خارج اصول

جلسه ۷۹ – PDF  جلسه هفتاد و نهم معنای امر؛ طلب وجوبی یا اعم از وجوبی و استحبابی ۱۳۹۳/۱۲/۰۴   اقوال در جهت ثالثه از جهات مربوط به ماده امر بحث در این است که آیا طلب مستفاد از امر، طلب وجوبی است یا استحبابی یا اعم از وجوبی و استحبابی به معنای اینکه دلالت بر قدر مشترک بین وجوب و استحباب می کند، اعم از وجوب و استحباب یعنی قدر جامع بین وجوب و استحباب در این رابطه سه قول وجود دارد: عرض کردیم مرحوم آقای آخوند معتقد است مفاد امر و معنای امر طلب وجوبی است. بعضی معتقدند: امر یک معنای جامع و اعم دارد که هم طلب وجوبی و هم طلب استحبابی را شامل می شود. البته

جلسه ۷۸ – PDF  جلسه هفتاد و هشتم جهت دوم: اعتبار علو و استعلاء در ماده امر ۱۳۹۳/۱۲/۰۳   بحث درباره اقوال مربوط به اعتبار علو و استعلاء در امر بود. تا اینجا سه قول را مورد بررسی قرار دادیم و مشخص شد هیچکدام از این اقوال صحیح نیست یعنی قول به اعتبار علو و عدم استعلاء رد شد و قول به اعتبار استعلاء و عدم اعتبار علو نیز رد شد و قول سوم یعنی قول به عدم اعتبار علو و استعلاء هم مردود شناخته شد. قول چهارم: اعتبار احدهما قول چهارم قول به اعتبار احدهما است یعنی اینکه یا علو یا استعلاء به صورت مانعۀ الخلو در معنای امر دخالت دارد. به عبارت دیگر امر یعنی طلب شخص عالی

جلسه ۷۷ – PDF  جلسه هفتاد و هفتم جهت دوم: اعتبار علو و استعلاء در ماده امر ۱۳۹۳/۱۲/۰۲   خلاصه جلسه گذشته در مورد دلالت ماده امر بر طلب به نحو مطلق یا مقید به علو یا استعلاء یا هر دو یا هیچکدام یا احدهما، بحث کردیم و از این ۵ احتمال، نظریه اعتبار علو و عدم اعتبار استعلاء رد شد. احتمال دوم که قول به اعتبار استعلاء و عدم اعتبار علو است ذکر شد و دو دلیل برای آن بیان کردیم. الان می خواهیم ببینیم آیا این دو دلیل دلالت بر اعتبار استعلاء و عدم اعتبار علو دارد یا خیر؟ بررسی قول دوم: اعتبار استعلاء و عدم اعتبار علو بررسی تقریب اول تقریب اول از دلیل این بود که

جلسه ۷۶ – PDF  جلسه هفتاد و ششم جهت دوم:اعتبار علو و استعلاء در ماده امر ۱۳۹۳/۱۱/۲۹   اقوال عرض کردیم در مورد معنای ماده امر بحثی است که آیا در امر به معنای طلب، علو و استعلاء شرط است یا خیر؟ اقوالی در این رابطه وجود دارد که در جلسه قبل اجمالاً بیان شد. قول اول: اعتبار علو و عدم اعتبار استعلاء محقق خراسانی مدعی است در معنای امر، علو معتبر است اما استعلاء معتبر نیست به این معنا که می فرماید: امر عبارت از خصوص طلب از ناحیه شخص عالی است یعنی اگر کسی علو داشته باشد و عالی محسوب شود، چنانچه طلب کند، به طلب او عنوان امر اطلاق می شود. معنای علو را هم در جلسه

جلسه ۷۵ – PDF  جلسه هفتاد و پنجم معنای اصطلاحی ماده أمر-حق در پاسخ به اشکال-اعتبار علو و استعلاء ۱۳۹۳/۱۱/۲۸   خلاصه جلسه گذشته تا اینجا اشکال مربوط به معنای اصطلاحی ماده امر بی پاسخ ماند یعنی پاسخ هایی که بیان شد، هیچکدام نتوانست معنای اصطلاحی را از مشکله غیر اشتقاقی بودن خارج کند چون معنای اصطلاحی عبارت از قول مخصوص است؛ فقهاء و اصولیین امر را به معنای صیغه مخصوص و هیئت افعل می دانند و این هیئت، صیغه و قول مخصوص معنای حدثی ندارد در حالی که از این ماده مشتقات مختلفی ناشی می شود. در حالی که صحیح نیست معنایی حدثی نباشد اما در عین حال اشتقاق هم از آن صورت بگیرد؟! پاسخ محقق خراسانی، پاسخ محقق

