خارج اصول

جلسه ۷۹ – PDF جلسه هفتاد و نهم بررسی جواز امر آمر با علم به انتفاء شرط امر – کلام محقق ناییینی ۱۳۹۷/۱۲/۰۶   خلاصه جلسه گذشته  بحث در جواز امر آمر مع علمه بانتفاء شرطه بود؛ یعنی آیا امر آمر با علم به این که شرط امر محقق نمی‎شود جایز است یا خیر؟ عرض کردیم این عنوان دچار مشکل است، زیرا اگر بخواهیم امر آمر را با علم به انتفاء شرط امر جایز بدانیم سر از تحقق معلول بدون علت در می‎آورد. وقتی شرط یک شئ به عنوان جزیی از علت تامه منتفی شد، خود معلول نیز منتفی می شود. اگر شرط امر منتفی شد خود امر نیز منتفی می‎شود. پس جای این سوال است که چرا علماء بحث

جلسه ۷۸ – PDF جلسه هفتاد و هشتم بررسی جواز امر با علم به انتفاء شرط امر – مشکل عنوان و توجیه محقق خراسانی ۱۳۹۷/۱۲/۰۵   خلاصه جلسه گذشته  عرض کردیم بحث در این است که آیا آمر با علم به انتفاء شرط امر می‎تواند امر کند یا خیر؟ قبل از این‎که به این سؤال پاسخ دهیم، گفتیم در مورد خود این عنوان بحث است که اصلا معنای این عنوان چیست؟ «هل یجوز للآمر الامر به مع العلم بانتفاء شرطه»؛ معنا و مقصود خود این عنوان ابتدا باید روشن شود و سپس سراغ بحث اصلی برویم. بررسی عنوان «هل یجوز للآمر الامر به مع العلم بانتفاء شرطه»  اولاً: جواز به معنای امکان است. وقتی می‎گوییم: «هل یجوز للآمر»؛ به این

جلسه ۷۷ – PDF جلسه هفتاد و هفتم ترتب –تنبیهات : تنبیه هفتم – نتیجه کلی بحث ترتب ۱۳۹۷/۱۲/۰۱    تنبیه هفتم  خطاب مترتب علیه بر دو قسم است. (منظور از خطاب مترتب علیه یعنی همان خطاب اهم) گاهی این خطاب آنی است، به این معنا که در وعاء زمان استمرار ندارد، مثل انقاذ غریق، خطاب «انقذ الغریق»؛ یک خطاب آنی است که بقاء و استمرار ندارد. زیرا اگر کسی به این خطاب عمل نکند باعث می‎شود که غریق هلاک شود و اگر غریق هلاک شد، خودبخود تکلیف ساقط می‎شود، اما گاهی این‎چنین نیست، یعنی یک نحوه بقاء و استمرار دارد به گونه‎ای که عصیانش نیز مستمر است. در قسم اول عصیان، بقاء و استمرار ندارد. یعنی خطاب در همان

جلسه ۷۶ – PDF جلسه هفتاد و ششم ترتب –تنبیهات : تنبیه پنجم و ششم ۱۳۹۷/۱۱/۳۰   بحث در تنبیهات مسئله ترتب بود که تا کنون چهار تنبیه بیان شد. تنبیه پنجم  ترتب در جایی جریان پیدا می‎کند که هیچ یک از دو امر مشروط به قدرت شرعی نباشند. زیرا اگر احد الامرین المتزاحمین مشروط به قدرت شرعی باشند، امر ترتبی در آن‎جا ممتنع است و اصلا ترتب نمی‎تواند در آن‎جا جریان پیدا کند. این اصل مدعایی است که در تنبیه پنجم باید اثبات شود. توضیح ذالک: به طور کلی مورد بحث در امر ترتبی، جایی است که هر دو امر واجد ملاک هستند، هم مترتب و هم مترتب علیه. مثلا امر اهم یعنی امر به ازاله نجاست از مسجد

جلسه ۷۵ – PDF جلسه هفتاد و پنجم ترتب –تنبیهات : دوم – سوم – چهارم ۱۳۹۷/۱۱/۲۹   خلاصه جلسه گذشته بحث در مورد تنبیهات ترتب بود، عرض کردیم مطالبی به عنوان تنبیهات در پایان بحث از ترتب مطرح شده که ما به برخی از این امور در گذشته اشاره کردیم. اما برای یادآوری به بعضی از این مطالب در قالب تنبیهات اشاره خواهیم کرد تا اجمالاً بحث تنبیهات مغفول واقع نشود. دیروز تنبیه اول را ذکر کردیم، هر چند آن مطلب به عنوان تنبیه در کلام محقق نایینی نیامده، ولی ما آن را به عنوان تنبیه اول ذکر کردیم. تنبیه دوم  تنبیه دوم مطلبی است که در گذشته ما آن را بیان کردیم و آن این که آیا بعد

