تفسیر

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم چهار نکته در مورد آیه هفدهم _ آیه هجدهم ۱۳۹۶/۱۱/۰۹   قبل از اینکه به آیه هجدهم که در ادامه مطلب آیه هفدهم است بپردازیم چهار نکته باقی مانده که آن را عرض می‌کنم و بعد وارد بحث آیه هجدهم می‌شویم. نکته اول نکته اول اینکه معنای روشن شدن نور و سپس خاموشی آن در مورد منافقین چیست؟ در آیه می‌فرماید«مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَکَهُمْ فِی ظُلُمَاتٍ لا یُبْصِرُونَ»، اینها دو مرحله در زندگیشان اتفاق میافتد،۱. اینکه اینها یک نوری را روشن می‌کنند، ۲. خداوند آن نور را خاموش می‌کند، ما برای این قسمت یک توضیحی دادیم و دو احتمال ذکر کردیم، یک احتمال

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم آیه17_ دو دیدگاه درباره تمثیلات قرآنی _فرو بردن در تاریکی، کیفر نفاق ۱۳۹۶/۱۰/۰۸   یک مطلب از مقدمه ای که دیروز درمورد آن بحث کردیم باقی مانده که ذکر می‌کنیم و بعد به مطالبی که در خصوص این آیه می‌بایست پرداخته بشود می‌پردازیم. دو دیدگاه درباره تمثیلات قرآنی  به طور کلی در مورد مثال‌هایی که در قرآن ذکر شده و مصادیق آن به عنوان مشبه به بیان گردیده دو دیدگاه وجود دارد: ۱. برخی از بزرگان معتقدند مثال‌هایی که در قرآن ذکر شده، همان ظاهر متعارف آن مقصود است، یعنی اینجا فقط تشبیه محض مورد نظر است و غرض از ذکر مصداق تقریب مطالب عالیه و معقول به ذهن مخاطب است، چون

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم آیه هفدهم_ مقدمه: فوائد تمثیل_ روش قرآن در تمثیل ۱۳۹۶/۱۱/۰۷   آیه هفدهم«مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ الَّذِی اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَکَهُمْ فِی ظُلُمَاتٍ لا یُبْصِرُونَ» خداوند متعال بعد از بیان ویژگیهای هفتگانه منافقین و نیز توصیف سرنوشت و عاقبت آنها در این دنیا و خسارت و زیان هنگفتی که نصیب آنها در تجارت آدمی در عرصه حیات می‌شود به بیان دو مثال می‌پردازد تا آن مطالب به خوبی روشن و آشکار شود، در آیه هفدهم و هجدهم مثل اول را و در آیه نوزدهم و بیستم مثل دوم را ذکر می‌کند. مثل اول در واقع یا مربوط به عقیده و بینش منافقین است یا مربوط به یک گروه

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی ام آیه شانزدهم_ تجارت زیانبار منافقین ۱۳۹۶/۱۱/۰۲   در مورد آیه شانزدهم، بعد از بیان یک مقدمه کلی درباره اینکه از دید قرآن دنیا عرصه تجارت انسان است، بیع و شراء انسان می‌تواند بسیار سود ده و رابح باشد یا می‌تواند زیان ده و بائر باشد، حال باید درباره خود این آیه نکات و مطالبی را عرض کنیم. تجارت زیانبار منافقین نکته مهم در این آیه این است که بعد از بیان ویژگی‌های هفتگانه منافقین، به عاقبت یا به سرنوشت آنها اشاره می‌کند، یعنی نتیجه عمل منافقین در این دنیا این است، اینجا دیگر بحث از ویژگی منافقین و خصلت و صفت منافقین مطرح نیست، بلکه توصیف کارهایی است که انجام داده اند، یعنی

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم ویژگی ششم و هفتم_آیه شانزدهم_ دنیا عرصه تجارت انسان ۱۳۹۶/۱۱/۰۱   ویژگی ششم: عدم شعور آنچه تا بحال درباره اوصاف و ویژگی‌های منافقین ذکر شد، یک بخشی به صورت مستقیم در خود آیات به عنوان ویژگی‌های منافقین مطرح شد، پنج خصوصیت و صفت به ترتیب در طی این آیات مورد تصریح قرار گرفت، منتهی دو خصوصیت هم به تبع دو خصوصیت از این خصوصیات هم علاوه بر آنها ذکر شده است، یکی عدم شعور و دیگری عدم العلم، در ضمن آیه مبین ویژگی اول، یعنی خدعه، قرآن فرمود:« و ما یخدعون إلا انفسهم ولکن لا یشعرون»، به تبع بیان این خصوصیت منافقین اشاره به یک ویژگی دیگر کرد و آن عدم شعور