جلسه ۷۴ – PDF  جلسه هفتاد و چهارم معنای اصطلاحی ماده أمر-یک اشکال و بررسی پاسخ های آن ۱۳۹۳/۱۱/۲۷   خلاصه جلسه گذشته بحث در معنای اصطلاحی ماده امر بود. عمدتا ماده امر را در اصطلاح فقهاء و اصولیین به معنای قول مخصوص یا صیغه مخصوص دانستند. اشکالی متوجه این معنا شد که اگر معنای ماده امر در اصطلاح این باشد، اشکال مهم این است که این معنا، معنای حدثی و اشتقاقی نیست در حالی که خود ماده امر اشتقاقی و حدثی است و مشتقاتی از آن اشتقاق پیدا می کند. پاسخ هایی به این اشکال داده شده که سه پاسخ را نقل کردیم؛ البته پاسخ امام (ره)هر چند بر مبنای خود ایشان استوار است چون ایشان معتقد است ماده

جلسه ۷۳ – PDF  جلسه هفتاد و سوم معنای اصطلاحی ماده أمر-یک اشکال و بررسی پاسخ های آن ۱۳۹۳/۱۱/۲۶   خلاصه جلسه گذشته بحث پیرامون معنای اصطلاحی ماده امر بود. عرض کردیم مرحوم آخوند یک معنای اصطلاحی بیان کرده‏اند و آن عبارت است از قول مخصوص یا صیغه افعل و آنچه که مشابه آن است. ظاهرا این بیان مشهور هم می‏باشد لکن اشکالی نسبت به این معنا مطرح شده و پاسخ هایی از آن اشکال داده شده است. اشکال این بود: این معنای اصطلاحی برای ماده امر، یک معنای حدثی و اشتقاقی نیست. قول مخصوص و صیغه افعل یک معنای غیر حدثی است و قابلیت اشتقاق در آن نیست در حالی که می‏بینیم مشهور برای ماده امر در فقه و

جلسه ۷۲ – PDF  جلسه هفتاد و دوم معنای اصطلاحی ماده أمر-یک اشکال و بررسی پاسخ های آن ۱۳۹۳/۱۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در مقام اول یعنی معنای لغوی و عرفی ماده أمر به پایان رسید. نظریات مختلف درباره معنای لغوی و عرفی ماده أمر را بیان کردیم و سرانجام حق در مسئله معلوم شد. مقام دوم: معنای اصطلاحی ماده امر مقام دوم درباره معنای اصطلاحی ماده أمر است. مرحوم آخوند در کفایه می فرماید: ماده أمر علاوه بر آنکه در لغت و عرف معنایی دارد (نظر ایشان این شد که ماده أمر مشترک لفظی بین طلب و شیء است) در اصطلاح هم معنای خاصی دارد منظور از اصطلاح یعنی بین فقهاء و اصولیین معنای خاصی در مورد ماده

جلسه ۷۱ – PDF جلسه هفتاد و یکم معنای لغوی و عرفی ماده أمر- بررسی نظریه سوم و چهارم-حق در مسئله ۱۳۹۳/۱۱/۲۱   خلاصه جلسه گذشته بحث در معنای لغوی و عرفی ماده امر بود. عرض کردیم در این رابطه چند نظریه ذکر شده است. نظریه اول، نظریه اشتراک معنوی بود که هم به نحو کلی و اجمالی و همچنین به صورت جزئی و تفصیلی مورد بررسی قرار گرفت. نظریه دوم، نظریه اشتراک لفظی بود که آن هم به هر دو نحو بررسی شد یعنی هم جزئیات و قائلینش ذکر شد و مورد نقد قرار گرفت و هم به نحو کلی مورد بررسی واقع شد. نظریه سوم امام خمینیw می فرماید: معنای ماده امر، نه به نحو اشتراک لفظی است

جلسه ۷۰ – PDF  جلسه هفتاد معنای لغوی و عرفی ماده أمر- بررسی نظریه دوم(اشتراک لفظی) ۱۳۹۳/۱۱/۲۰   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم نظریه اشتراک لفظی هم مبتلا به اشکالاتی است و اشکالات مربوط به این نظریه را هم به نحو کلی بیان کردیم. علی ایحال، غیر از اشکالات اختصاصی که به قائلین به نظریه اشتراک لفظی داشتیم، اساس این نظریه دچار اشکال است که مهم ترین اشکال آن را در جلسه قبل بیان کردیم به طور کلی ما با توجه به اینکه در اشتراک لفظی صرفاً معناها مغایرند و الفاظ بمادتها و هیئتها یکسانند، در ما نحن فیه می بینیم که این ویژگی وجود ندارد. أمر بمادته و هیئته وُضِعَ برای معنای غیر اشتقاقی مثل شیء، شأن و …

