مفاهیم

جلسه هشتاد و ششم – مفهوم شرط – تنبیهات: تنبیه اول – اشکال درباره التزام به سنخ الحکم – بررسی پاسخ اول و دوم (شیخ انصاری و محقق خراسانی) – پاسخ سوم (محقق نایینی) و بررسی آن

جلسه ۸۶ – PDF جلسه هشتاد و ششم مفهوم شرط – تنبیهات: تنبیه اول – اشکال درباره التزام به سنخ الحکم – بررسی پاسخ اول و دوم (شیخ انصاری و محقق خراسانی) – پاسخ سوم (محقق نایینی) و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۲/۰۳         خلاصه جلسه گذشته بحث در اشکالی بود که در تنبیه اول مطرح شد. اصل اشکال این بود که اگر منظور از حکم در بحث مفهوم، سنخ الحکم باشد، از آنجا که سنخ الحکم مجعول نبوده، این بحث که آیا عند انتفاء شرط، حکم نیز منتفی می‏شود یا خیر، وجهی ندارد. زیرا سنخ الحکم مجعول نبود و آنچه که مجعول بود، شخص الحکم بوده و شخص الحکم نیز بدون تردید با انتفاء شرط منتفی می‏شود. پاسخ

جلسه هشتاد و پنجم – مفهوم شرط – تنبیهات: تنبیه اول – اشکال درباره التزام به سنخ الحکم – پاسخ دوم ( محقق خراسانی)

جلسه ۸۵ – PDF جلسه هشتاد و پنجم مفهوم شرط – تنبیهات: تنبیه اول – اشکال درباره التزام به سنخ الحکم – پاسخ دوم ( محقق خراسانی) ۱۳۹۹/۱۲/۰۲         خلاصه جلسه گذشته در تنبیه اول اشکالی مطرح شد و پاسخ شیخ انصاری به آن بیان گردید. اشکال این بود که اگر در بحث مفهوم سخن از سنخ الحکم باشد و منظور از انتفاء عند الانتفاء، انتفاء سنخ الحکم عند انتفاء الشرط باشد، سنخ الحکم مجعول نبوده تا بخواهیم عند انتفاء الشرط انتفاء آن را نتیجه بگیریم، اگر هم منظور شخص الحکم باشد، بدون تردید با انتفاء شرط، شخص الحکم نیز منتفی می‏شود. این یک اشکال مهمی است که در باب مفهوم و تفسیر انتفاء الحکم عند انتفاء

جلسه هشتاد و چهارم – مفهوم شرط – تنبیهات: تنبیه اول – اشکال درباره التزام به سنخ الحکم – پاسخ اول (شیخ انصاری)

جلسه ۸۴ – PDF جلسه هشتاد و چهارم مفهوم شرط – تنبیهات: تنبیه اول – اشکال درباره التزام به سنخ الحکم – پاسخ اول (شیخ انصاری) ۱۳۹۹/۱۱/۲۹         خلاصه جلسه گذشته در تنبیه اول دو مطلب را عرض کردیم: مطلب اول: اینکه در قضیه شرطیه بحث می‎شود آیا مفهوم دارد یا خیر، به معنای انتفاء حکم عند انتفاء شرط، این به معنای انتفاء سنخ حکم است نه انتفاء شخص حکم. دلیل محقق خراسانی این بود که شخص الحکم مسلما و بدون تردید با انتفاء شرط منتفی می‏شود، یعنی این مطلب محل اختلاف و نزاع نیست، همه قبول دارند که شخص الحکم با منتفی شدن شرط، منتفی می‎شود. یک توضیح اجمالی هم درباره شخص حکم و سنخ حکم

جلسه هشتاد و سوم – مفهوم شرط – ادله منکرین – دلیل دوم و بررسی آن – دلیل سوم و بررسی آن- تنبیهات – تنبیه اول

