آیات الاحکام

جلسه ۱۴ – PDF  جلسه چهاردهم تأسیس اصل و بررسی سعه و ضیق آن ۱۳۹۲/۱۱/۲۱   مروری بر مباحث گذشته در بحث گذشته اصلی را تأسیس کردیم به استناد مطالبی که در جلسات قبلی گفته بویم و آن اصل این است که؛ یجب الخمس فی کل فائدة الا ما خرج بالدلیل در محدوده و دامنه این اصل اختلافاتی واقع شده و این امر باید در سه جهت مورد بررسی قرار گیرد یعنی این سه جهت تعیین کننده حدود و ثغور این اصل هستند. جهت اول جهت اول اینکه آیا اختیار در تعلق خمس مدخلیت دارد یا نه، یعنی در این فائده ای که محل بحث است آیا اختیار و اراده مدخلیت دارد برای اینکه موضوع حکم واقع شود یا نه؟

جلسه ۱۳ – PDF  جلسه سیزدهم تأسیس اصل و بررسی سعه و ضیق آن ۱۳۹۲/۱۱/۱۴   مروری بر مباحث گذشته بحث پیرامون معنای غنیمت بود، علت اینکه بحث پیرامون این مسئله اهمیت دارد بخاطر استعمال این واژه در آیه خمس است و اینکه ما به دنبال تأسیس اصل هستیم که بعداً بیان خواهیم کرد، اینکه آیا غنیمت معنایش عام است یا نه؟ موضوع مهم اختلافی است که وجود دارد که آیا منظور از «ما غنمتم» در این آیه خصوص غنائم جنگی است یا شامل همه منافع و فوائد می شود یا آن منافعی که بدون انتظار و توقع برای انسان حاصل می شود؟ در اینجا اختلافی است بین بزرگان چه در میان علمای اهل سنت که آنها عموماً قائلند این

جلسه ۱۲ – PDF  جلسه دوازدهم غنیمت در روایات- روایات معارض ۱۳۹۲/۱۰/۱۶   خلاصه جلسه گذشته اجمال بحث گذشته این بود که غنیمت در روایات هم به معنای مطلق فائده و منفعت است، چند روایت را در این رابطه بیان کردیم اگر بخواهیم این روایاتی که گفتیم دسته بندی کنیم یک دسته از این روایات، روایاتی بود که در مقام تبیین معنای غنیمت وارد شده بود یا اگر هم در این مقام هم نبودند به نوعی در بین مطالبی که از امام (ع) وارد شده غنیمت را تفسیر به مطلق فائده کردند، لکن این روایات دلالةً خوب بود اما از حیث سند خالی از اشکال نبود. روایات معارض یک دسته دیگر از روایات، روایاتی است که موارد تعلق خمس را

جلسه ۱۰ – PDF  جلسه دهم غنیمت در قرآن (آیه ۴۱ انفال) بررسی نظر محقق اردبیلی ۱۳۹۲/۰۹/۱۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مرحوم مقدس اردبیلی تقریباً شش دلیل و مؤید بر اینکه مراد از ما غنمتم خصوص غنائم جنگی است را اقامه کرده است، سه دلیل را ذکر کردیم. دلیل چهارم: الاصل دال علی العدم اصل است و اصل اقتضاء می کند که مراد مطلق فائده و منفعت نباشد بلکه اصل دالّ بر عدم است. بررسی دلیل چهارم این دلیل هم مردود است برای اینکه الأصلُ دلیلٌ حیثُ لا دلیل، بنابراین اگر ما در شمول این لفظ نسبت به مطلق فائده شک کنیم با وجود دلیل عامی که داریم نوبت به اصل نمی رسد. نظر ایشان این است که

جلسه ۹ – PDF  جلسه نهم غنیمت در قرآن (آیه ۴۱ انفال) بررسی نظر محقق اردبیلی ۱۳۹۲/۰۹/۱۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله محقق اردبیلی مبنی بر اختصاص ما غنمتم به خصوص غنائم جنگی بود، ایشان با اینکه ابتداءً می فرماید ظهور آیه غنیمت در این است که خمس در هر فائده ای واجب است به اعتبار معنای لغوی و عرف و بعضی از اخبار و روایات، اما در عین حال موانع و اموری وجود داردکه به خاطر این امور ناچاریم ما غنمتم را حمل بر خصوص غنائم جنگی کنیم. عبارت ایشان این است: «فالقول بأنّها تدلُّ علی وجوب الخمس فی کلِّ فائدةٍ و یخرجُ ما لا یجب فیه بالإجماع و یبقی الباقی فیکون الخمسُ واجباً فی کلِّ فائدةٍ