جلسه ۶۹ – PDF  جلسه شصت و نهم معنای لغوی و عرفی ماده أمر- بررسی نظریه دوم(اشتراک لفظی) ۱۳۹۳/۱۱/۱۹   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم دیدگاه ها پیرامون معنای لغوی و عرفی ماده امر مختلف است. عرض کردیم اقوال به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند البته نظریه چهارمی هم وجود دارد که بعداً آنرا بیان خواهیم کرد. یکی نظریه اشتراک معنوی بود که بررسی شد و باطل شناخته شد. نظریه دوم نظریه اشتراک لفظی است. خود کسانی که معتقدند، ماده امر مشترک لفظی است بر چند صنف هستند: عده ای معتقدند مشترک لفظی بین هفت معنا است. عده ای دیگر معتقدند مشترک لفظی بین چهار معنا است و یک عده هم اعتقاد دارند که مشترک لفظی بین

جلسه ۶۸ – PDF  جلسه شصت و هشتم معنای لغوی و عرفی ماده أمر- بررسی نظریه دوم(اشتراک لفظی) ۱۳۹۳/۱۱/۱۸   خلاصه جلسه گذشته بحث در معنای ماده امر بود. عرض کردیم به طور کلی بعضی در مورد معنای ماده امر قائل به اشتراک معنوی هستند. ما  این مسلک را هم اجمالا و هم تفصیلا بررسی کردیم یعنی ابتدا اشکالاتی را در مورد نظریه اشتراک معنوی بیان کردیم و سپس به طور خاص نظر محقق نائینی و محقق اصفهانی که متمایل به این مسلک بودند را مورد بررسی قرار دادیم. نظریه دوم: اشتراک لفظی کسانی که معتقدند ماده امر مشترک لفظی است در این جهت متفقند که یک معنای امر که معنای اشتقاقی امر است عبارت از طلب است و در

جلسه ۶۷ – PDF  جلسه شصت و هفتم معنای لغوی و عرفی ماده أمر- بررسی نظریه دوم(اشتراک لفظی) ۱۳۹۳/۱۱/۱۵   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد مدلول و مفهوم ماده امر، بین بزرگان اختلاف نظر وجود دارد و چنانچه بخواهیم این اقوال را به نحو کلی دسته بندی کنیم می توانیم آنها را در چهار نظریه بگنجانیم. یک دسته قائل به اشتراک معنوی مدلول امر هستند و به عبارت دیگر معتقدند ماده امر فقط یک معنا دارد که جامع بین همه معانی است. دسته دوم معتقدند ماده امر مشترک لفظی بین دو معنا یا بیشتر است و به عبارت دیگر قائل به تعدد معنای ماده امر هستند. طبق نظریه سوم ماده امر در یک معنی حقیقت و در سایر

جلسه ۶۶ – PDF  جلسه شصت و ششم معنای ماده امر ۱۳۹۳/۱۱/۱۴   مقدمه بعد از امور مقدماتی که مرحوم آخوند متعرض شدند و ما به تفصیل در مورد آنها بحث کردیم، نوبت به مقصد اول از مقاصد علم اصول می رسد. بحث هایی که تا به حال مطرح شد، به نوعی داخل علم اصول نبودند البته اینکه عرض می کنیم، طبق تعریف مشهور از علم اصول است مثلا بحث استعمال لفظ در اکثر از معنا یا بحث حقیقت و مجاز یا بحث مشتق، طبق تعریف مشهور از مسائل علم اصول محسوب نمی شوند، به همین جهت مرحوم آخوند این موارد را جزء مقدمات علم اصول قرار داد چون ملاک مشهور برای اصولی بودن مسئله این است که در کبری

جلسه ۶۵ – PDF  جلسه شصت و پنجم تنبیه ششم ۱۳۹۳/۱۱/۱۳   تنبیه ششم تنبیه ششم در مبحث مشتق، مربوط به مطلبی است که چندان ضرورتی به ذکر آن نیست و عبارت محقق خراسانی در این تنبیه خالی از اشکال نیست. ایشان می فرماید: در صدق مشتق بر ذات لازم نیست ذات تلبس حقیقی به مبدء داشته باشد بلکه تلبس مجازی هم کافی است. به نظر وی در قضیه ای مثل الماء جارٍ، هم موضوع و هم محمول در معنای حقیقی خودشان استعمال شده اند یعنی ماء در معنای حقیقی خود و جارٍ هم در معنای حقیقی خود استعمال شده است حمل جارٍ بر ماء هم، حمل واقعی و حقیقی است یعنی در هیچ یک از این سه جهت یعنی

