دروس خارج

جلسه ۷۳ – PDF جلسه هفتاد و سوم اجزاء_ مقدمه _ مطلب سوم (مفردات عنوان بحث) ۱۳۹۴/۱۲/۱۱ خلاصه جلسه گذشته تا کنون پیرامون دو مطلب در مسئله اجزا بحث کردیم یکی عنوان بحث و دیگری اینکه آیا این بحث یک بحث عقلی است یا لفظی؟ مطلب سوم: مفردات عنوان بحث چند کلمه در عنوان بحث وجود دارد که باید مورد بررسی قرار بگیرند. طبق آنچه که محقق خراسانی مطرح کردند عنوان بحث عبارت است از « الاتیان بالشی علی وجهه یقتضی الاجزاء فی الجملة » در مقابل عنوان صاحب فصول که« الامر بالشئ هل یقتضی…». معنای اتیان به مامور به روشن است و بحثی در آن نیست؛ عمده مطلب چند عنوان است که عبارتند از:« علی وجهه » که منظور

جلسه ۷۲ – PDF جلسه هفتاد و دوم اجزاء- مقدمه مطلب دوم ۱۳۹۴/۱۲/۱۰ خلاصه جلسه گذشته بیان شد که در مطلب دوم بحث در این است که آیا مسئله اجزاء یک مسئله عقلی است و حاکم به آن عقل است یا یک مسئله لفظی؟ در مورد اجزاء اتیان به مامور به نسبت به امر به خودش بیان کردیم که یک مسئله عقلی محض است و چندان مورد بحث واقع نشده بلکه تنها اشاعره یک مخالفتی در این موضوع کرده اند. لکن در مسئله اجزاء بحث عمده این است که اگر کسی اتیان به مامور به، به امر واقعی ثانوی یا اضطراری کرد، عمل او مجزی از امر واقعی اولی می باشد یا خیر، همچنین بحث می کنیم که اگر کسی

جلسه ۷۱ – PDF جلسه هفتاد و یکم اجزاء- مطلب دوم: عقلی بودن یا لفظی بودن بحث اجزاء ۱۳۹۴/۱۲/۰۹ خلاصه جلسه گذشته در بحث از اجزاء، در مطلب اول عنوان بحث مورد بررسی قرار گرفت. برخی مانند صاحب فصول قائل شدند که عنوان بحث عبارت است از: «الامر بالشئ هل یقتضی الاجزاء اذا اتی به المامور علی وجهه او لا»؛ اما محقق خراسانی قائل شدند که عنوان بحث عبارت است از « الاتیان بالمامور به علی وجهه یقتضی الاجزاء فی الجملة » و معلوم شد عنوانی که محقق خراسانی  برای این بحث انتخاب کردند به جهاتی اولی است از عنوانی که صاحب فصول بیان کردند. مطلب دوم: عقلی بودن یا لفظی بودن بحث اجزاء آیا بحث از اجزاء یک بحث

جلسه ۷۰ – PDF جلسه هفتاد اجزاء_ بررسی عنوان بحث ۱۳۹۴/۱۱/۲۷  اجزاء قبل از ورود به اصل بحث اجزاء ابتدا چند مطلب باید مورد بررسی قرار گیرد. مطلب اول: عنوان بحث عنوان بحث در کلمات اصحاب متفاوت است. صاحب فصول بحث را با یک عنوان مطرح نموده و محقق خراسانی با عنوانی دیگر این بحث را مطرح کردند و نسبت به عنوان مذکور در کلام صاحب فصول اشکال نموده اند. لذا باید این مطلب مورد بررسی قرار گیرد تا معلوم شود کدام یک از این دو عنوان بهتر می باشد. جایگاه این بحث در مباحث الفاظ بر اساس آنچه که صاحب فصول بیان نموده قابل دفاع است اما مسئله بر اساس عنوان محقق خراسانی دچار یک اشکال می شود. زیرا

جلسه ۶۹ – PDF جلسه شصت و نهم فور و تراخی_ بقاء و عدم بقاء تکلیف بعد از به تاخیر انداختن مکلف ۱۳۹۴/۱۱/۲۶ خلاصه جلسه گذشته تاکنون مشخص شد که از نظر لغت و وضع لغوی فوریت یا تراخی در معنای صیغه امر وجود ندارد. یعنی فور و تراخی نه از ماده امر قابل استفاده است نه از هیئت امر و نه مجموع آن. قبلا بیان شد که معنای لغوی و عرفی صیغه امر عبارت است از وجوب، که  تقیید به فوریت و  تراخی از آن استفاده نمی شود و همانطور که بیان شد، حکم عقل نیز این دلالت را ندارد. پس در اوامر عرفی و عقلایی چیزی که دلالت بر تقیید امر به فوریت یا تراخی کند وجود ندارد.