جلسه ۸۳ – PDF جلسه هشتاد و سوم مفهوم شرط – ادله منکرین – دلیل دوم و بررسی آن – دلیل سوم و بررسی آن- تنبیهات – تنبیه اول ۱۳۹۹/۱۱/۲۸         خلاصه جلسه گذشته بحث در ادله منکرین مفهوم شرط بود، عرض کردیم محقق خراساین سه وجه از وجوه مورد استناد منکرین مفهوم شرط را بیان کرده و به هر سه وجه اشکال کرده. هر چند خود ایشان قائل به مفهوم شرط نیست اما با این وجوه سه گانه نیز مخالفت کرده و آنها را مورد اشکال قرار داده است. ادله منکرین مفهوم شرط دلیل دوم اگر قضیه شرطیه بخواهد دلالت بر مفهوم داشته باشد باید به یکی از اقسام سه گانه دلالت یعنی مطابقه، تضمن یا

جلسه هشتاد و دوم – مفهوم شرط – حق در مفهوم شرط – تتمه – ادله منکرین – دلیل اول و بررسی آن

جلسه ۸۲ – PDF جلسه هشتاد و دوم مفهوم شرط – حق در مفهوم شرط – تتمه – ادله منکرین – دلیل اول و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۲۶         خلاصه جلسه گذشته تا کنون هشت طریق برای اثبات مفهوم شرط و علیت منحصره و اینکه شرط منحصرا دخیل در ترتب جزاء است ذکر کردیم. این طرق توسط متأخرین بیان شده و تا اینجا معلوم شد که هفت طریق از این طرق محل اشکال است. طریق هشتم که تمسک به اطلاق مقامی بود، این است که اغلب استعمالات عرفی قضایای شرطیه به این نحو است که شرط منحصرا در ترتب جزاء دخالت دارد و از آنجا که متکلم شرط دیگری غیر از این شرط را بیان نکرده و در

جلسه هشتاد و یکم – مفهوم شرط – طریق هشتم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن

جلسه ۸۱ – PDF جلسه هشتاد و یکم مفهوم شرط – طریق هشتم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۲۵         طریق هشتم تا کنون تقریبا هفت طریق برای اثبات علیت منحصره در جمله شرطیه و در نتیجه استنتاج مفهوم از قضیه شرطیه ذکر گردید. این هفت طریق را متأخرین برای اثبات مفهوم شرط بیان کرده‎اند. آخرین طریق توسط بعضی از بزرگان برای اثبات مفهوم شرط بیان شده. این طریق از راه تمسک به اطلاق مقامی در صدد اثبات مفهوم شرط است. مقدمه به طور کلی قضایای شرطیه بر سه قسم هستند: ۱. قضایای شرطیه‎ای که صرفا برای بیان موضوع منعقد شده‎اند و اصلا نظری به انتفاء جزاء عند انتفاء شرط ندارند، مثل این جمله

جلسه هشتاد – مفهوم شرط – طریق ششم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن – طریق هفتم و بررسی آن    

جلسه ۸۰ – PDF جلسه هشتاد مفهوم شرط – طریق ششم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن – طریق هفتم و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۲۱         خلاصه جلسه گذشته بحث در طریق ششم از طرقی که متأخرین برای اثبات علیت منحصره ارائه کردند، بود. گفتیم در بیان بعضی از بزرگان، این طریق که در کلام محقق نایینی آمده با طریقی که محقق خراسانی به عنوان اطلاق شرط گفته‎اند، خلط شده، محقق خراسانی برای اطلاق شرط دو راه ذکر کردند که تفاوت این دو را ه را گفتیم، محقق نایینی تقریبا به هر دو طریق اشکال کرده و راه دیگری را مطرح کرده است که البته اسم آن را اطلاق جزاء گذاشته نه اطلاق شرط. بیانی که

جلسه هفتاد و نهم – مفهوم شرط – طریق پنجم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن بررسی کلام محقق نایینی – اشکال بعضی از بزرگان – بررسی کلام بعضی از بزرگان

جلسه ۷۹ – PDF جلسه هفتاد و نهم مفهوم شرط – طریق پنجم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن بررسی کلام محقق نایینی – اشکال بعضی از بزرگان – بررسی کلام بعضی از بزرگان ۱۳۹۹/۱۱/۲۰         بررسی کلام محقق نایینی عرض کردیم طریق پنجم که محقق خراسانی آن را مورد اشکال قرار دادند، از سوی محقق نایینی (بر اساس تقریبی که بعضی از بزرگان از کلام ایشان داشتند) معتقدند که مفهوم شرط را با تمسک به اطلاق به این وجه می‏توان ثابت کرد، آنگاه به محقق خراسانی اشکال کردند.گفتیم نسبت به این مطالب محقق نایینی اشکالاتی مطرح شده. اشکال بعضی از بزرگان به محقق نایینی بعضی از بزرگان چندین اشکال را متوجه محقق نایینی کردند