جلسه ۷۴ – PDF جلسه هفتاد و چهارم ترتب –تنبیهات: تنبیه اول ۱۳۹۷/۱۱/۲۸   تنبیه اول در ادامه بحث ترتب و پایان این بحث تنبیهاتی مطرح شده است. محقق نایینی چند تنبیه بیان کردند. بعضی از بزرگان دیگر نیز تنبیهاتی را در این مقام متعرض شده‎اند و که ما برخی از این تنبیهات را در گذشته بیان کردیم و برخی باقی مانده؛ ولی مطلبی که به نظر می‎رسد به عنوان تنبیه لازم است ذکر  کنیم، (گرچه مستقلا به عنوان یک تنبیه در کلمات خود محقق نایینی نیامده ولی توجه به این مسئله مهم است و مجموع کلمات محقق نایینی در باب ترتب در این چارچوب است) این است که تزاحم پنج قسم دارد: اقسام تزاحم قسم اول: جایی است که

جلسه ۷۳ – PDF جلسه هفتاد و سوم ترتب –جمع بندی بحث ترتب – حق در مقام ۱۳۹۷/۱۱/۲۷   جمع بندی بحث ترتب در بحث ترتب، تا کنون تقریبا هفتاد و دو جلسه بحث شده است. از ابتدای سال که ثمره بحث ضد را طرح کردیم تا جلسه گذشته که جلسه هفتاد و دوم بود و امروز جلسه هفتاد و سوم است (غیر از چند جلسه ابتدایی که دروازه بحث ورود به ترتب بود) این بحث وقت ما را به خودش اختصاص داده است. چند جلسه اول درباره ثمره بحث از اقتضاء امر به شئ نسبت به نهی از ضد بحث کردیم و بعد از آن به مناسبت سخن شیخ بهایی که ثمره بحث ضد را انکار کردند وارد در

جلسه ۷۲ – PDF جلسه هفتاد و دوم ترتب – کلام امام خمینی – نتیجه ۱۳۹۷/۱۱/۱۷   خلاصه جلسه گذشته  نتیجه مقدمات هفت‎گانه امام خمینی این شد که اگر تکلیفی متوجه انسان شود چند حالات برای او متصور است. تارة یک تکلیف متوجه مکلف می‎شود که برای آن دو صورت و حالت تصویر می‎شود و اخری دو تکلیف متوجه مکلف می‎شود. در جایی که دو تکلیف متوجه مکلف است، تارة این دو تکلیف از نظر شارع از نظر اهمیت یکسانند و اخری یکی اهم است و دیگری مهم. صورت اول را در جلسه گذشته بحث کردیم اما حالت و صورت دوم باقی مانده است. صورت دوم دو صورتی که در جلسه قبل بیان شد، حالاتی است که از بحث ما

جلسه ۷۱ – PDF جلسه هفتاد و یکم ترتب – کلام امام خمینی – مقدمه هفتم – نتیجه – حالت اول و دوم و سوم ۱۳۹۷/۱۱/۱۶    خلاصه جلسه گذشته  تاکنون شش مقدمه از مقدماتی که امام خمینی در تصحیح امر مهم بدون ترتب بر عصیان امر اهم بیان کرده‎اند ذکر شد. تمام این مقدمات برای تصحیح عمل عبادی مکلفی است که امر اهم را ترک کرده است. مقدمه هفتم امام خمینی در کتاب مناهج الوصول مطلبی را به عنوان مقدمه هفتم بیان کرده‎اند که باید دید آیا قابلیت طرح استقلالی به عنوان یک مقدمه را دارد یا خیر؟ (البته این جهت خیلی مهم نیست) آن مطلب این است که «امر بکل من الضدین امر بالمقدور الممکن»؛ ایشان می‎گویند: اگر

جلسه ۷۰ – PDF جلسه هفتاد ترتب – کلام امام خمینی – مقدمه ششم ۱۳۹۷/۱۱/۱۵   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم امام خمینی برای تصحیح امر مهم بدون نیاز به اشتراط به عصیان امر اهم، بیانی دارند که متشکل از شش مقدمه است. تا کنون پنج مقدمه را بیان کردیم که انشاء الله بعد از ذکر مقدمه ششم، یک جمع بندی از مقدمات و سپس نتیجه‎گیری در بحث ترتب خواهیم داشت. ادامه مقدمه ششم در مقدمه ششم امام خمینی بر یک نکته اساسی تکیه می‎کنند و آن این‎که احکام شرعیه مقید به قدرت نیستند، نه به تقیید شرعی و نه به تقیید عقلی، یعنی نه شرعا و نه عقلا مقید به قید قدرت نیستند و کذلک قید علم. آن‎چه که

