رجال و درایه

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم راههای توثیق عام – مشایخ ثقات ۱۳۹۱/۱۱/۰۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالات مرحوم آقای خویی در مورد مشایخ ثقات بود، عرض کردیم درباره جمعی از بزرگان که در تعداد آنها اختلاف است، گفته شده «لایروون و لایرسلون الا عن ثقة»، قدر متیقن از این گروه سه نفرند؛ ابن ابی عمیر، محمد بن احمد بن ابی نصر بزنطی و صفوان بن یحیی. مرحوم آقای خویی چهار اشکال به این مطلب دارند که ما این اشکالات را بیان کردیم و به سه اشکال پاسخ دادیم. اشکال چهارم این بود که اگر این مطلب درست باشد که این جماعت «لایروون و لایرسلون الا عن ثقه» پس چرا خود مرحوم شیخ طوسی که اساس این ادعا

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم راههای توثیق عام- مشایخ ثقات ۱۳۹۱/۱۰/۰۵   بحث در اشکالات مرحوم آقای خویی به ادعای مرحوم شیخ بود که درباره گروهی از روات که قدر متیقن آنها سه نفرند، فرمودند: «لایروون و لایرسلون الا عن ثقة». بررسی اشکال چهارم اشکال چهارم این بود که اگر این ادعا در مورد این افراد صحیح باشد پس چگونه شیخ و نجاشی بعضی از مشایخ این جماعت را تضعیف کرده‏اند مثلاً در مورد ابن ابی عمیر گفته شده که از سیزده نفر روایت نقل کرده که از این تعداد بعضی از آنها بالاتفاق ضعیف‏اند، برخی دیگر هم محل اختلاف است. در مورد صفوان گفته شده از هفت نفر روایت کرده و در مورد بزنطی گفته شده از پنج

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم راههای توثیق عام- مشایخ ثقات ۱۳۹۱/۱۰/۰۳   بررسی اشکالات چهارگانه آقای خویی بحث در اشکالات مرحوم آقای خویی به ادعای شیخ طوسی بود، عرض شد شیخ طوسی به اصحاب نسبت داده که جمعی از اصحاب که در تعداد آنها اختلاف است و قدر متیقن از آنها سه نفر است و تا نُه نفر هم ذکر شده‏اند «لایروون و لایرسلون الا عن ثقة» که این گروه معروف به مشایخ ثقات هستند. مرحوم آقای خویی به این بیان از چهار ناحیه اشکال کردند که باید ببینیم این اشکالات وارد است یا خیر؟ بررسی اشکال اول اشکال اول این بود که این ادعا صرفاً یک اجتهاد و استنباط از ناحیه خود شیخ است و مستند این ادعا

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم راههای توثیق عام- مشایخ ثقات ۱۳۹۱/۱۰/۲۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در گروهی بود که مشهورند به اینکه «لایروون و لایرسلون الا عن ثقة». در مورد این بیان و دامنه شمول این بیان مطالبی گفته شد که محصل آن این بود که سه نفر یعنی محمد بن ابی عمیر، احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی و صفوان بن یحیی کسانی هستند که اگر روایتی به صورت مسند نقل کنند حتماً از ثقه است و اگر هم روایت را به صورت مرسل نقل کنند مرسل آنها از نظر اعتبار مثل مسانید دیگران است. عرض کردیم مرحوم آقای خویی چهار اشکال به این مطلب دارند و این چهار اشکال حول این محور است که این