جلسه ۶۸ – PDF جلسه شصت و هشتم فور و تراخی_ادله قائلین به فوریت: بررسی دلیل دوم (آیات) ۱۳۹۴/۱۱/۲۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در استدلال به آیات برای اثبات دلالت صیغه امر بر فوریت بود تا اینجا چند اشکال نسبت به دلیل دوم بر اثبات فوریت بیان شد. اشکالات دیگری هم مطرح شده است. اشکال چهارم  آیه «و سارعوا الی مغفرة من ربکم» دلالت بر عموم ندارد. زیرا مستدل در مقام استدلال به آیه گفت:«مغفرة» نکره است و نکره افاده عموم می کند. «سارعوا الی مغفرة» هر چند تفسیر به «سارعوا الی سبب مغفره» شد ولی چون برای مغفرت یک معنای عامی در نظر گرفته شد، گفتند: شامل اطاعت اوامر الهی نیز می گردد و با این بیان آیه را

جلسه ۶۷ – PDF جلسه شصت و هفتم فور و تراخی_ ادله قائلین به فوریت : بررسی دلیل دوم( آیات) ۱۳۹۶/۱۱/۲۴ خلاصه جلسه گذشته برای دلالت صیغه امر بر فوریت به دو آیه استدلال شده یکی آیه« وَ سارِعُوا إِلى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ‏ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ»  و دیگری آیه«فاستبقوا الخیرات»  که تقریب استدلال به این آیات بیان شد. اشکالاتی به استدلال به این آیات شده که بعضی از این اشکالات مشترکا بر دو آیه وارد است و برخی به طور خاص بر هر یک از این آیات وارد است بررسی دلیل دوم اشکال اول  مستدل ادعا کرده از آنجا که مغفرت فعل خداوند است لذا سرعت گرفتن بشر به سوی فعل خداوند معنا ندارد. بر این اساس

جلسه ۶۶ – PDF جلسه شصت و ششم فور و تراخی_ ادله قائلین به فوریت : آیات ۱۳۹۴/۱۱/۲۰ دلیل دوم: آیات آیه اول «وَ سارِعُوا إِلى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ‏ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ»   تقریب استدلال: در این آیه شریفه کلمه «سارعوا» صیغه امر و دال بر وجوب است. در ادامه آیه شریفه «الی مغفرة من ربکم» آمده پس خداوند امر به سرعت بخشیدن در طلب مغفرت کرده است. یعنی دستور به سرعت دادن و فوریت اتیان به واجبات داده شده است. توضیح ذلک: از طرفی سارعوا به معنای سرعت بخشیدن و شتاب کردن می باشد و از طرف دیگر مغفرت به معنای بخشش و غفران است که از افعال خداوند است. لذا این که در آیه شریفه

جلسه ۶۵ – PDF جلسه شصت و پنجم فور و تراخی_ ادله قائلین به فوریت : دلیل عقلی و بررسی آن ۱۳۹۴/۱۱/۱۹ ادله قائلین به فوریت بعداز مشخص شدن موضوع بحث و تنقیح محل نزاع در باب دلالت صیغه امر در فور یا تراخی نوبت به بحث از ادله اقوالی می رسد که در ما نحن فیه وجود دارد. قائلین به فوریت به حکم عقلی و آیات و روایات تمسک کرده اند. دلیل اول: حکم عقل اصل این دلیل عقلی، مبتنی بر یک مسأله ای است که خود آن مسأله محل اختلاف است. سابقاً بیان شد در این که آیا اسباب و علل شرعیه همانند اسباب و علل تکوینیه هستند یا خیر اختلاف است. بعضی معتقدند علت و معلول رابطه

جلسه ۶۴ – PDF جلسه شصت و چهارم فور و تراخی- تنقیح محل نزاع ۱۳۹۴/۱۱/۱۸ خلاصه جلسه گذشته بیان شد که منظور از دلالت صیغه امر بر فور یا تراخی این است که صیغه امر مجرداً عن القرینة دلالت بر فوریت در اتیان به واجب می کند یا جواز تأخیر از آن استفاده می شود که اقوال مختلفی در این رابطه بیان شده است. تنقیح محل نزاع برای روشن شدن محل نزاع چند نکته بیان می شود: نکته اول در مسئله مره و تکرار بیان شد که آیا مره و تکرار از هیئت استفاده می شود یا از ماده یا هر دو؟ بعضی معتقد بودند که مره یا تکرار از ماده امر استفاده می شود، بعضی قائل بودند مره یا

