملائکه اطلاع داشتند و یا خبر داشتند که انسان اهل سفک دماء و خونریزی است. چون در سوالشان به خدا عرض می‌کنند که موجودی خلق می‌کنی که اهل افساد و سفک دماء است. گفتیم که این تارۀً علی وجه الاستنباط و الظن است و أخری علی وجه الیقین. البته اگر بگوییم اخبار ظنی است ممکن است با این مشکل مواجه شود که فرشتگان چرا بر اساس ظن و حدس و گمان

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم آیه ۳۰ _ بخش دوم: سوال فرشتگان از خداوند _ مبنای استفهام جهت سوم: وجه اخبار فرشتگان از فساد و خونریزی انسان ۱۳۹۸/۰۸/۲۹ خلاصه جلسه گذشته در بخش دوم آیه ۳۰ سوره بقره عرض شد که گفتگویی بین خداوند تبارک و تعالی بعد از اعلام خلافت انسان صورت گرفته و ملائکه سوالی را از خدا پرسیدند. در مورد این سوال تا اینجا درباره دو جهت سخن گفتیم. جهت اولی این بود که اساسا اعلام خلافت و گفتگو بین خدا و فرشتگان و یا به تعبیر دیگر این موضوع یکبار مورد بحث و گفتگو قرار گرفته یا آنکه این مسئله توسط خداوند چندبار صورت گرفته. گفتیم که این مسئله یک حقیقت بوده که از زوایای