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم آیه پانزدهم_ مجازات منافقین با استهزاء و کیفیت آن ۱۳۹۶/۱۰/۳۰     آیه پانزدهم«اللَّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَیَمُدُّهُمْ فِی طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُونَ» گفته شد ویژگی پنجم منافقین و صفتی که در این آیات برای این گروه از مردم ذکر شده است استهزاء و سخریه گرفتن خدا و رسول و مؤمنین است، طبق آیه چهاردهم آنها در مواجهه با مؤمنین می‌گویند ایمان آوردیم اما وقتی با دوستان خود خلوت می‌کنند می‌گویند ما با شما هستیم و آنها را استهزاء می‌کنیم. مجازات منافقین با استهزاء در آیه پانزدهم خداوند می‌فرماید:« اللَّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ »آنها گفتند ما مؤمنین و پیامبر را استهزاء می‌کنیم، حال خداوند می‌فرماید خدا آنها را استهزاء می‌کند و به سخریه می‌گیرد، این بر

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم آیه چهاردهم_ ویژگی پنجم: استهزاء ۱۳۹۶/۱۰/۲۶   آیه چهاردهم«وَإِذَا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَیَاطِینِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَکُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ» بر اساس این آیه منافقین وقتی اهل ایمان را ملاقات می‌کردند، می‌گفتند ما ایمان آوردیم اما هنگامی که نزد دوستان خود می‌رفتند و با آنها خلوت می‌کردند، می‌گفتند ما با شما هستیم و مؤمنان را استهزاء می‌کنیم. ویژگی پنجم منافقین: استهزاء این آیه در واقع به بیان ویژگی پنجم منافقین می‌پردازد، ویژگی پنجم منافقین استهزاء است، حال در مورد استهزاء توضیح خواهیم داد ولی اجمالاً موضوع این آیه ویژگی پنجم منافقین است و بعد از خدعه و نیرنگ و بیماری قلب و روح و افساد در زمین و

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم آیه سیزدهم_ ویژگی چهارم: سفاهت ۱۳۹۶/۱۰/۲۴   آیه سیزدهم«وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ آمِنُوا کَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُوا أَنُؤْمِنُ کَمَا آمَنَ السُّفَهَاءُ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاءُ وَلَکِنْ لا یَعْلَمُونَ» وقتی به منافقین گفته می‌شود که شما هم ایمان بیاورید همانطوری که مردم ایمان آوردند، پاسخ می‌دهند آیا ما هم ایمان بیاوریم همانگونه که سفیهان ایمان آورده‌اند، آگاه باشید که آنها خود سفیه هستند ولی نمی‌دانند. ویژگی چهارم منافقین: سفاهت آیه سیزدهم درباره ویژگی چهارم مناففین سخن می‌گوید. تا به اینجا درباره سه خصلت و ویژگی منافقین مطالبی مطرح شد، در آیات قبلی درباره خدعه و فریب و نیرنگ و نیز درباره بیماری دل و قلب و روح منافقین و همچنین افساد آنها در روی

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم آیه دوازدهم_ ویژگی سوم: افساد در زمین ۱۳۹۶/۱۰/۲۳   آیه دوازدهم«أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَکِنْ لا یَشْعُرُونَ» آگاه باشید که منافقین مفسد هستند ولی آنها نمی‌دانند و فاقد ادراک و شعور هستند. خداوند متعال در آیات قبل ابتدا منافقین را دعوت به ایمان کرده است و آنها در مقابل به دروغ اظهار ایمان می‌کنند، «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْیَوْمِ الآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِینَ»، در آیه یازدهم نهی از منکر کرده است«وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ لا تُفْسِدُوا فِی الأرْضِ»، آنگاه نهی از منکر و فساد فی الارض نمود آنها در پاسخ ادعا می‌کنند که ما مصلح هستیم نه مفسد، «قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ» در اینجا خداوند در برابر پاسخ منافقین که ادعای

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم آیه یازدهم_ ویژگی سوم منافقین: افساد در زمین ۱۳۹۶/۱۰/۲۰   دو نکته درباره آیه دهم دو نکته از آیه دهم باقی مانده که آن را هم عرض می‌کنیم: نکته اول: یکی در مورد کلمه ألیم است،«و لهم عذاب ألیم»، که به عنوان صفت عذاب ذکر شده و دو احتمال در مورد آن جریان دارد: ۱. اینکه ألیم به معنای مولم، یعنی دردآور باشد، ۲. ألیم به معنای دردناک، نه مولم به معنای دردآور. مفسرین ألیم را بعضاً به معنای مولم گرفته اند و برخی هم به معنای دردناک، هر دو صحیح است، هم ما می‌توانیم ألیم را به معنای مولم بگیریم، و بگوییم«للمنافقینَ عذابٌ مولم» یا بگوییم برای منافقین عذاب دردناک است