جلسه ۸ – PDF  جلسه هشتم معنای غنیمت در قرآن (آیه ۴۱ انفال) ۱۳۹۲/۰۹/۰۴   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در آیه ۴۱ سوره انفال است که آیه اصلی در بحث ما می باشد، عرض کردیم در اینجا باید سه مطلب را نسبت به کلمه ما غنمتم در این آیه تعقیب کنیم. یک ادعا عمومیت معنای ما غنمتم نسبت به همه فوائد و منافع است و ادله عمومیت باید ذکر شود. مطلب دوم ادله عدم عمومیت که بعضی از خاصه از جمله مقدس اردبیلی به آن ملتزم شده. مطلب سوم ادله ای که عامه برای عدم عمومیت اقامه کرده اند. ادله عمومیت معنای ما غنمتم در آیه ششم دلیل اول مقتضی در این آیه برای شمول ماغنمتم نسبت به مطلق

جلسه ۷ – PDF  جلسه هفتم معنای غنیمت در قرآن ۱۳۹۲/۰۸/۲۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در غنیمت در قرآن بود در چند آیه از ماده غنم در قرآن استفاده شده. آیه دوم «سَيَقُولُ الْمُخَلَّفُونَ إِذَا انْطَلَقْتُمْ إِلى‏ مَغانِمَ لِتَأْخُذُوها ذَرُونا نَتَّبِعْکُمْ يُريدُونَ أَنْ يُبَدِّلُوا کَلامَ اللَّهِ قُلْ لَنْ تَتَّبِعُونا کَذلِکُمْ قالَ اللَّهُ مِنْ قَبْلُ فَسَيَقُولُونَ بَلْ تَحْسُدُونَنا بَلْ کانُوا لا يَفْقَهُونَ إِلاَّ قَليلاً» این آیه پیرامون کسانی است که پیامبر را در سفر به مکه که منجر به صلح حدیبیه شد همراهی نکردند، الْمُخَلَّفُونَ اشاره به باقی ماندگان از آن سفر دارد، پیامبر وقتی از سفر حدیبیه برمی گشتند به کسانی که همراهشان بودند بشارت دادند که به زودی در خیبر فتح نصیب ما خواهد شد و آنها را

جلسه ۶ – PDF  جلسه ششم معنای غنیمت در قرآن ۱۳۹۲/۰۸/۰۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در آیه ۴۱ سوره انفال غیر از وجوب خمس در منابع و مصارف خمس هم سخن گفته شده در ناحیه منابع خمس فقط جمله انّما غنمتم من شیئٍ بیان شده، مصارف هم از و انَّ للهِ خمُسَهُ و للرّسول تا آخر آیه مورد اشاره قرار گرفته، بحث در ما غنمتمبود که این به چه معناست، آیا خصوص غنائم جنگی است یا معنای عامی دارد و شامل مطلق منافع و فوائد می شود؟ در این رابطه ابتدا غنیمت را در لغت بررسی کردیم، چندین معنا لغویین برایش ذکر کردند و محصّل آن دو معنا شد که یکی مطلق چیزی که انسان به آن دسترسی

جلسه ۴ – PDF  جلسه چهارم غنیمت در لغت ۱۳۹۲/۰۷/۲۲   خلاصه جلسه گذشته در آیه ۴۱ سوره انفال عرض کردیم سه مطلب عمده وجود دارد، یکی وجوب خمس، دوم منابع خمس، سوم مصارف خمس، سه مطلب محوری این آیه اینهاست، البته جزئیّاتی هم دارد که اشاره خواهیم کرد. مطلب اول که بحث از وجوب خمس بود، بیان شد. خمس در عصر خلفاء در دوران پیامبر به استناد نامه هایی که از پیامبر رسیده معلوم شد خمس به عنوان یک واجب بوده و در عرصه تبلیغ هیچ شکّی وجود ندارد که در سیره پیامبر(ص) تبلیغ وجوب خمس شده، حال در عرصه عمل اینکه آیا مانند زکاة اخذ می شد یا نه؟ در این جهت تردیدی نیست که تبلیغ می شد

جلسه ۳ – PDF  جلسه سوم شأن نزول آیه اول انفال ۱۳۹۲/۰۷/۱۵   آیه ۴۱ سوره انفال بعد از توضیح مختصری که پیرامون شأن نزول آیات خمس در سوره انفال ذکر کردیم بحث را از آیه ۴۱ سوره انفال که مهم ترین آیه از آیات خمس است شروع میکنیم. «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساکينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‏ عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى‏ کُلِّ شَيْ‏ءٍ قَديرٌ» مطالبی که مورد بحث قرار گرفته و اشاره شده چند مطلب است البته مسائل و مطالب محوری آیه است، و الّا نکات جزئی تری در آیه وجود دارد که بعداً