دروس خارج

جلسه ۸۱ – PDF جلسه هشتاد و يكم فرع دوم: بقاء بر تقلید میت ۱۳۹۰/۱۲/۲۰                   فرع دوم: بقاء بر تقلید بحث در فرع دوم مسئله سیزدهم است: «نعم یجوز البقاء علی تقلیده بعد تحققه بالعمل ببعض المسائل مطلقا ولو فی المسائل التی لم یعمل بها علی الظاهر». فرع دوم از مسئله سیزدهم درباره بقاء بر تقلید میت است؛ فرع اول پیرامون تقلید ابتدائی از میت بود که به تفصیل در مورد آن بحث کردیم. در فرع دوم امام (ره) می­فرمایند: بقاء بر تقلید میت مطلقا جایز است به شرط آنکه تقلید از میت در زمان حیات او محقق شده باشد. تحقق تقلید هم به این است که به بعضی از مسائل عمل

جلسه ۸۰ – PDF جلسه هشتاد ادله منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۱۷   دلیل پنجم آخرین دلیل قائلین به عدم جواز تقلید ابتدائی از میت مطلبی است که آقای خوئی فرمودند؛ ایشان می­فرماید: فتوای میت در صورتی که قائل به حجیت آن بشویم از دو حال خارج نیست: تارةً فتوای مجتهد را معتبر و حجت می­دانیم حتی در جایی که میت با احیاء و سایر اموات در فضیلت مساوی باشند یعنی به عبارت دیگر میت از دیگران اعلم نیست و اخری فتوای میت را حجت می­دانیم در جایی که او اعلم از سایر اموات و همچنین اعلم از احیاء است. اما صورت اول که میت مساوی با دیگران باشد در این صورت جواز رجوع به او و حجیت

جلسه ۷۹ – PDF جلسه هفتاد و نهم ادله منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۱۶   دلیل سوم: اجماع دلیل سوم قائلین به عدم جواز تقلید ابتدائی از میت اجماع است؛ بعضی از بزرگان ادعای اجماع بر عدم جواز تقلید ابتدائی از میت کرده­اند. البته در بین کسانی که به آنها نسبت داده می­شود که ادعای اجماع کرده­اند بعضی به صراحت به اجماع اشاره کرده­اند از جمله مرحوم وحید بهبهانی [۱] ولی بعضی از بزرگان تصریح به اجماع نکرده­اند لکن از کلام آنها شاید بتوان ادعای اجماع را استفاده کرد. در هر صورت اجمالاً قائلین به عدم جواز تقلید ابتدائی از میت ادعا می­کنند این مسئله در مذهب امامیه اجماعی است در حالی که اهل سنت قائل به جواز

جلسه ۷۸ – PDF جلسه هفتاد و هشتم ادله منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۱۵   عرض کردیم قائلین به عدم جواز تقلید ابتدائی از میت به چند دلیل تمسک کردند. دلیل اول استدلال به بعضی از آیات بود که بحث از آن گذشت. اما دلیل دوم روایات است. دلیل دوم: روایات روایات متعددی مورد استدلال قرار گرفته است؛ بعضی از روایات دلالت بر جواز افتاء دارند و در بعضی از روایات ارجاع به خواص اصحاب شده مثل آنچه که امام(ع) به ابان بن تغلب فرمودند: «إجلس فی مسجد المدینة و أفت للناس فإنی أحبّ أن یری فی شیعتی مثلک». [۱] یا روایاتی که نهی از افتاء به غیرعلم کرده که این روایات دلالت بر جواز افتاء دارد اگر

جلسه ۷۷ – PDF جلسه هفتاد و هفتم ادله منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۱۴   ادله منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت منکرین جواز تقلید ابتدائی از میت یا به تعبیر دیگر قائلین به اشتراط حیات در مفتی به چند دلیل تمسک کرده­اند؛ دلیل اول: آیات دلیل اول استدلال به چند آیه می­باشد. آیاتی که در اصل مسئله جواز تقلید و حجیت فتوای مجتهد به آن استناد شده بود در مورد عدم جواز تقلید ابتدائی از میت هم مورد استدلال قرار گرفته است: آیه اول: آیه نفر  «وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنفِرُواْ كَآفَّةً فَلَوْلاَ نَفَرَ مِن كُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَآئِفَةٌ لِّيَتَفَقَّهُواْ فِي الدِّينِ وَلِيُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ» . [۱] در این آیه حجیت نظر و انذار

