تفسیر – سال 400 – 99

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم آیه ۳۴ – بخش دوم – مؤیدات روایی بخش دوم ۱۳۹۹/۰۸/۱۹ خلاصه جلسه گذشته تقریبا بخش دوم آیه ۳۴ سوره بقره را هم به پایان رساندیم. یعنی بحث هایی که در ذیل آیه ۳۴، هم در بخش اول و هم در بخش دوم می‌بایست طرح بشود را متعرض شدیم و نکاتی که به نظر می‌رسید اهمیت بیشتری دارد را ذکر کردیم. در بخش اول بحث سجده نسبت به آدم و مسائل مربوط به سجده بود، بخش دوم هم مربوط به إباء و استکبار ابلیس از سجده در برابر انسان بود. آنچه که در بخش دوم گفتیم، عمدتا پیرامون این موضوع بود که ابلیس به دلیل استکبار و کفرش از سجده در برابر آدم خودداری

جلسه – PDF جلسه نهم آیه ۳۴ – بخش دوم – پاسخ به دو پرسش در مورد ابلیس ۱۳۹۹/۰۸/۱۲ خلاصه جلسه گذشته در ادامه بحث از بخش دوم آیه ۳۴، بحث به اینجا رسید که ما باید به دو پرسش پاسخ دهیم. پرسش اول اینکه اگر ما گفتیم کفر ابلیس حادث نیست، یعنی او بعد از امتناع از سجده در برابر آدم و مخالفت با دستور خداوند تبارک و تعالی کفرش آشکار شد، یعنی کانَ به معنای خودش است و کانَ منَ الکافرین یعنی او از کافران بود و یک کفر مستور و پنهان داشت و این حادثه باعث شد که این کفر آشکار و ظاهر شود. ما گفتیم که کانَ به معنای صارَ نیست. پرسش اول: کفر ابلیس، فطری

جلسه ۸ – PDF جلسه هشتم آیه ۳۴ – بخش دوم – بررسی احتمال سبق ایمان و عروض کفر شیطان پس از امتناع از سجده ۱۳۹۹/۰۸/۰۷ خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد آیه ۳۴ و بخش دوم آن به اینجا رسید که درباره «و کانَ منَ الکافرین» چند احتمال داده شده است. یک احتمال اینکه منظور از کانَ و معنای آن صارَ می‌باشد و دو قرینه هم برایش ذکر شد. قرینه اول برخی از آیات دیگر است که به این معنا نازل شده مانند «فکانَ منَ المغرقین». که در آن هم از نظر محتوا و مضمون نمی‌تواند کانَ به معنای خودش باشد و باید به معنای صار باشد، چون قبلا غرق شدنی در کار نبود که الان بخواهد اشاره به

جلسه ۷ – PDF جلسه هفتم آیه ۳۴ _ بخش دوم _ عکس العمل شیطان در برابر امر به سجده و ریشه های آن – کفر ابلیس؛ قدیم یا جدید – قول اول ۱۳۹۹/۰۸/۰۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در بخش دوم آیه ۳۴ سوره بقره بود. گفته شد بر طبق آیه، إباء و امتناع ابلیس از عمل به دستور خداوند تبارک و تعالی، عکس العملی است که شیطان از خود نشان داد. منتهی بحث ما به اینجا رسید که ریشه این امتناع و إباء چه بود؟ چرا از اطاعت امر خداوند سرپیچی کرد؟ خداوند از او سوال کرد: «ما مَنَعَکَ أن لا تسجُدَ إذا أَمَرتُک» ؛ چه چیز باعث شد که سجده نکنی هنگامی که تو را امر به سجده

جلسه ۶ – PDF جلسه ششم آیه ۳۴ – بخش دوم – عکس العمل ابلیس در برابر امر به – سجده و بررسی ریشه آن ۱۳۹۹/۰۸/۰۵ عکس العمل ابلیس در برابر امر به سجده و ریشه آن بحث در قسمت دوم و بخش دوم آیه ۳۴ بود. «و إذ قُلنا للملائکۀ اسجدوا لآدمَ فسَجَدوا إلا إبلیسَ أبی و استکبرَ و کانَ منَ الکافرین». اولین مسئله ای که در بخش دوم آیه درباره آن گفتگو کردیم، مربوط به ماهیت ابلیس بود. در حدی که این جلسه اقتضا دارد، اقوال و انظار را درباره ماهیت ابلیس مورد بررسی قرار دادیم. بعد از آنکه ماهیت ابلیس معلوم شد، خداوند متعال به بیان رفتار ابلیس و عکس العمل او در برابر امر به سجده