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم راههای توثیق عام- مشایخ ثقات ۱۳۹۱/۱۰/۲۶   مشایخ ثقات بحث در توثیقات عامه است. یکی از توثیقات عامه اصحاب اجماع بود. دومین مورد بحث از کسانی است که درباره آنها مشهور شده که «لایروون و لایرسلون الا عن ثقةٍ». البته این بحث در کتب رجالی به عنوان مشایخ الثقات هم شهرت دارد، در مورد بعضی از افراد معروف شده که آنها روایت نمی‏کنند و روایت را ارسال نمی‏کنند مگر از ثقه. ظاهر عبارت «لایروون و لایرسلون الا عن ثقة» هم شامل مسانید می‏شود هم شامل مراسیل. در جایی که روایت مسند باشد، یعنی همه وسائط در سلسله سند ذکر شده باشند گفته می‏شود «لایروون الا عن ثقة»، یعنی از خودشان و مابعد آنها تا

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم راههای توثیق عام- اصحاب اجماع ۱۳۹۱/۰۹/۲۱   خلاصه جلسه گذشته از ادله مرحوم حاجی نوری مبنی بر اینکه مفاد عبارت «اجمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم» این است که این گروه «لایروون و لایرسلون إلا عن ثقةٍ» دو دلیل گفته شد. دلیل سوم ایشان می‏فرماید در کتب رجالی از بعضی روات به عنوان صحیح الحدیث یاد شده و این اشخاص نامشان در فهرست روات در کتب رجالی ذکر شده است مثلاً نوشته‏اند «فلانٌ ثقةٌ صحیح الحدیث». استعمال عنوان «صحیح الحدیث» که در مورد این افراد بکار رفته جز با وثاقت این افراد و افراد بعد از آنها تا امام معصوم (ع) سازگاری ندارد، یعنی وقتی به این افراد، صحیح الحدیث گفته می‏شود قطعاً

جلسه ۱۲ – PDF جلسه دوازدهم راههای توثیق عام- اصحاب اجماع ۱۳۹۱/۰۹/۱۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در مفاد عبارت اجمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم بود، عرض کردیم در این عبارت احتمالاتی وجود دارد، بنا بر یک احتمال که مختار محدث نوری بود مفاد این عبارت این است که این جماعت که ۱۸ نفرند هم خودشان ثقه‏اند و هم کسانی که به عنوان مشایخ آنها محسوب می‏شوند، چه با واسطه و چه بی واسطه لذا این عبارت دلالت بر توثیق این جماعت و اشخاص بعد از آنها تا امام معصوم (ع) می‏کند، دلیل اول بر این مدعا در جلسه گذشته ذکر و مورد بررسی قرار گرفت که محصل این دلیل این بود که احراز صحت احادیث از طریق

جلسه ۱۱ – PDF جلسه یازدهم راههای توثیق عام ۱۳۹۱/۰۹/۱۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در بین احتمالات مختلف درباره عبارت «اجمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم» عمده احتمالات دو احتمال است؛ یکی احتمال اول که از طرف مرحوم فیض مطرح شده و دیگری احتمال چهارم که مختار مرحوم حاجی نوری است. مرحوم حاجی نوری اشکالاتی به احتمال اول داشتند که آنها را ذکر و پاسخ دادیم. اما احتمال چهارم که مختار مرحوم حاجی نوری بود این است که مفاد عبارت «اجمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم» این است که صحت احادیث مروی از طریق این جماعت در واقع به معنای وثاقت آنهاست؛ یعنی اجمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم به این معناست که این جماعت

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم راههای توثیق عام ۱۳۹۱/۰۹/۱۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در طرق توثیق عام بود، یکی از این طرق، اصحاب اجماع است که بعضی از افراد به عنوان اصحاب اجماع معروف شده‏اند و درباره آنها گفته شده اجتعمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم، بحث‏هایی در مورد اصحاب اجماع داشتیم، یکی دیگر از مباحثی که درباره اصحاب اجماع باید پیگیری شود مفاد عبارت: اجتعمت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم می‏باشد، در مورد معنای این عبارت چند احتمال داده شده که ما قبلاً به چهار احتمال اشاره کردیم و احتمال اول و دوم مورد بررسی قرار گرفت، احتمال اول این بود که مراد از تصحیح ما یصح عنهم، تصدیق روایت و حکایت این جماعت است