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم فور و تراخی- مقام اول: مقام ثبوت ۱۳۹۴/۱۱/۱۷ فور و تراخی فور و تراخی در دو مقام باید مورد بررسی قرار بگیرد؛ مقام اول مقام ثبوتی و مقام دوم  مقام اثباتی است. منظور از مقام ثبوت این است که به حسب واقع اقسام واجبات بیان شود و بررسی شود که  واجبات فی نفسه از حیث جوازِ تاخیر در اتیان یا فوریت اتیان بر چند قسم می باشند. یعنی آیا واجبات می توانند موخراً اتیان شوند و اینکه آیا همه واجبات این خصوصیت را دارند یا اینکه بعضی از واجبات نمی توانند به تاخیر انداخته شوند یا اساسا الزاما بعضی از واجبات باید مقدم شوند و تاخیرشان جایز نیست و بعضی تاخیرشان جایز

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم مره و تکرار-تنبیه: منشاء دلالت امر بر وجود الطبیعه ۱۳۹۴/۱۱/۱۴ خلاصه جلسه گذشته بیان شد که مرحوم صاحب فصول دلیلی اقامه کردند مبنی بر اینکه مره و تکرار نمی تواند به معنای فرد یا افراد باشد. این دلیل از سوی محقق خراسانی مورد اشکال قرار گرفت. اشکال محقق خراسانی را مورد بررسی قرار دادیم و بیان کردیم که اشکال ایشان به صاحب فصول وارد نیست؛ هر چند اصل فرمایش محقق خراسانی صحیح است و قبول داریم منظور از اینکه گفته می شود اوامر به طبایع متعلق است، نفس الماهیة نیست بلکه مقصود وجود طبیعت است و کسانی که می گویند: اوامر به افراد متعلق می شود مقصودشان وجود الطبیعة به ضمیمه عوارض

جلسه ۶۱ – PDF جلسه شصت و یکم مره و تکرار-مطلب دوم: معنای مره و تکرار ۱۳۹۴/۱۲/۱۳ خلاصه جلسه گذشته بیان شد که به طور کلی در معنای مرة و تکرار دو احتمال وجود دارد: یکی اینکه مرة و تکرار به معنای فرد و افراد باشد و دیگر اینکه به معنای دفعه و دفعات باشد. صاحب فصول فرمودند: اساسا مرة و تکرار نمی تواند به معنای فرد و افراد باشد. زیرا لازمه این احتمال این است که، این مساله تابعی از بحث تعلق امر به طبایع و افراد باشد در حالیکه ظاهر کلام اصولیین این است که این دو مسئله مستقل از هم بوده و وابسته به هم نیستند. بر همین اساس صاحب فصول نتیجه گرفت مره و تکرار نمی

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصت مره و تکرار-مطلب دوم: معنای مره و تکرار ۱۳۹۴/۱۱/۱۲ مطلب دوم: معنای مره و تکرار در ابتدای بحث مره و تکرار بیان شد که پیرامون دو مطلب بحث می کنیم. یکی تنقیح محل نزاع که به تفصیل در مورد آن بحث شد و یکی درباره معنای مرة و تکرار که اگر بررسی می کنیم صیغه امر دلالت بر مرة دارد یا دلالت برتکرار یا هیچ کدام، معنای مره و تکرار چیست؟ دو احتمال در مطلب دوم دو احتمال وجود دارد که باید بررسی کنیم که آیا یکی از دو احتمال را باید قبول کرد یا اساسا هر دو احتمال قابل پذیرش است. احتمال اول: مرة به معنای فرد و تکرار به معنای افراد باشد؛

جلسه ۵۹ – PDF جلسه بنجاه و نهم مره و تکرار- تنقیح محل نزاع- حق در مسئله ۱۳۹۴/۱۱/۱۱ خلاصه جلسه گذشته بیان شد که تعلق نزاع به ماده و نیز تعلق نزاع به هیئت و همچنین تعلق نزاع به مجموع ماده و هیئت امر، قابل قبول نیست. همانطور که بیان شد ارتباط نزاع مره و تکرار به هر یک از این سه احتمال محل اشکال است اما اگر ناچار شویم نزاع را در یکی از این سه احتمال تصور کنیم، سراغ احتمالی می رویم که محذورش نسبت به بقیه احتمالات کمتر است. امام(ره) فرمود: یا باید ملتزم شویم نزاع مربوط به خصوص ماده در باب امر و نهی است و لذا شامل سایر مشتقات نمی شود یا باید ملتزم شویم