جلسه ۷۶ – PDF جلسه هفتاد و ششم جمع بندی ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۱۰   جمع بندی ادله قائلین به جواز تقلید ابتدائی از میت بحث از جواز تقلید میت ابتدائاً مناسب است یک جمع بندی از مباحث مطرح شده داشته باشیم. البته هنوز بحث از فرع اول تمام نشده ولی در هر صورت برای فهم بهتر بحث این جمع بندی ضروری به نظر می­رسد. فرع اول مسئله سیزدهم این بود که آیا تقلید از میت ابتدائاً جائز است یا نه؟ ما عرض کردیم در این مسئله دو قول وجود دارد یکی قول مشهور قریب به اتفاق فقهاء است که می­گویند تقلید میت ابتدائاً جائز نیست و دیگری هم قول به جواز تقلید میت ابتدائاً می­باشد که

جلسه ۷۵ – PDF جلسه هفتاد و پنجم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۹   خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث در مورد دلیل چهارم قائلین به جواز تقلید میت ابتدائاً این شد که استصحاب حجیت فتوای مجتهد میت یا استصحاب جواز تقلید از او یا استصحاب جواز اخذ از مجتهد میت مبتلا به اشکالاتی شد که همه آنها مورد خدشه قرار گرفت؛ مجموعاً پنج اشکال نسبت به این استصحاب مطرح گردید و پاسخ این اشکالات داده شد. البته بعضی از این اشکالات نزدیک به هم بودند اما در عین حال قابلیت اینکه به نحو مستقل ذکر بشوند را داشتند. دو دلیل دیگر باقی مانده که باید ببینیم آیا جواز تقلید ابتدائی از میت را ثابت می­کنند یا خیر؟ دلیل

جلسه ۷۴ – PDF جلسه هفتاد و چهارم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۸   اشکال پنجم اشکال پنجم به استصحاب اشکالی است که امام (ره) این اشکال را مطرح فرمودند و آن را یک اشکال قوی بر استصحاب حجیت فتوای مجتهد میت می­دانند. این اشکال در واقع همان اشکال متکامل مرحوم آقای حکیم است یعنی همان اشکال اول است منتهی به نحو کاملتر و به نحو جامعتر مطرح شده است. اصل اشکال این است که استصحاب فقط در یک حکم شرعی یا موضوع دارای اثر شرعی جریان پیدا می­کند و در ما نحن فیه نه یک حکم شرعی وجود دارد که بخواهد استصحاب شود و نه یک موضوع دارای اثر شرعی که قابل استصحاب باشد. اما اینکه حکم

جلسه ۷۳ – PDF جلسه هفتاد و سوم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکال چهارم بر استصحاب جواز تقلید از مجتهد میت بود. عرض کردیم این اشکال به نوعی قریب به اشکال سوم است لکن تفاوتی هم با آن اشکال دارد که بعد از بیان اشکال به تفاوت بین اشکال سوم و چهارم اشاره خواهیم کرد. مرحوم آقای خوئی با اغماض از سه اشکال و فرض یک مطلب اشکال را بیان می­کنند؛ آن سه اشکالی که از آنها اغماض می­کنند: یکی جریان استصحاب در احکام است چون ایشان قائل به عدم حجیت استصحابات حکمیه است. اشکال دوم اشکالی بود که مرحوم آقای آخوند داشتند مبنی بر عدم بقاء موضوع برای جریان استصحاب؛

جلسه ۷۲ – PDF جلسه هفتاد و دوم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۶   بحث در اشکالاتی بود که به استصحاب حجیت فتوای مجتهد وارد شده است؛ تا اینجا ما دو اشکال به این استصحاب ذکر کرده و مورد بررسی قرار دادیم. اشکال سوم به جریان استصحاب اشکال سوم این است که اگر ما بخواهیم جواز تقلید برای هر بالغ عاقلی که به سن بلوغ رسیده و به ادله­ی متعدده ثابت شده را استصحاب کنیم، چنانچه این قضیه به نحو قضیه خارجیه باشد یعنی اینکه هر مکلفی که در زمان حیات مجتهد موجود باشد می­تواند از او تقلید کند یعنی جواز تقلید به عنوان حکم مستصحب یک قضیه خارجیه باشد که فقط موضوع آن افراد محقق الوجود در