جلسه ۹ – PDF جلسه نهم راه های توثیق عام- اصحاب اجماع ۱۳۹۱/۰۸/۱۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد تعبیر اجمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم چند احتمال وجود دارد، یعنی مفاد این عبارت محتمل است که چند معنی داشته باشد و این خیلی مهم است که مفاد این عبارت روشن شود چون آثاری هم در پی پذیرش هر یک از این احتمالات مترتب می­شود؛ مثلاً اینکه آیا این جماعت از هر کسی که نقل کنند او هم ثقه است یا فقط خودشان ثقه­اند؟ آیا به دلالت مطابقی از این عبارت ثقه بودن این جماعت استفاده می­شود یا به دلالت التزامی؟ به هر حال نتیجه این احتمالات بر اساس آنچه که ما گفتیم تارةً وثاقت خود این

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم راه های توثیق عام- اصحاب اجماع ۱۳۹۱/۰۸/۰۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در مفاد عبارت اجمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم بود که در مورد اصحاب اجماع ذکر شده است. عرض کردیم در مورد این عبارت چهار احتمال وجود دارد که لازم است این احتمالات به همراه قائلین آنها و ادله و شواهد و مؤیداتشان مورد بررسی قرار گیرد تا ببینیم که منظور از این عبارت چیست. احتمال اول این بود که مراد از تصحیح ما یصح عنهم تصدیق روایت و حکایت آنهاست نه خود حدیث و مروی. این احتمال توسط مرحوم فیض کاشانی [۱] اختیار شده و به نظر ایشان معنای این عبارت این است که این اشخاص در حکایت و روایتشان

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم راه های توثیق عام- اصحاب اجماع ۱۳۹۱/۰۸/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در اصحاب اجماع بود، نوبت رسید به مفاد آنچه که در مورد این افراد گفته شده، این تعبیر که اجمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم در مورد هجده نفر از اصحاب به کار رفته است، حال باید دید منظور از تصحیح ما یصح عنهم چیست، متعلق اجماع و معقد اجماع اصحاب تصحیح ما یصح عنهم است که باید ببینیم منظور از این عبارت چیست؟ منظور از تصحیح تصدیق است یعنی تصدیق ما یصح عنهم ولی منظور از عبارت یصح عنهم باید روشن شود. در مورد ما یصح عنهم چهار احتمال وجود دارد که ما باید این چهار احتمال را با ادله

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم راه های توثیق عام- اصحاب اجماع ۱۳۹۱/۰۷/۳۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در اصحاب اجماع بود، نوبت رسید به مفاد آنچه که در مورد این افراد گفته شده، این تعبیر که اجمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم در مورد هجده نفر از اصحاب به کار رفته است، حال باید دید منظور از تصحیح ما یصح عنهم چیست، متعلق اجماع و معقد اجماع اصحاب تصحیح ما یصح عنهم است که باید ببینیم منظور از این عبارت چیست؟ منظور از تصحیح تصدیق است یعنی تصدیق ما یصح عنهم ولی منظور از عبارت یصح عنهم باید روشن شود. در مورد ما یصح عنهم چهار احتمال وجود دارد که ما باید این چهار احتمال را با ادله

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم راه های توثیق عام ۱۳۹۱/۰۷/۲۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در توثیقات خاصه بود، عرض کردیم طرق و راه­هایی برای توثیق خاص ذکر شده است. منظور از توثیق خاص این بود که وثاقت یک راوی مشخص ثابت شود. به دو راه از راه­های توثیق خاص در جلسه گذشته اشاره کردیم؛ یکی تصریح یکی از معصومین(ع) به وثاقت یک شخص بود و دیگری توثیق علماء رجالی بود که تفصیل آن را بیان کردیم که توثیق متقدمین و متأخرین از علماء رجال چه حکمی دارد و به مبانی مختلفی که در این مسئله وجود دارد اشاره کردیم. طریق سوم: ادعای اجماع سومین طریق از طرق توثیق خاص ادعای اجماع بر وثاقت یک روای است. گاهی بعضی