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم مره و تکرار- تنقیح محل نزاع ۱۳۹۴/۱۱/۱۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در تنقیح این مطلب بود که نزاع مره و تکرار مربوط به هیئت امر است یا ماده امر یا هیچ کدام، که بیان شد سه قول در ما نحن فیه متصور است. قول اول این بود که نزاع مربوط به هیئت امر است ولی امام(ره) در اصل امکان تصویر این نزاع در هیئت اشکال کردند و فرمودند ثبوتا امکان تعلق نزاع به هیئت امر نمی باشد. اساسا ایشان معتقد است نزاع در اینکه صیغه امر دلالت بر مره یا تکرار می کند یا هیچکدام مربوط به  هیئت امر نمی تواند باشد زیرا اساسا این نزاع ممکن نیست به هیئت امر متعلق

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم مره و تکرار- تنقیح محل نزاع- بررسی اشکال امام بر تعلق نزاع به هیئت ۱۳۹۴/۱۱/۰۷ خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکال امام به اصل نظریه تعلق نزاع مره و تکرار به هیئت بود. عرض کردیم ایشان معتقدند اساسا نزاع مره و تکرار نمی تواند به هیئت مربوط باشد. زیرا تصویر تکرار در هیئت ممکن نیست هرچند تصویر مره در هیئت ممکن است. وقتی نزاع در این است که آیا دلالت امر بر مره و تکرار به هیئت متعلق می شود یا خیر، بدیهی ترین شرطش این است که هم مره در هیئت ممکن باشد و هم تکرار و همانطور که بیان شد مره ممکن است ولی تکرار ممکن نیست پس این نزاع

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم مره و تکرار- تنقیح محل نزاع- اشکال امام برتعلق نزاع به هیئت ۱۳۹۴/۱۱/۰۶ خلاصه جلسه گذشته بحثی که در مساله مره و تکرار در جلسه قبل بیان شد این بود که نزاع در دلالت صیغه امر بر مره یا تکرار یا هیچ کدام، مربوط به هیئت امر است یا ماده امر یا به مجموع ماده و هیئت؟ بیان شد که یک نظر این است که این نزاع مربوط به هیئت امر است نه ماده امر و دو دلیل بر این ادعا اقامه شد؛ یک دلیل را صاحب فصول بیان کردند و دلیل دوم را محقق خراسانی که توضیح هردو دلیل گذشت. سپس بیان شد که محقق خراسانی به دلیل اول یعنی دلیلی

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم مره و تکرار- تنقیح محل نزاع ۱۳۹۴/۱۱/۰۵ مره و تکرار بحث مرة و تکرار از مباحثی است که در خصوص صیغه امر مطرح است، بعضی از مباحثی که تا به حال بررسی شد مخصوص صیغه امر نبود بلکه به طور کلی درباره هیئت افعل و مشابهات آن بود ولی این جا مربوط به صیغه امر است که شامل ماده و هیئت آن می شود. به طور مثال در بحث گذشته وقوع امر بعد از حظر او توهم الحظر مساله مورد بحث خصوص صیغه امر نبود بلکه هیئت افعل و هر چیزی که معنای امر را برساند مورد نظر بود. اما در ما نحن فیه سخن از صیغه امر است که شامل مجموع

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم وقوع امر بعد از حظر یا توهم حظر- بررسی قول مشهور و محقق خراسانی ۱۳۹۴/۱۱/۰۴ خلاصه جلسه گذشته در بحث از معنای امر بعد از وقوع در مقام توهم حظر یا مقام حظر بیان شد که اقوال متعددی در این مساله وجود دارد. مشهور معتقدند امر بعد از آنکه نهی نسبت به چیزی صورت بگیرد یا توهم نهی نسبت به آن باشد دیگر در معنای اصلی خودش ظاهر نمی باشد. یعنی دلالت بر وجوب ندارد بلکه ظهور در اباحه دارد. مبنای نظر مشهور را اجمالا توضیح دادیم. دلیل مشهور عمده مستند مشهور امری است که طبیب بعد از منع از بعضی خوردنی ها به مریض می کند. مثلاً اگر طبیبی به بیماری