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم آیه دهم _ ویژگی دوم: مرض قلبی ۱۳۹۶/۱۰/۱۸    آیه دهم«فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ بِمَا کَانُوا یَکْذِبُونَ» محصل معنای این آیه که همانند آیه قبل درباره منافقین است، این است که در قلب‌های منافقین مرض است و خداوند هم مرض آنها را افزود و به همین جهت آنها دارای عذاب شدید و دردناک هستند و سبب این عذاب دردناک هم کذب و دروغ آنها است. ویژگی دوم: مرض قلبی« فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ» این آیه در واقع ویژگی دوم منافقین را ذکر می‌کند، در آیه نهم از مکر و خدعه به عنوان مهمترین و برترین خصوصیت منافقین یاد کرده است، در این آیه به ویژگی دیگر منافقین اشاره

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم آیه نهم_ نفاق ریشه ریا و شرک ۱۳۹۶/۱۰/۱۷   خلاصه جلسه گذشته در آیه نهم اجمالاً عرض کردیم که این آیه یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و خصلت‌های منافقین را بیان می‌کند و آن هم خدعه و مکر و نیرنگ است، اما با اینکه این‌ها خدعه می‌کنند با خدا و مؤمنین، فی الواقع این خدعه با خود آنهاست، یعنی خود فریبی است، نه دیگر فریبی، منتهی آنها دقت ندارند و به رمز و راز این مطلب پی نمی‌برند که خدعه با خدا و مؤمنین در واقع خدعه با خودشان است. خدعه منافقین با کفار نکته‌ای که باقی مانده، این است که درست است که در آیه بحث از خدعه منافقین با خدا و

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم آیه نهم_خدعه و مکر مهم‌ترین ویژگی منافقین ۱۳۹۶/۱۰/۱۲   آیه نهم«یُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَمَا یَخْدَعُونَ إِلا أَنْفُسَهُمْ وَمَا یَشْعُرُونَ» معنای آیه این است که منافقین با خداوند و مؤمنان خدعه می‌کنند ولی در واقع آنها جز با خودشان، خدعه و مکر نمی‌کنند و نمی‌دانند و دقت نمی‌کنند که در واقع خود را فریب می‌دهند. صفات منافقین ۱. خدعه و مکر این آیه همانطور که گفته شد در مقام توصیف منافقین و بیان بعضی از ویژگی‌ها و صفات منافقین است. آیات هشتم تا بیستم مجموعاً درباره معرفی منافقین است، بعد از اینکه به اصل وجود منافقین به عنوان صنف سوم از اصناف مردم در برابر دین خدا اشاره کردیم، اولین ویژگی که

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم آیه هشتم_ ارتباط آیه با آیات قبل و بعد_ نکات ۱۳۹۶/۱۰/۱۰   آیه هشتم«وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْیَوْمِ الآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِینَ» ترجمه آیه این است که از مردم کسانی هستند که می‌گویند ما به خدا و قیامت ایمان آوردیم در حالی که آنها مؤمن نیستند. موضوع آیات ۸ تا۲۰ به طور کلی از آیه هشتم تا آیه بیستم درباره منافقین مطالبی را خداوند متعال فرموده‌اند، البته تفصیل بحث درباره منافقین در سوره منافقون و برخی از آیات دیگر در سور دیگر قرآن مطرح شده است، ولی این سیزده آیه درباره منافقین است، و برخی از صفات و خصلت‌های آنها و سرانجام آنها بیان شده است. ارتباط این آیه با آیات قبل

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم آیه هفتم_ نکات_ روایت درباره انواع کفر ۱۳۹۶/۱۰/۰۴   در مورد آیه هفتم نکاتی به عرض رسید. نکته ششم آخرین نکته‌ای که باقی مانده این است که آیا لسان این آیه و این بیان حاکی از سلب اختیار کفار نیست؟ چون در این آیه خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید خداوند بر قلب‌های آنها مهر زده است، و بر گوش‌های آنها، همچنین پرده‌ای بر چشم‌های آنها آویخته شده است، لذا نه حق را می‌بینند و نه می‌شنوند و نه قلب آنها قابلیت درک حقایق را دارد، اینجا ممکن است به ذهن بیاید که اینها مجبور بر کفر هستند و اختیاری برای اینکه غیر از این راه و طریق را طی کنند ندارند، و این با

