خارج اصول

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم آیا نهی از شئ مقتضی فساد است یا خیر؟ امر هشتم: تنبیه – بررسی مجعولیت صحت و فساد – بررسی کلام محقق خراسانی ۱۳۹۹/۰۹/۰۵         خلاصه جلسه گذشته بحث در کلام محقق خراسانی درباره مجعول بودن یا عدم مجعولیت صحت و فساد بود. عرض کردیم ایشان می‎فرماید: صحت بنابر تفسیری که متکلمین کردند امری انتزاعی است، اما بنابر نظر فقها تارتا در عبادات ملاحظه می‎شود و اخری در معاملات، زیرا معنای صحت و فساد در عبادات عبارت است از سقوط یا عدم سقوط اعاده و قضا و در معاملات عبارت است از ترتب اثر مقصود یا عدم ترتب اثر مقصود، بنابراین در عبادات مسئله متفاوت با معاملات است، در

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصت امر سوم: معنای صحت و فساد- حق در مسئله ۱۳۹۲/۱۱/۰۵   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد معنای صحت و فساد در بحث صحیح و اعم اقوال و انظار متعددی وجود دارد، ما به طور کلی نظریه محقق خراسانی و محقق اصفهانی که هر دو در یک جهت اشتراک داشتند و آن اینکه صحت به معنای تمامیت و فساد به معنای نقص است را رد کردیم، البته بین محقق خراسانی و محقق اصفهانی اختلاف وجود دارد اما نظر هر دو این بود که صحت به معنای تمامیت است. عرض کردیم حق در مسئله نظر امام (ره) است که اساساً صحت به معنای تمامیت و فساد به معنای نقص نیست بلکه اینها دو مفهوم

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم امر سوم: معنای صحت و فساد- حق در مسئله ۱۳۹۲/۱۱/۰۲   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا دو قول پیرامون معنای صحت و فساد بیان شد، یکی قول مرحوم آخوند و دوم قول محقق اصفهانی بود. مرحوم آقای خویی اشکالاتی را به محقق اصفهانی ایراد کرده است، در رابطه با مطالب محقق اصفهانی و محقق خویی ملاحظاتی وجود دارد که نیازی به بیان این ملاحظات و اشکالات نیست و موجب اطاله بحث خواهد شد. قول سوم (امام (ره)) اینجا نظریه سومی هم وجود دارد که از طرف امام (ره) مطرح شده که به نظر می‏رسد اصح از  نظر محقق خراسانی و محقق اصفهانی می‏باشد. در این نظریه امام (ره) اجمالاً با یک مطلبی

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم امر سوم: معنای صحت و فساد- نظر محقق اصفهانی ۱۳۹۲/۱۱/۰۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در امر سوم (معنای صحت و فساد) از امور مقدماتی بحث صحیح و اعم بود، عرض کردیم اقوالی در این رابطه وجود دارد؛ قول اول نظر محقق خراسانی بود که فرمود ظاهر این است که صحت در نزد همه به یک معناست و آن هم تمامیت است لکن دانشمندان هر یک از علوم صحت را به حسب آثار و لوازمی که بر آن مترتب می‏شود تفسیر کرده‏اند لذا اختلاف تفاسیر مربوط به صحت ناشی از آثار و لوازم مختلفی است که تمامیت در هر یک از این علوم دارد، توضیح کلام ایشان در جلسه گذشته بیان شد.

جلسه ۵۷ – PDF جلسه پنجاه و هفتم امر سوم: معنای صحت و فساد ۱۳۹۲/۱۰/۳۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در بحث صحیح و اعم لازم است اموری به عنوان مقدمه ذکر شود، تا اینجا پیرامون دو امر سخن گفتیم، در امر اول راجع به عنوان این مبحث بحث کردیم که چه عنوانی بهتر است برای بحث صحیح و اعم انتخاب شود، در امر دوم هم پیرامون استقلال بحث صحیح و اعم از مبحث حقیقت شرعیه بحث کردیم و مشخص شد مبحث صحیح و اعم مستقل از مسئله حقیقت شرعیه است. امر سوم: معنای صحت و فساد در عنوان بحث طبق هر یک از مبانی که انتخاب کنیم کلمه صحیح اخذ شده، حال باید ببینیم صحیح به چه معناست،