جلسه ۶۹ – PDF جلسه شصت و نهم ترتب – کلام امام خمینی – مقدمه پنجم و ششم ۱۳۹۷/۱۱/۱۴    یک نکته مهم مقدمه پنجم از مقدمات کلام امام خمینی این بود که در خطابات قانونی و عام انحلال احکام به تعداد افراد مکلفین مطرح نیست، بخلاف خطابات شخصی که در آن احکام به تعداد افراد مکلفین منحل می شوند. در جلسه قبل دو قرینه بر عدم انحلال ذکر کردیم. نکته مهم در این باره این است که در خطابات عمومی و قانونی، اراده تشریعیه به معنای ارادة التشریع است. یعنی اراده قانون گذاری و جعل بنحو عمومی. لذا این‎طور نیست که تک تک افراد مخاطب این خطاب باشند. غرض شارع جعل و قانون گذاری برای عموم است و با

جلسه ۶۸ – PDF جلسه شصت و هشتم ترتب – کلام امام خمینی – مقدمه پنجم ۱۳۹۷/۱۱/۱۳   خلاصه جلسه گذشته  بحث در مقدمه پنجم از مقدماتی است که امام خمینی در تصحیح امر مهم بدون نیاز به اشتراط به عصیان امر اهم ذکر کرده‎اند. در مقدمه پنجم ایشان ضمن بیان تعریف خطابات شخصیه و خطابات قانونیه به فرق بین این دو خطاب اشاره کردند. ایشان فرمودند: در کلمات بسیاری از علماء، خلط بین این دو خطاب، منشأ اشتباهاتی شده است. در جلسه قبل فرق این دو خطاب را عرض کردیم و گفتیم مهمترین فرق این دو خطاب این است که خطابات قانونیه به عدد افراد مکلفین انحلال پیدا نمی‎کنند، بلکه خطاب متوجه «ناس» و «مؤمنین» و امثال این‎ها است،

جلسه ۶۷ – PDF جلسه شصت و هفتم ترتب – کلام امام خمینی – ادامه مقدمه چهارم – مقدمه پنجم ۱۳۹۷/۱۱/۱۰   خلاصه جلسه گذشته  عرض کردیم، امام خمینی معتقد است بدون تشبث به ترتب می‎توانیم امر مهم را تصحیح کنیم و عملی که بعد از ترک اهم واقع می‎شود صحیح باشد. ایشان ضمن شش مقدمه به توضیح این نظر پرداختند. غرض ایشان از بیان سه مقدمه اول، نفی شرطیت شرعی عصیان امر اهم در امر مهم است که به تفصیل در جلسه گذشته توضیح داده شد و غرض از بیان سه مقدمه بعدی، نفی شرطیت عقلی عصیان امر اهم در امر مهم است که دیروز این مطلب را به تفصیل بیان کردیم. مقدمه چهارم، پنجم و ششم یک هدف

جلسه ۶۶ – PDF جلسه شصت و ششم ترتب – کلام امام خمینی – غرض از مقدمات سه گانه اول و مقدمات سه گانه دوم – مقدمه چهارم ۱۳۹۷/۱۱/۰۹    نتیجه مقدمات سه گانه عرض کردیم امام خمینی معتقدند، امر مهم را می‎توان بنحوی تصحیح کرد که مسئله ترتب بر عصیان امر اهم پیش نیاید. یعنی امر مهم به غیر از مسیر ترتب قابل تصحیح است. برای این منظور ایشان شش مقدمه ذکر کردند. سه مقدمه را تا به حال بیان کردیم. این سه مقدمه عبارتند از: مقدمه اول: امر به طبیعت متعلق است نه افراد. مقدمه دوم: اطلاق به معنای سریان حکم نسبت به افراد نیست بر خلاف عموم که به معنای سریان حکم نسبت به افراد است. مقدمه

جلسه ۶۵ – PDF جلسه شصت و پنجم ترتب – کلام امام خمینی – مقدمه دوم و سوم ۱۳۹۷/۱۱/۰۸   خلاصه جلسه گذشته  بحث در راه حل امام خمینی در تصحیح امر مهم بدون نیاز به ترتب است. به نظر امام خمینی ما می‎توانیم بدون این که محتاج ترتب باشیم و بدون این که امر مهم را مشروط به عصیان امر اهم کنیم، امر مهم را در عرض امر اهم تصویر کنیم. اصلا بحث ترتب برای این بود که امر مهم تصحیح شود تا عمل مبتنی بر این امر باطل نباشد. همه بزرگان در این چارچوب پیش رفتند، اما امام خمینی می‎فرماید: اصلا نیازی به ترتب به این معنا که امر مهم مشروط به عصیان امر اهم باشد نیست. ایشان