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم راه های توثیق خاص ۱۳۹۱/۰۷/۱۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در توثیقات خاصه بود، عرض کردیم طرق توثیق خاص بر حسب آنچه که در کتب رجالی گفته شده چهار طریق است. طریق اول را در جلسه گذشته بیان کردیم که عبارت بود تصریح یکی از ائمه معصومین(ع) به وثاقت یا عدالت شخصی لکن مشکلی در این رابطه وجود داشت که آن را هم اشاره کردیم. طریق دوم: تصریح اعلام رجال دومین راه از طرق توثیق خاص تصریح یکی از اعلام رجالی است لکن از آنجا که دسته­ای از اعلام رجال به عنوان متقدمین و گروهی به عنوان متأخرین شناخته می­شوند باید ببینیم آیا مطلق توثیق یا تصریح یکی از اعلام رجال به وثاقت، توثیق

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم مقدمه ۱۳۹۱/۰۷/۱۶   مقدمه بعد از مباحثی که پیرامون جوامع روایی اولیه و ثانویه و مصادر اولیه و ثانویه علم رجال داشتیم مناسب است که به بعضی از بحث­هایی که در متن علم رجال وجود دارد بپردازیم. یکی از مباحث مهم علم رجال بحث توثیقات خاصه و عامه است. مقدمةً عرض می­کنیم در علم اصول ثابت شده که خبر واحد حجت است و بحث از حجیت خبر واحد یکی از مباحث مهمی است که در علم اصول تعقیب می­شود لکن آنچه که در علم اصول بحث می­شود یک بحث کبروی یعنی بحث از اصل حجیت خبر واحد است، مبانی در باب حجیت خبر واحد هم مختلف است، اگر ما بخواهیم مجموعه مبانی مربوط به

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم رجال ابن داوود- خلاصه الاقوال ۱۳۹۱/۰۷/۱۱   عرض کردیم مصادر ثانویه رجالیه چهار کتاب است که درباره دو کتاب یعنی فهرست شیخ منتجب الدین و معالم العلماء ابن شهر آشوب مازندرانی بحث کردیم. دو کتاب دیگر از مصادر ثانویه علم رجال باقی مانده که به بحث درباره آنها می­پردازیم. رجال ابن داوود رجال ابن داوود اولین کتاب رجالی است که به ترتیب حروف تنظیم شده است. ابن داوود حلی معاصر علامه حلی است. ابن داوود حلی متولد ۷۴۷ه.ق و علامه حلی متولد ۷۴۸ه.ق است. البته در مورد سال وفات ابن داوود تاریخ دقیقی ذکر نشده، اینکه بعد از علامه حلی از دنیا رفته یا قبل از او معلوم نیست. نام کامل او تقی الدین

جلسه ۱ – PDF جلسه اول فهرست شیخ منتجب الدین- معالم العلماء ۱۳۹۱/۰۷/۰۹   مروری بر مباحث گذشته عمده بحث ما تا اینجا درباره جوامع روائی اعم از جوامع روایی اولیه و جوامع روایی ثانویه بود، گفتیم جوامع حدیثی شیعه را می­توان به دو قسم تقسیم کرد. منظور از جوامع روایی اولیه کتاب­های خاصی است که به عنوان جامع حدیثی معروفند و معنای جامع حدیثی را هم ما ذکر کردیم. ابتدائاً درباره کتب اربعه و اعتبار آنها بحث کردیم، نظر ما این شد که کتب اربعه معتبرند و روایاتی که در کتب اربعه ذکر شده حجیت دارند. سپس اجمالاً درباره مستطرفات سرائر، نوادر الحکمه، دعائم الاسلام، تفسیر علی بن ابراهیم قمی، کامل الزیارارت و عوالی اللئالی بحث کردیم بعد از