جلسه ۷۱ – PDF جلسه هفتاد و یکم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۳   خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل چهارم بر جواز تقلید ابتدائی از میت بود. عرض کردیم دلیل چهارم، استصحاب حجیت فتوای میت است؛ توضیح این استصحاب گذشت. اشکالاتی نسبت به جریان این استصحاب شده است؛ اشکال اول را ذکر کردیم و به بررسی آن پرداختیم. اشکال دوم اشکالی بود که مرحوم آقای آخوند به جریان این استصحاب ایراد فرمودند؛ محصل اشکال این بود که رکن مهم و شرط اساسی استصحاب یعنی بقاء الموضوع اینجا از بین رفته است چون از دید عرف وقتی شخصی می­میرد او و رأی او معدوم می­شود و دیگر جایی برای استصحاب حجیت فتوی و رأی مجتهد باقی نمی­ماند. به

جلسه ۷۰ – PDF جلسه هفتاد ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل چهارم قائلین به جواز تقلید ابتدائی از میت بود. دلیل چهارم استصحاب حجیت فتوای مجتهد میت است. عرض کردیم به این استصحاب اشکالاتی شده؛ اشکال اول اشکالی بود که مرحوم آقای حکیم به این استصحاب ایراد کردند ما اصل اشکال و پاسخ­هایی که به آن می­توان داد را مطرح کردیم. اشکال دوم به جریان استصحاب اشکال دوم به این استصحاب اشکالی است که مرحوم آخوند مطرح کرده­اند؛ ایشان می­فرمایند یکی از شرایط مهم استصحاب بقاء موضوع است یعنی از دید عرف باید موضوع باقی باشد آنگاه یقین سابق به وجود حکم و شک در بقاء حکم مورد جریان استصحاب است.

جلسه ۶۹ – PDF جلسه شصت و نهم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۲/۰۱   خلاصه جلسه گذشته نتیجه بحث در دلیل دوم جواز تقلید ابتدائی از میت تا اینجا این شد که هیچیک از سه احتمالی که درباره ردع از سیره عقلائیه بیان شده بود، تمام نیست. بالاخره آیا سیره عقلاء می­تواند به عنوان دلیل بر جواز تقلید میت ابتدائاً مورد استناد قرار بگیرد؟ ملاحظه فرمودید آنچه که بعضی به عنوان رادع مطرح کرده بودند، رادعیت آن ثابت نشد. پس باید ادله عدم جواز تقلید ابتدائاً را مورد بررسی قرار دهیم و ببینیم آیا می­توانیم آنها را رادع این سیره قرار دهیم یا نه. ادله قائلین به عدم جواز تقلید میت ابتدائاً اگر تمام باشد، می­توانند رادع سیره

جلسه ۶۸ – PDF جلسه شصت و هشتم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۱/۳۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که آیا سیره عقلائیه می­تواند به عنوان دلیل مورد استناد واقع شود برای اثبات جواز تقلید میت ابتدائاً؟ عرض کردیم در اینکه چنین بنائی و روشی در بین عقلاء وجود دارد که در هر فن و علمی که جاهلند به عالم و اهل اطلاع در آن علم و فن رجوع می­کنند و فرقی بین حی و میت نمی­گذارند، تردیدی نیست لکن این به تنهایی کافی نیست ما باید به نوعی تأیید یا رضایت یا حداقل عدم مخالفت شارع را با این روش عقلاء بدست بیاوریم. در این رابطه گفته شد که احتمالات متعددی وجود دارد؛ ما سه

جلسه ۶۷ – PDF جلسه شصت و هفتم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۱/۲۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل دوم قائلین به جواز تقلید ابتدائی از میت بود. دلیل دوم سیره عقلائیه بود. عرض کردیم سیره عقلائیه برای اینکه بتواند به عنوان مستند مورد استدلال قرار بگیرد، باید دو مطلب ثابت شود: اول اینکه سیره عملیه عقلائیه در آن مسئله مورد نظر احراز شود و معلوم شود بنای عملی عقلاء بر این است که مثلاً به آراء و انظار اموات رجوع می­کنند کما اینکه در مورد ظواهر و خبر واحد که به سیره عقلائیه تمسک می­شد در درجه اول باید احراز می­شد که بنای عملی عقلاء بر اخذ به ظواهر است، بنای عملی عقلاء بر اخذ به