جلسه ۶۴ – PDF جلسه شصت و چهارم ترتب –پاسخ محقق بروجردی به یک اشکال- بررسی کلام محقق بروجردی – کلام امام خمینی در تصحیح امر مهم بدون ترتب – مقدمه اول ۱۳۹۷/۱۱/۰۷    خلاصه جلسه گذشته  بحث در کلام محقق بروجردی در تصحیح ترتب بود. ایشان مقدمتا سه فرض در مسئله تصویر کردند و فرمودند: آن چیزی که از دید منکرین ترتب مخفی مانده و باعث خلط و اشتباه آنان شده، این است که در مانحن فیه دو امر وجود دارد که هرچند متعلق به ضدین شده‎اند ولی چون یکی در رتبه عدم تأثیر دیگری وارد شده است و در عرض یکدیگر نیستند، محالی لازم نمی‎آید. زیرا محال یا «طلب الجمع بین الضدین» است که این در صورتی است

جلسه ۶۳ – PDF جلسه شصت و سوم ترتب – کلام محقق بروجردی در تصحیح ترتب ۱۳۹۷/۱۱/۰۶    خلاصه جلسه گذشته  در جلسات گذشته به برخی از آراء وانظار در تصحیح ترتب اشاره کردیم و آن‎ها را مورد بررسی قرار دادیم. بعد از این که اصل نظریه ترتب را که محقق نایینی در این مقام به نحو مبسوط بیان کردند، ذکر کردیم به بیان کلمات محقق اصفهانی، صاحب منتقی الاصول و محقق عراقی پرداختیم و مشکلاتی که در راه حل‎های این بزرگان بود را بیان کردیم. یکی از بزرگانی که درصدد تصحیح امر به مهم به نحو ترتب بر عصیان اهم برآمده است، محقق بروجردی است. ترتب عنوانی است که اشاره به این مطلب دارد که امر به مهم به

جلسه ۶۲ – PDF جلسه شصت و دوم ترتب – بررسی کلام محقق عراقی در تصحیح ترتب ۱۳۹۷/۱۰/۲۶   خلاصه جلسه گذشته  کلام محقق عراقی در تصحیح ترتب بیان شد و نتیجه این شد که به نظر ایشان اقتضاء امر اهم به نحو تام است و اقتضاء امر مهم به نحو ناقص است. یعنی ایجاب اهم یک ایجاب تام و ایجاب مهم یک ایجاب ناقص است. لذا بدون این که نیازی به ایجاد اختلاف رتبه در این مقام باشد می‎توانیم تنافی و مطارده بین الامرین را مرتفع کنیم. محذور اصلی که درباره ترتب مطرح شده است، طلب جمع بین ضدین یا به تعبیری مطارده بین الامرین و امثال این ها است، در حالی که با این بیان، بین خطاب اهم

جلسه ۶۱ – PDF جلسه شصت و یکم ترتب – کلام محقق عراقی جهت تصحیح ترتب – مروری بر مطالب سه گانه – نتیجه ۱۳۹۷/۱۰/۲۵    مروری بر مطالب سه گانه محقق عراقی تا کنون سه مطلب از محقق عراقی نقل کردیم. در واقع این سه مطلب می تواند مقدمه بیان مطلب اصلی محقق عراقی باشد، یعنی آن بیانی که بوسیله آن در صدد تصحیح مسئله ترتب هستند. مطلب اول: در مورد تعریفی است که صاحب حاشیه از واجب تخییری ارائه کرد. به نظر ایشان که محقق عراقی نیز آن را قبول کرده، واجب تخییری به این معنا است که اطراف وجوب تخییری به ایجاب ناقص واجب شوند. منظور از ایجاب ناقص همه افراد این است که هر فردی واجب

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصت ترتب – کلام محقق عراقی جهت تصحیح ترتب – مقدمات ۱۳۹۷/۱۰/۲۴   خلاصه جلسه گذشته کلام در سخن محقق عراقی در تصحیح ترتب بود. عرض کردیم برای این که بیان ایشان کاملا روشن شود، ابتدا لازم است مبنایی که سخن ایشان بر آن استوار شده توضیح داده شود. در جلسه قبل این مبنا را که در واقع از صاحب حاشیه اخذ شده بیان کردیم. محصل بیان ایشان در مبنای صاحب حاشیه این شد که وجوب تخییری عبارت است از «وجوب کل واحد من الفردین بایجاب الناقص»؛ یعنی وجوب و طلب به همراه منع از بعضی از انحاء تروک، در مقابل واجب تعیینی که عبارت است از ایجاب تام و وجوب فرد، به همراه منع