جلسه ۵ – PDF جلسه پنجم آیه ۳۴ – بخش دوم – ماهیت ابلیس: قول سوم و بررسی آن – روایات خلاصه جلسه گذشته ۱۳۹۹/۰۶/۰۹ در بخش دوم از آیه ۳۴ عرض کردیم یک بحث این است که ماهیت ابلیس چیست. دو قول در این باره به همراه ادله این دو قول ذکر شد. دو دلیل بر این نظر که ابلیس از ملائکه شمرده می‌شود و شش دلیل بر اینکه ابلیس از ملائکه نیست و جن است بیان شد. قول سوم قول سومی هم در اینجا وجود دارد که اشاره به این قول برای تکمیل بحث خالی از لطف نیست. برخی از مفسران از جمله طبری و صاحب المنار عقیدشان بر این است که اختلاف ابلیس و ملائکه به حسب

جلسه ۴ – PDF جلسه چهارم آیه ۳۴ _ بخش دوم _ ماهیت ابلیس: ادله قول دوم ( فرشته نبودن ابلیس) ۱۳۹۹/۰۷/۰۸ خلاصه جلسه گذشته در بخس دوم آیه ۳۴ به این موضوع رسیدیم که ماهیت ابلیس چیست. عرض کردیم اقوال و احتمالات مختلفی در مورد ماهیت ابلیس وجود دارد. قول اول این بود که ابلیس از ملائکه است. دو دلیل بر این مدعی ذکر گردید و مورد بررسی واقع شد. نتیجه این شد اینکه ما ابلیس را از ملائکه محسوب کنیم، دلیل قابل اعتمادی بر آن وجود ندارد. ادله قول دوم (فرشته نبودن ابلیس) اما برای قول به اینکه ابلیس از ملائکه محسوب نمی‌شود، شش دلیل می‌توان اقامه کرد. اینکه از ملائکه محسوب نمی‌شود، در واقع به این معنا

جلسه ۳ – PDF جلسه سوم آیه ۳۴ – بخش دوم – ماهیت ابلیس – ادله قول اول (مَلَک بودن ابلیس) و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۷/۰۲ ادله قول اول (مَلَک بودن ابلیس) عرض کردیم در بخش دوم آیه ۳۴ چندین مطلب باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. اولین مطلب درباره ماهیت ابلیس است. احتمالاتی درباره ماهیت ابلیس وجود دارد ولی عمدتا دو قول از میان این احتمالات قائل دارد و بر آن استدلال شده است. قول اول این بود که ابلیس من الملائکۀ است و از اجنه محسوب نمی‌شود. عرض شد برخی از متکلمین و به خصوص معتزله، با این نظر موافق نیستند. اما بسیاری از مفسرین و فقهای عامه معتقدند که ابلیس از ملائکه است. شاید دو دلیل بتوان

جلسه ۲ – PDF جلسه دوم آیه ۳۴ _ روایات مربوط به سجده ملائکه بخش دوم آیه _ ماهیت ابلیس ۱۳۹۹/۰۷/۰۱ خلاصه جلسه گذشته در آیه سی و چهارم تقریبا مباحث بخش اول این آیه گذشت. «وَ إذ قُلنا لِلملائکَۀِ اسجُدوا لآدمَ فَسَجَدوا إلا إبلیسَ أبی و استَکبَرَ و کاَنَ منَ الکافَرین». تا فَسَجَدوا تقریبا بخش اول آیه بود که مطالبش طی چندین جلسه بیان شد و جلسه قبل هم ما مروری بر آن مطالب کردیم. ماحصل مطالب این بود که بعد از آنکه ملائکه پی بردند نه گمانشان درباره عدم شایستگی انسان برای مقام خلافت درست است و نه گمانشان درباره خودشان که شایستگی خلافت دارند صحیح است، خداوند متعال امر کرد به اینکه ملائکه در برابر آدم سجده

جلسه ۱ – PDF جلسه اول آیه ۳۴ – مروری بر مباحث گذشته ۱۳۹۹/۰۶/۳۱ مروری بر مباحث گذشته در سال گذشته به دلیل عارض شدن شرایط خاص بیماری کرونا، بحثمان در نیمه راه تعطیل شد. در آیه سی و چهارم ما مطالبی را عرض کردیم و چند نکته دیگر از این آیه باقی مانده که انشاء الله آن‌ها را هم بیان می‌کنیم و بعد وارد آیه سی و پنجم می‌شویم. آیه ۳۴ این بود: «وَ إذ قُلنا لِلملائکَۀ اُسجُدُوا لآدم فَسَجَدوا إلا إبلیسَ أبا و استَکبَرَ و کاَنَ منَ الکافَرین». هنگامی که ما به ملائکه گفتیم که به آدم سجده کنید، آن‌ها همگی سجده کردند مگر ابلیس که إبا کرد و کفرش آشکار شد و معلوم گردید که از کافران