خارج اصول

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاه امر اول: عنوان بحث- نظر محقق خراسانی ۱۳۹۲/۱۰/۱۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در بررسی نظریاتی بود که پیرامون عنوان بحث صحیح و اعم مطرح شده، ما نظریه مشهور را مورد بررسی قرار دادیم و سه اشکالی که بر این نظریه ایراد شده بود را ذکر کردیم و نتیجه این شد که از این سه، دو اشکال به مشهور وارد است. بررسی نظریه محقق خراسانی ایشان فرمود عنوان بحث صحیح و اعم این است: «انّ الفاظ العبادات و المعاملات اسامٍ للصحیح منها او للأعم؟»، ایشان به جای «موضوعة» کلمه «اسامٍ» را بکار برده و می‏گوید: آیا الفاظ عبادات و معاملات اسم برای عبادت صحیح هستند یا اسم برای اعم از صحیح و فاسد هستند؟

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل مقام اول: تنقیح محل نزاع ۱۳۹۲/۰۹/۱۶   خلاصه جلسه گذشته بحث در حقیقت شرعیه بود، عرض کردیم در مسئله حقیقت شرعیه در چند مقام باید بحث کنیم، مقام اول تنقیح محل نزاع بود، ما ابتدائاً باید موضوع بحث را منقّح کنیم که نزاع در باب حقیقت شرعیه در چیست و اختلاف منکرین و مثبتین حقیقت شرعیه در چه چیزی است؟ عرض کردیم در این رابطه سه جهت می‏تواند مورد نظر باشد، جهت اول اینکه این نزاع شامل اعیان خارجیه و موضوعات خارجیه نیست بلکه فقط موضوعات اعتباریه را شامل می‏شود، جهت دوم این بود که این نزاع هم در الفاظ عبادات جریان دارد و هم در الفاظ معاملات. جهت سوم جهت سوم بحث این

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم مقام اول: تنقیح محل نزاع ۱۳۹۲/۰۹/۱۳   حقیقت شرعیه بحث دیگری که در این جا باید به آن اشاره شود بحث حقیقت شرعیه است. بحث از حقیقت شرعیه در سه مقام مورد بررسی قرار می‏گیرد: مقام اول: تنقیح محل نزاع و بحث مقام دوم: باید ببینیم آیا بحث حقیقت شرعیه ثمره‏ای دارد و آیا ثمره عملیه‏ای بر این بحث مترتب می‏شود یا نه که نوعاً نسبت به این بخش یا چنین ثمره‏ای را انکار می‏کنند و یا ثمره نادری برای آن ذکر می‏کنند. مقام سوم: کیفیت وضع در حقیقت شرعیه چگونه است، یعنی اگر قائل به حقیقت شرعیه شدیم باید ببینیم حقیقت شرعیه چگونه محقق می‏شود. مقام اول: تنقیح محل نزاع نظر

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم اصالة عدم النقل ۱۳۹۲/۰۹/۱۲   خلاصه جلسه گذشته بحث ما در تعارض احوال بود، عرض کردیم در تعارض بین حقیقت و سایر احوال و همچنین در تعارض بین خودِ سایر احوال لفظ با قطع نظر از حقیقت آنچه معیار و ملاک است اصالة الظهور است یعنی باید ببینیم ظاهر و متفاهم از کلام چیست و سایر اصول لفظیه مثل اصالة الحقیقة، اصالة عدم النقل، اصالة عدم القرینه و امثال آن همگی مصادیق اصالة الظهور هستند. معنای ظهور هم معلوم است، مثلاً وقتی گفته می‏شود «رأیت اسداً» و قرینه‏ای همراه آن نیست ظهور در معنای حقیقی دارد ولی اگر قرینه‏ای کنار آن آورده شود و گفته شود «رأیت اسداً یرمی» ظهور در معنای