دانلود-جلسه هجدهم-PDF جلسه هجدهم آیه هفتم: نکات ۰۳/۱۰/۱۳۹۶   درباره آیه هفتم نکاتی بیان شد برخی از نکات باقی مانده که آنها را هم متعرض خواهیم شد، فکر می‌کنم تا اینجا دو یا سه نکته مطرح کردیم. نکته چهارم نکته دیگر این است که در این آیه قلب و بصر به صورت جمع آمده است، ختم الله علی قلوبهم، و نیز در مورد بصر آمده«و علی ابصارهم» در حالی که در مورد سمع بصورت مفرد آمده است، لذا جای این سوال است که وجه مفرد بودن سمع و ذکر آن دو بصورت جمع چیست؟ چرا سمع را مفرد آورده و آن دو را به صورت جمع؟ برخی در پاسخ به این سوال گفته‌اند علتش این است که سمع در اصل

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم آیه هفتم _مفردات_ نکات ۱۳۹۶/۱۰/۰۲   آیه هفتم: «خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَعَلَ ىسَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ» معنای تحت اللفظی آیه معلوم است، خداوند بر قلب‌ها و گوش‌های آنها مهر زده است و بر دیدگان آنها پرده‌ای ضخیم و ستبر آمیخته لذا نه حق را می‌فهمند و نه می‌شنوند و نه می‌بینند، و به همین جهت عذاب عظیم و بزرگی در انتظار آنان است، چون فاقد ابزار و وسایل تحصیل ایمان و اعتقاد و باور شدند، و از آنجا که این ابزار علم است و علم هم مقدمه ایمان است لذا ایمان نمی‌آورند. ارتباط این آیه با آیه قبل ارتباط این آیه با آیه قبل به این نحو  است که در

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم آیه ششم_ مفردات آیه- معنای کلی ۱۳۹۶/۰۹/۲۷ آیه ششم:«إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواسَوَاءٌعَلَیْهِمْ ءَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْلَمْ تُنْذِرْهُمْ لایُؤْمِنُونَ» کسانی که کافر شدند در مورد آنها مساوی است انذار یا عدم انذار، آنها ایمان نمی‌آورند، در مورد اجزاء این آیه نکات و مطالبی است که عرض خواهیم کرد. ارتباط آیه با آیات قبل از جهت ارتباط با آیات قبل باید عرض کنیم که در آغاز سوره بقرة سخن از اختصاص هدایت به متقین بود، چون فرمود«ذلک الکتاب لا ریب فیه، هدی للمتقین» قرآن را به عنوان کتاب هدایت برای متقین ذکر کرد، آنوقت این سوال مطرح بود که از یک طرف کتاب برای همه آمده است و می‌بایست هدایت برای همه انسان‌ها باشد واز طرفی دیگر به متقین

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم آیه پنجم- مفردات- معنای آیه ۱۳۹۶/۰۹/۲۷   درباره کیفیت و چگونگی ارتباط آیه پنجم با آیات قبل مطالبی عرض شد و وجه اول از وجوه سه گانه مورد پذیرش قرار گرفت. مفردات آیه پنجم( اولئک علی هدی) اما درباره معنای خود آیه نکاتی است که به عرض می‌رسانیم، آیه این است«أُولَئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». ۱.«اولئک» اگر بخواهیم درباره مفردات این آیه اشاراتی داشته باشیم، اولین کلمه‌ای که در این آیه استعمال شده اسم اشاره اولئک است و تکرار هم شده است، أُولَئِکَ، اشاره دارد به متقین،« أُولَئِکَعَلَىهُدًىمِنْرَبِّهِمْ» یعنی متقین بر هدایت پروردگارشان مستقر هستند، هم أُولَئِکَ در جمله اول و هم أُولَئِکَ در جمله دوم اشاره به متقین دارد و

جلسه ۱۴ – PDF جلسه چهاردهم حق در باب حقیقت ایمان- آیه پنجم ۱۳۹۶/۰۹/۲۵   خلاصه جلسه گذشته به مناسبت بحث از خصوصیاتی که در آیه سوم و چهارم پیرامون متقین مطرح شده بود و دو خصوصیت مسئله ایمان به غیب و ایمان به وحی و رسالت و معاد بود، بحث مختصری درباره حقیقت ایمان مطرح شد، تا به اینجا حدود شانزده قول درباره حقیقت ایمان فهرست‌وار بیان کردیم، هرچند تفصیل این بحث به علم کلام بر می‌گردد و در علم کلام باید بیشتر درباره آن صحبت شود ولی اجمالاً حق در مسئله آن چیزی است که در این جلسه بیان می‌شود. حق در مسئله به طور کلی این اقوال با تفاوت‌هایی که بین آنها بود حول سه قید و