جلسه ۶۶ – PDF جلسه شصت و ششم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۱/۲۶                   خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل دوم بر جواز تقلید میت بود. عرض کردیم دلیل دوم سیره عقلائیه می­باشد؛ مستدل اینگونه استدلال کرد که سیره عقلاء بر رجوع به اهل خبره و اهل اطلاع است در همه زمان­ها و در این جهت فرقی بین حی و میت نمی­گذارند. از طرفی هم این سیره عقلائیه از سوی شارع ردع نشده یعنی ما از عدم ردع شارع می­توانیم رضایت و تأیید شارع را استفاده کنیم. پس این سیره حجت است و می­تواند جواز تقلید میت ابتدائاً را برای ما ثابت کند. عرض کردیم نسبت به این دلیل از جهت

جلسه ۶۵ – PDF جلسه شصت و پنجم ادله جواز تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۱/۲۱                   بحث به اینجا منتهی شد که اصل اولی در مسئله­ی تقلید از میت ابتدائاً عدم الجواز است لکن باید ادله­ی قائلین به جواز و منکرین جواز تقلید ابتدائی میت را بررسی کنیم؛ قائلین به جواز تقلید ابتدائی از میت به چند دلیل تمسک کرده­اند: دلیل اول: اطلاقات ادله لفظیه دلیل اول اطلاقات ادله لفظیه است؛ منظور از ادله لفظیه یعنی آیات و روایات دال بر حجیت فتوای فقیه و جواز تقلید است. ما وقتی به ادله­ی مشروعیت تقلید اعم از آیات و روایات که مراجعه می­کنیم، می­بینیم آیات و روایات مطلق هستند و هیچ کدام مقید به

جلسه ۶۴ – PDF جلسه شصت و چهارم تأسیس اصل در مسئله تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۱/۲۴                   خلاصه جلسه گذشته بحث در این بود که اصل اولی در مسئله­ی تقلید ابتدائی میت چیست. عرض کردیم تقریرهای مختلفی از این اصل شده است که اصل عدم جواز تقلید میت ابتدائاً می­باشد حال یا به عنوان یک اصل عقلی تقریر شده یا به عنوان یک اصل شرعی تقریر شده. پنج تقریر را بیان کردیم لکن یک اشکال مشترکی بر همه این تقریرهای پنج گانه وارد بود؛ اگر بحث از این بود که عقل حکم به اشتغال ذمه می­کند در فرض تقلید از میت یا اگر استصحاب اشتغال ذمه در فرض تقلید از میت شد

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم تأسیس اصل در مسئله تقلید ابتدائی از میت ۱۳۹۰/۱۱/۱۲                   تأسیس اصل در مسئله بحث در جواز تقلید میت ابتدائاً بود. قبل از اینکه ادله مثبتین و نافین را بررسی کنیم در ابتدا لازم است در این مسئله تأسیس اصل نماییم تا چنانچه ادله طرفین کافی نباشد و در مسئله شک حاصل شود به عنوان مرجع به این اصل مراجعه کنیم یعنی فائده عمده تأسیس اصل تعیین مرجعی برای فرض شک است. اگر به هر دلیلی شک کردیم آیا تقلید ابتدائی از میت جایز است یا نه، این اصل می­تواند یک مرجعی برای ما باشد. باید توجه داشت که این بحث صرفاً در خصوص مسئله

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم بررسی مبنای نظر اخباریین مبنی بر جواز تقلید میت ابتدائاً ۱۳۹۰/۱۱/۱۹                   خلاصه جلسه گذشته بحث در جواز یا عدم جواز تقلید میت ابتدائاً بود. عرض کردیم دو قول در این مسئله وجود دارد یکی قول مشهور و اکثریت قریب به اتفاق فقها مبنی بر اینکه تقلید میت ابتدائاً جایز نیست و قول دوم قول به جواز تقلید میت ابتدائاً می­باشد که مرحوم میرزای قمی و اخباریین از کسانی هستند که معتقد به جواز تقلید میت ابتدائاً می­باشند. عرض کردیم قبل از بررسی ادله­ی این دو قول مناسب است که مبنای نظریه میرزای قمی و همچنین مبنای نظر اخباریین معلوم شود که به چه دلیل