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم اصالة الظهور ۱۳۹۲/۰۹/۱۱   تعارض احوال بحث تعارض احوال وضع یا استعمال توسط مرحوم آخوند به تبع بزرگانی مثل صاحب هدایة المسترشدین و صاحب فصول مطرح شده است. منظور از تعارض احوال دوران بین اشتراک، تجوّز، نقل، تخصیص، اضمار، نسخ، استخدام و امثال آن می‏باشد، یعنی اگربین این حالات تعارض پیش بیاید تکلیف چیست؟ مثلاً اشتراک حالتی برای لفظ است و آن حالت این است که یک لفظ برای چند معنی وضع شود یا تجوّز حالتی است برای استعمال، حال اگر بین حالت اشتراک و تجوّز تعارض پیش بیاید چه باید کرد؟ مثلاً ما با لفظی مواجه شویم که برای آن سه معنی ذکر شده باشد و ما نمی‏دانیم آن لفظ به

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام چهارم) ۱۳۹۲/۰۹/۱۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مرحوم آخوند مسئله‏ای را تحت عنوان توهم بیان کرده و در صدد پاسخ آن برآمده و آن وقوع استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد در قرآن می‏باشد، ایشان چون قائل به امتناع استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد است در صدد پاسخ از این توهم برآمده که اگر استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد ممتنع است پس واضح است که در قرآن هم نباید چنین استعمالی صورت گرفته باشد. ایشان در مورد روایاتی که برای قرآن هفت یا هفتاد بطن ذکر کرده دو احتمال مطرح و این روایات را بر یکی

جلسه ۳۵ – PDF جلسه سی و پنجم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام چهارم) ۱۳۹۲/۰۹/۰۹   خلاصه جلسه گذشته آخرین بحثی که از مبحث استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد باقی مانده بحث از استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد در قرآن است، ما تا اینجا در سه مقام بحث کردیم، نتیجه مقام اول این بود که استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد عقلاً ممتنع نیست، ادله قائلین به امتناع مورد بررسی قرار گرفت و اشکالات آن ادله بیان شد، پس در مقام اول بحث که سخن از امکان یا امتناع چنین استعمالی بود نتیجه این شد که این استعمال عقلاً هیچ محذوری به دنبال ندارد. در مقام دوم نتیجه این شد

جلسه ۳۴ – PDF جلسه سی و چهارم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام سوم) ۱۳۹۲/۰۹/۰۶   خلاصه جلسه گذشته در بحث استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد به مقام سوم بحث رسیدیم، در مقام اول بحث در این بود که آیا عقلاً امکان استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد وجود دارد یا نه؟ نتیجه این شد که استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد ممتنع نیست. در مقام دوم بحث در این بود که حال که عقلاً چنین استعمالی امتناع ندارد آیا از نظر قواعد ادبی، از نظر اهل لسان و عرف، از نظر واضع و وضع آیا مجاز به چنین استعمالی هستیم یا نه؟ یعنی آیا مجازیم یک لفظ را در اکثر

جلسه ۳۳ – PDF جلسه سی و سوم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام دوم) ۱۳۹۲/۰۹/۰۵   خلاصه جلسه گذشته ما در بحث استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد گفتیم این بحث در چند مقام لازم است تعقیب شود، مقام اول بحث از امکان و امتناع این استعمال عقلاً بود، یعنی با قطع نظر از قواعد ادبی و عرف و نظر واضع فی نفسه اساساً عقلاً امکان دارد انسان یک لفظ را در چند معنی استعمال کند یا نه؟ آیا اگر یک لفظ را بگوید و چند معنی را اراده کند عقلاً ممتنع است یا نه؟ ملاحظه کردید که تا اینجا بحث ما پیرامون همین مقام بود و ادله قائلین به امتناع را یک به