جلسه ۵۶ – PDF جلسه پنجاه و ششم امر دوم: استقلال بحث صحیح و اعم ۱۳۹۲/۱۰/۲۵   خلاصه جلسه گذشته نظر ما در بحث از استقلال مبحث صحیح و اعم از مبحث حقیقت شرعیه این شد که مبحث صحیح و اعم مترتب و متفرع بر بحث حقیقت شرعیه نیست بلکه مستقل از آن می‏باشد. دلیل ما این است که نزاع در مسئله صحیح و اعم را می‏توان بر طبق همه اقوال موجود در مسئله حقیقت شرعیه تصویر کرد، گفتیم تصویر نزاع طبق قول به ثبوت حقیقت شرعیه واضح و روشن است، تصویر نزاع طبق قول منکرین حقیقت شرعیه محل اختلاف واقع شده؛ از کلمات بعضی مثل مرحوم آخوند این چنین بدست آمد که نزاع صحیحی و اعمی بنا بر انکار

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم امر دوم: استقلال بحث صحیح و اعم ۱۳۹۲/۱۰/۲۴   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم برای تصویر نزاع صحیح و اعم به نحوی که شامل قول منکرین حقیقت شرعیه و مجازیت استعمالات شارع هم بشود وجوهی ذکر شده، ما تصویر مرحوم آخوند از محل نزاع را بیان کردیم، البته ایشان اشکالی به کلام خود وارد کرد، وجه دوم از طرف محقق نائینی مطرح شده، این وجه در واقع راهی است برای تصویر نزاع به نحوی که اشکال محقق خراسانی وارد نباشد، پس بیان محقق نائینی به نوعی برای این بود که اشکال مطرح شده از طرف مرحوم آخوند را حل کند. وجه سوم: محقق اصفهانی بیانی در تقریرات مرحوم شیخ انصاری وارد شده

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم امر دوم: استقلال بحث صحیح و اعم ۱۳۹۲/۱۰/۲۳   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون وجوهی بود که برای تصویر نزاع در مسئله صحیح و اعم طبق نظر منکرین حقیقت شرعیه ارائه شده بود. اختلاف است که آیا اصلاً نزاع در مسئله صحیح و اعم را می‏توان طبق قول به عدم ثبوت حقیقت شرعیه و مجازیت استعمالات شارع تصویر کرد یا نه؟ عرض کردیم وجوهی برای تصویر نزاع طبق این قول ذکر شده؛ وجه اول وجهی است که از طرف مرحوم آخوند ارائه شده که تفصیل آن در جلسه گذشت بیان شد، ایشان نزاع را تصویر کرد و گفت امکان دارد که کسی حقیقت شرعیه را قبول نداشته باشد و مدعی باشد شارع

جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم امر دوم: استقلال بحث صحیح و اعم (حق در مسئله) ۱۳۹۲/۱۰/۲۲   خلاصه جلسه گذشته بحث در استقلال یا عدم استقلال بحث صحیح و اعم از بحث حقیقت شرعیه بود، عرض کردیم به مرحوم آخوند نسبت داده شده و بعضی از کلام ایشان استفاده کرده‏اند که ایشان هم نهایتاً قائل به این است که بحث صحیح و اعم متفرع بر بحث حقیقت شرعیه است، یعنی این نزاع را در غیر فرض قول به حقیقت شرعیه قابل تصویر نمی‏دانند. عرض کردیم حق در مسئله این است که این بحث کاملاً مستقل از بحث حقیقت شرعیه است، یعنی همه آراء و انظار و اقوالی که در بحث حقیقت شرعیه وجود دارد می‏توانند در نزاع

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم امر دوم: استقلال بحث صحیح و اعم ۱۳۹۲/۱۰/۲۱   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در بحث صحیح و اعم اموری به عنوان مقدمه لازم است بیان شود، امر اول پیرامون عنوان بحث بود که نتیجه بحث در امر اول این شد که بر خلاف مشهور که عنوان بحث را این گونه مطرح کرده که آیا الفاظ عبادات و معاملات برای خصوص صحیح وضع شده‏اند یا برای اعم از صحیح و فاسد؟ و بر خلاف مرحوم آخوند که گفتند عنوان بحث این است که الفاظ عبادات و معاملات اسم برای خصوص صحیح هستند یا برای اعم از صحیح و فاسد؟ ما عرض کردیم تبعاً للامام (ره) و محقق اصفهانی حق این است که