جلسه ۶۴ – PDF  جلسه شصت و چهارم تنبیه پنجم-(نسبت بین مبدء و ذات از جهت اتحاد) ۱۳۹۳/۱۱/۱۲   خلاصه مباحث گذشته در تنبیه پنجم بحث به تبیین نظر و قول امامw رسید. عرض کردیم ایشان با بیانی که پیرامون مشتق ارائه داده اند در صدد حل مشکل هم در تنبیه چهارم و هم در تنبیه پنجم هستند. محصل نظر ایشان این بود که مشتق بر معنون به عنوان المبدء بما انه معنونٌ دلالت می کند یعنی آن چیزی که معنون به عنوان مبدء است ولی به حیث و جهت معنون بودن آن. لذا زیاده و مغایرتی در کار نیست. زیاده و مغایرت مربوط به عالم مصداق است و از نظر مفهومی مشتق دلالت بر معنون می کند البته در

جلسه ۶۳ – PDF  جلسه شصت و سوم تنبیه پنجم-(نسبت بین مبدء و ذات از جهت اتحاد) ۱۳۹۳/۱۱/۰۸   خلاصه مباحث گذشته در تنبیه پنجم بحث در نسبت بین مبداء و ذات از جهت نوع ارتباط و اتحاد بین این دو بود. عرض کردیم اقوال مختلفی در این رابطه وجود دارد. تا اینجا پنج قول را ذکر کردیم. نهایتا بحث به اینجا رسید که قول محقق خوئی ضمن اینکه ریشه آن از محقق اصفهانی است، تفاوتی در نحوه بیان و تقریب مطلب با یکدیگر دارند. بررسی قول پنجم(محقق خوئی) اولا: مشکله اصلی این قول و نظر محقق اصفهانی همان است که قبلا اشاره شد و آن این است که به هر حال واجدیت ذات للمبدء به نوعی مستلزم تغایر و

جلسه ۶۲ – PDF  جلسه شصت و دوم تنبیه پنجم-(نسبت بین مبدء و ذات از جهت اتحاد) ۱۳۹۳/۱۱/۰۷   خلاصه مباحث گذشته عرض کردیم محقق اصفهانی می‏گوید واجدیت لنفسه می تواند ملاک صدق مشتق باشد به عبارت دیگر عینیت و اتحاد ذات و مبدء می تواند ملاک صدق مشتق باشد چون همانطور که واجدیت شیء لغیره مصحح صدق مشتق است، واجدیت شیء لنفسه هم مصحح صدق مشتق است. اشکال شده بود واجدیت یک معنای عرفی دارد که در اثر اضافه و نسبت خاص بین دو چیز پدید می آید: یکی واجد و دیگری موجود و نفس این اضافه و نسبت، اقتضای دوئیت و اثنینیت دارد. از طرفی اگر بگوئیم شیء واجد خودش است یعنی در واقع خودش است، دیگر واجدیت

جلسه ۶۱ – PDF  جلسه شصت و یکم تنبیه پنجم-(نسبت بین مبدء و ذات از جهت اتحاد) ۱۳۹۳/۱۱/۰۶   خلاصه مباحث گذشته بحث درباره اقوال مختلف پیرامون کیفیت ارتباط بین مبدء و ذات و نحوه‏ی اتحاد و ارتباط آنها بود. تا اینجا سه قول را ذکر کردیم. اول نظر اشاعره بود و دوم قول صاحب فصول و سوم قول مرحوم آخوند بود. اشکال قول صاحب فصول و اشاعره بیان شد. تتمه ای نسبت به نظر آقای آخوند مانده که باید عرض کنیم و سپس قول چهارم را بیان کنیم. ادله کلام محقق خراسانی ایشان به طور کلی چه در مورد خداوند و چه در مورد غیر خداوند قائل شدند که نسبت بین مبدء و ذات، نسبت تلبس است یعنی ذات

جلسه ۶۰ – PDF  جلسه شصت تنبیهات – تنبیه پنجم(نسبت بین ذات و مبداء از حیث اتحاد) ۱۳۹۳/۱۱/۰۵   اقوال عرض کردیم در تنبیه پنجم بحث از نسبت بین مبدء و ذات از حیث اتحاد و وحدت و کیفیت ارتباط بین ذات و مبدء است. ریشه این بحث هم مانند تنبیه قبلی به اطلاق بعضی از مشتقات بر خداوند تبارک و تعالی برمی گردد. عرض کردیم اقوال و انظاری در این مسئله وجود دارد و اجمالا پنج نظریه در اینجا قابل ذکر است. قول اول: قول اشاعره اشاعره معتقدند: مسئله ارتباط ذات و مبدء به نحو قیام مبدء به ذات است و این قیام نیز قیام حلولی است یعنی مبدء حلول در ذات پیدا می کند مثلا وقتی به چیزی