جلسه ۳۲ – PDF جلسه سی و دوم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام اول- امکان) ۱۳۹۲/۰۹/۰۴   خلاصه جلسه گذشته ادله قائلین به امتناع استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد را به تفصیل مورد بررسی قرار دادیم و نتیجه این شد که بنا بر مبنای علامیت لفظ برای معنی استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد ممتنع نیست، اما طبق مبنای مرآتیت و امثال آن بعضی قائل به امتناع بودند که ما اصل این مبنا را قبول نداریم، بعلاوه از آن اقوال پاسخ دادیم و گفتیم از استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد محالی لازم نمی‏آید. مرحوم آقای خویی می‏فرماید: طبق مبنای ما در باب وضع (مسلک تعهد و التزام) هم استعمال لفظ

جلسه ۳۱ – PDF جلسه سی و یکم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام اول- امکان) ۱۳۹۲/۰۹/۰۳   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا نتیجه بحث این شد که استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد عقلاً ممتنع نیست، ادله قائلین به امتناع هم ذکر و بررسی شد. نظر محقق عراقی مبنی بر تفصیل بین صور که در بعضی از صور استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد عقلاً ممتنع است و در بعضی از صور استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد عقلاً جایز است هم مورد بررسی قرار گرفت. البته همان طور که اشاره شد نظر محقق عراقی دچار یک نحوه اندماج است لذا می‏بینیم در تقریرات مختلفی که از ایشان نقل شده بعضاً نظرات

جلسه ۳۰ – PDF جلسه سی  مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام اول- امکان) ۱۳۹۲/۰۸/۰۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در امکان و استحاله استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد بود، عرض کردیم قائلین به امتناع ادله‏ای را بر اثبات مدعای خود ذکر کرده‏اند، ما تا به حال ادله مرحوم آخوند، دلیل میرزای قمی و محقق نائینی را ذکر کردیم و اشکالاتی هم که متوجه ادله این بزرگان بود را متعرض شدیم. نظریه دیگری که اصل آن را بیان کردیم لکن بررسی آن باقی ماند نظریه محقق اصفهانی است. خلاصه دلیل محقق اصفهانی ایشان هم معتقد است استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد محال است و عقلاً نمی‏توان یک لفظ را استعمال و از

جلسه ۲۹ – PDF جلسه بیست و نهم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام اول- امکان) ۱۳۹۲/۰۸/۲۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم محقق نائینی استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد را محال می‏داند، دلیل ایشان بر استحاله با دلیل محقق خراسانی متفاوت است، اصل بیان ایشان مبتنی بر استحاله صدور کثیر از واحد است، یعنی ایشان می‏گوید چون عقلاً کثیر نمی‏تواند از واحد صادر شود و در ما نحن فیه در جایی که یک لفظ بخواهد در بیشتر از یک معنی استعمال شود مستلزم صدور کثیر از واحد خواهد بود به دو وجه؛ یا از این جهت که نفس و ذهن نمی‏تواند دو لحاظ و دو تصور داشته باشد، نفس واحد است و در

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام اول- امکان) ۱۳۹۲/۰۸/۲۸   خلاصه جلسه گذشته بحث ما درباره امکان استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد بود، عرض کردیم در رابطه با امکان عقلی استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد اکثراً قائل‏اند به اینکه امکان ندارد یک لفظ در چند معنی استعمال شود، ادله‏ای بر استحاله عقلی استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد اقامه شد، کلام محقق خراسانی را ذکر کردیم و تقریب‏های مختلفی که از بیان ایشان شده بود ذکر شد، اشکالاتی هم به ایشان وارد بود که مورد بررسی قرار گرفت. دلیل دیگر بر استحاله بعضی از بزرگان ادله دیگری را بر استحاله استعمال لفظ در

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام اول- امکان) ۱۳۹۲/۰۸/۰۶   مرحوم آخوند در کلام خود امکان استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد را بر حقیقت استعمال مبتنی کرده و فرمود: اگر حقیقت استعمال را عبارت از علامیت بدانیم؛ یعنی لفظ علامت برای معنی باشد در این صورت استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد امکان دارد ولی اگر حقیقت استعمال را عبارت از افناء اللفظ فی المعنی باشد (ایشان قائل به این احتمال است) در این صورت استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد ممتنع خواهد بود. اشکال بعض بزرگان به مرحوم آخوند عرض کردیم بعضی از بزرگان طبق نقل محقق اصفهانی به مرحوم آخوند اشکال کرده‏اند