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم امر اول: عنوان بحث- نظر محقق اصفهانی و امام (ره) ۱۳۹۲/۱۰/۱۸   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون عنوانی بود که برای مسئله صحیح و اعم ذکر شده، دو عنوان را مورد بررسی قرار دادیم؛ یکی عنوانی که تا زمان محقق خراسانی در کتاب‏ها مطرح شده و منسوب به مشهور است، دیگری عنوانی است که از طرف مرحوم آخوند مطرح شده است. هر دو عنوان محل اشکال است، نتیجه این شد که نه عنوان مشهور و نه عنوان مرحوم آخوند جامع و فراگیر نیست و همه اقوال و انظار را شامل نمی‏شود، محذور عنوان برگزیده مرحوم آخوند اگر چه کمتر از عنوانی است که مشهور برای بحث صحیح و اعم اختیار کرده ولی

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم امر اول: عنوان بحث ۱۳۹۲/۱۰/۱۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در ابتدای بحث صحیح و اعم لازم است اموری را به عنوان مقدمه مورد بررسی قرار دهیم، چون برخی دوستان جلسه قبل حضور نداشتند، خلاصه بحث را بیان می‏کنیم. امر اول درباره عنوان این بحث است که ما چه عنوانی را برای این بحث انتخاب کنیم، قهراً عنوان بحث باید یک عنوان جامع باشد که در برگیرنده همه آراء و انظار مربوط به آن بحث باشد. گفتیم سه عنوان در رابطه با بحث صحیح و اعم مطرح شده؛ عنوان اول که مشهور از قدما تا زمان محقق خراسانی بیان کرده‏اند این بود که: «انّ الفاظ العبادات و المعاملات هل هی موضوعةٌ

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم امر اول: عنوان بحث- نظر مشهور ۱۳۹۲/۱۰/۱۵   صحیح و اعم بحث جدیدی که از امروز شروع می‏کنیم بحث صحیح و اعم است، در مورد عنوان این بحث اختلافاتی واقع شده است، قبل از اینکه اصل بحث را ذکر کنیم که صحیحی و اعمی چه می‏گویند، این نزاع چه ثمره‏ای دارد، ادله اینها را ذکر و بررسی کنیم و حق در مسئله معلوم شود لازم است مقدماتی را مورد بررسی قرار دهیم که یکی از آن مقدمات در رابطه با عنوان این بحث است، مقدمه دیگر این است که آیا مبحث صحیح و اعم متفرع و مترتب بر بحث حقیقت شرعیه است یا بحث مستقلی است؟ مسئله دیگر که باید مورد بحث

جلسه ۴۷ – PDF جلسه چهل و هفتم مقام سوم: کیفیت وضع در باب حقیقت شرعیه (الوضع بالاستعمال-وضع تعیّنی) ۱۳۹۲/۰۹/۲۷              خلاصه جلسه گذشته بحث در بررسی اشکالی بود که به محقق خراسانی ایراد شده، نظریه مرحوم آخوند این بود که ثبوتاً وضعِ بالاستعمال امتناع ندارد، محقق اصفهانی اشکالی بر کلام مرحوم آخوند وارد کرده و خودش از آن پاسخ داد، اشکال ایشان این بود که اگر قائل به وضعِ بالاستعمال شویم اجتماع دو لحاظ آلی و استقلالی در شیء واحد (حکایت و دلالت) پیش خواهد آمد به این نحو که دلالت هم باید ملحوظ به لحاظ استقلالی باشد و هم ملحوظ به لحاظ آلی و اجتماع دو لحاظ آلی و استقلالی در دلالت در

جلسه ۴۶ – PDF جلسه چهل و ششم مقام سوم: کیفیت وضع در باب حقیقت شرعیه (الوضع بالاستعمال) ۱۳۹۲/۰۹/۲۶   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم نسبت به نظریه مرحوم آخوند مبنی بر امکان وضعِ بالاستعمال اشکالی مطرح شده، اصل اشکال این بود که ثبوتاً وضعِ بالاستعمال ممتنع است، چون مستلزم اجتماع دو لحاظ آلی و استقلالی در شیء واحد است و این عقلاً ممتنع است. محقق نائینی یک تقریب و محقق اصفهانی تقریب دیگری از این اشکال بیان کردند، نظر محقق نائینی این بود که قول به وضعِ بالاستعمال منجر به این می‏شود که لفظ هم ملحوظ به لحاظ استقلالی باشد و هم ملحوظ به لحاظ آلی، دو پاسخ از این بیان محقق نائینی ذکر کردیم؛ یکی پاسخ محقق عراقی

جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم مقام سوم: کیفیت وضع در باب حقیقت شرعیه (الوضع بالاستعمال) ۱۳۹۲/۰۹/۲۵   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم مرحوم آخوند در باب کیفیت وضع در مورد معانی وارد شده در شرع می‏فرماید شارع در این موارد وضع تعیینی به نحو متعارف که به صراحت لفظ را برای معنایی وضع کند ندارد بلکه از راه استعمال و بالاستعمال وضع صورت داده یعنی یک تصویر خاصی از وضع تعیینی در مورد الفاظی که در محیط شرع معنای خاصی از آنها اراده شده است، پس وضع بالاستعمال صورت گرفته است. اشکالی متوجه این مسئله شد که اصلاً آیا ثبوتاً چنین چیزی امکان دارد یا نه؟ یعنی آیا وضع بالاستعمال ممکن است یا نه؟ اینجا ادعا شده

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم مقام سوم: کیفیت وضع در باب حقیقت شرعیه (الوضع بالاستعمال) ۱۳۹۲/۰۹/۲۴   خلاصه جلسه گذشته عرض شد در باب کیفیت وضع در حقیقت شرعیه آراء و انظار مختلفی وجود دارد، نظر مرحوم آخوند در این رابطه بیان شد. محصل نظر ایشان این شد که شارع الفاظ را برای معانی مورد نظر در محیط شرع به نحو وضع تعیینی به گونه‏ای که این وضع قولی باشد وضع نکرده یعنی این چنین نبوده که بگوید: «وضعتُ هذا اللفظ لهذا المعنی» لذا این نحوه وضع تعیینی محقق نشده چه اینکه اگر این نحوه از وضع محقق شده بود قطعاً همانند سایر افعال و گفتار پیامبر (ص) نقل می‏شد و اشتهار پیدا می‏کرد و به ما

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم مقام سوم: کیفیت وضع در باب حقیقت شرعیه (الوضع بالاستعمال) ۱۳۹۲/۰۹/۲۳   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم ثمره بحث حقیقت شرعیه فی‏الجمله مورد قبول بعضی از بزرگان از جمله محقق خراسانی واقع شده، در مقابل برخی هم از جمله محقق نائینی این ثمره را انکار کرده‏اند. آنچه به عنوان مقتضای تحقیق در مقام دوم بحث (ثمره نزاع در باب حقیقت شرعیه) می‏توان عرض کرد این است که حقیقت شرعیه بحثی است که فی‏الجمله دارای ثمره عملیه است و این ثمره ممکن است در علم اصول و یا یک فرع فقهی نتیجه بدهد و معلوم شود. بعضی از ثمرات بحث حقیقت شرعیه اگر بخواهیم ثمرات بحث حقیقت شرعیه را دسته بندی کنیم چند

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم مقام دوم: ثمره نزاع در باب حقیقت شرعیه ۱۳۹۲/۰۹/۱۸   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم طبق نظر مرحوم آخوند بحث از حقیقت شرعیه دارای ثمره عملیه است، محصل نظر ایشان این شد که اگر ما قائل به حقیقت شرعیه باشیم و تأخر استعمال از وضع را احراز کنیم الفاظ وارد شده در کتاب و سنت را بر معانی شرعیه‏اش حمل خواهیم کرد ولی اگر تأخر استعمال را احراز نکنیم با اینکه قائل به ثبوت حقیقت شرعیه هستیم لکن در اینجا دو نظر وجود دارد: یک نظر این است که لفظ بر معنای شرعی خودش حمل می‏شود و نظر دیگر این است که لفظ بر معنای لغوی خودش حمل می‏شود، مبنای نظر اول

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم مقام دوم: ثمره نزاع در باب حقیقت شرعیه ۱۳۹۲/۰۹/۱۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در ثمره بحث حقیقت شرعیه بود، اینکه ما بحث کنیم آیا استعمال شارع بعضی از الفاظ را در معانی خاص در محیط شرع، استعمال حقیقی است یا مجازی چه ثمره عملیه‏ای دارد؟ عملاً چه استعمال حقیقی باشد و چه مجازی فرقی ندارد. عرض کردیم این مسئله محل بحث و اختلاف واقع شده که آیا ثمره عملیه‏ای بر این بحث مترتب است یا خیر؟ به طور کلی دو نظر در اینجا وجود دارد: یکی اینکه ثمره عملیه بر این بحث مترتب است که خود این نظریه دو قول دارد و دیگری اینکه ثمره عملیه‏ای بر این بحث مترتب نمی‏شود.