جلسه ۲۶- PDF جلسه بیست و ششم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام اول- امکان) ۱۳۹۲/۰۸/۰۵   بحث در ادله‏ای بود که بر امتناع استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد اقامه شده است. سه تقریب برای دلیل مرحوم آخوند ذکر شده که ما تا کنون دو تقریب و اشکالات وارد بر آن دو را بیان کردیم. تقریب سوم اگر لفظ را در بیش از یک معنی استعمال کنیم لازم می‏آید یک شیء مبدل به چند شیء شود و این محال است در نتیجه استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد ممتنع می‏باشد. فرق بین تقریب دوم و سوم قبل از اینکه این دلیل را توضیح دهیم باید به فرق تقریب دوم و سوم اشاره کنیم،

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام اول- امکان) ۱۳۹۲/۰۸/۰۴   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله قائلین به امتناع استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد بود، عرض کردیم علیرغم اینکه سخن مرحوم آخوند و جمعی از شاگرادن ایشان یکی است و همه قائل به امتناع‏اند اما ادله‏ای که  اقامه کرده‏اند با هم متفاوت است. مرحوم آخوند بر امتناع استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد دلیلی اقامه کرده که به سه بیان تقریب شده است؛ تقریب اول این بود که حقیقت استعمال عبارت از افناء اللفظ فی المعنی می‏باشد و امکان ندارد یک لفظ بتواند دو بار در معنی فانی شود، در تقریب اول تأکید بر حقیقت

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام اول- امکان) ۱۳۹۲/۰۸/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله امتناع استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد بود، عرض کردیم چند دلیل بر امتناع اقامه شده، این ادله توسط مرحوم آخوند و اتباع ایشان یعنی اعلام ثلاثه (محقق نائینی، محقق اصفهانی و محقق عراقی) ذکر شده که ما این ادله را ذکر و مورد بررسی قرار خواهیم داد. مرحوم آخوند ابتدائاً مسئله امکان و امتناع استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد را بر حقیقت استعمال مبتنی می‏کند و می‏گوید اگر ما استعمال را عبارت از علامیت بدانیم در این صورت استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد ممتنع نخواهد بود

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (مقام اول- امکان) ۱۳۹۲/۰۷/۳۰   خلاصه جلسه گذشته محل بحث و نزاع در استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد مشخص شد، بحث در این است که آیا یک لفظ را می‏توان در بیش از یک معنی استعمال کرد به گونه‏ای که هر دو معنی استقلالاً لحاظ شوند، مثلاً وقتی می‏گوید: «رأیت عیناً» از «عین» اراده کند «عین باکیه» و «عین جاریه» را به کشف و استعمال واحد یعنی کأنّ گویا گفته است «رأیت عیناً و عیناً» که مرادش از عین اول «عین باکیه» و از عین دوم «عین جاریه» باشد، به جای اینکه لفظ را تکرار کند می‏گوید «رأیت عیناً» و از

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم مطلب چهارم: استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد (اهمیت بحث- تنقیح محل نزاع) ۱۳۹۲/۰۷/۲۹   اهمیت بحث در مسئله استعمال در اکثر از معنای واحد نکته‏ای که درباره آن بحث مختصری داشتیم اهمیت این بحث بود، گفتیم این بحث تأثیرات زیادی در فقه دارد، التزام به جواز یا عدم جواز استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد آثار متفاوتی به دنبال دارد که به دو مورد از آثار آن اشاره می‏کنیم تا به اثر این بحث در فقه پی ببریم. مورد اول در مسئله اذان و اقامه دلیلی داریم به این مضمون که «لا صلاة الا بالأذان و الاقامة»، یعنی در واقع ظاهر این دلیل و بعضی از ادله مشابه آن