جلسه هفتاد و هشتم – مفهوم شرط – طریق پنجم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن کلام محقق نایینی

جلسه ۷۸ – PDF جلسه هفتاد و هشتم مفهوم شرط – طریق پنجم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن کلام محقق نایینی ۱۳۹۹/۱۱/۱۹         خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم طریق پنجم برای اثبات مفهوم شرط، تمسک به اطلاق شرط است؛ به این بیان که اگر شرط بخواهد دلالت بر علیت منحصره داشته باشد نیاز به بیان زائد ندارد، اما اگر شرط علیت منحصره نسبت به جزاء نداشته باشد، محتاج بیان زائد است به این معنا که اگر پای شرط دیگری در میان باشد باید با حرف «او» یا «واو» به این شرط که در کلام مذکور است عطف شود و وقتی می‎بینیم متکلم چنین چیزی را ذکر نکرده و در مقام بیان بوده و کلامش

جلسه هفتاد و هفتم – مفهوم شرط – طریق پنجم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن اشکال محقق خراسانی به طریق پنجم

جلسه ۷۷ – PDF جلسه هفتاد و هفتم مفهوم شرط – طریق پنجم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن اشکال محقق خراسانی به طریق پنجم ۱۳۹۹/۱/۱/۱۸     طریق پنجم (تمسک به اطلاق شرط) طریق پنجم برای اثبات مفهوم شرط و استفاده علیت منحصره از جمله شرطیه که متأخرین بیان کردند و در کلام محقق خراسانی نیز ذکر شده، تمسک به اطلاق شرط است. در طریق چهارم نیز به اطلاق شرط تمسک شد، در این طریق نیز برای اثبات علیت منحصره به اطلاق شرط تمسک شده، لکن تفاوتی بین این طریق و طریق چهارم وجود دارد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد. بر اساس این طریق، اطلاق شرط اقتضاء می‎کند جمله شرطیه دلالت بر علیت منحصره

جلسه هفتاد و ششم – مفهوم شرط – طریق چهارم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن – بررسی کلام محقق اصفهانی ونائینی – حق در اشکال به طریق چهارم

جلسه ۷۶ – PDF جلسه هفتاد و ششم مفهوم شرط – طریق چهارم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن – بررسی کلام محقق اصفهانی ونائینی – حق در اشکال به طریق چهارم ۱۳۹۹/۱۱/۱۴         خلاصه جلسه گذشته در طریق چهارم متأخرین برای اثبات مفهوم شرط به اطلاق شرط تمسک شده است. محقق خراسانی بعد از تبیین این طریق اشکال کردند که اساسا جای تمسک به اطلاق نیست، زیرا یکی از ارکان مقدمات حکمت این است که متکلم در مقام بیان باشد و اینجا نمی‏توانیم در این جهت در مقام بیان بودن متکلم را احراز کنیم. در اینکه مقصود از این جمله چیست احتمالاتی داده شده است؛ محقق اصفهانی، محقق نایینی و برخی دیگر احتمالی را

جلسه هفتاد و پنجم – مفهوم شرط – طریق سوم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و و بررسی آن – طریق چهارم و بررسی آن

جلسه ۷۵ – PDF جلسه هفتاد و پنجم مفهوم شرط – طریق سوم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و و بررسی آن – طریق چهارم و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۱۳         خلاصه جلسه گذشته بحث در کلام محقق اصفهانی بود که در مقام ایراد و اشکال به سخن محقق خراسانی مطالبی را فرمودند. عرض کردیم محقق خراسانی دو اشکال به طریق سوم متأخرین برای اثبات مهفوم شرط ذکر کردند که محقق اصفهانی ایراد اول را مورد اشکال قرار داد و البته بحث‏هایی نیز به دنبالش مطرح شد که گذشت. توضیح محقق اصفهانی در مورد اشکال دوم محقق خراسانی ایراد دوم محقق خراسانی این بود که اساسا قیاس ما نحن فیه به دوران بین نفسیت و غیریت نادرست است؛

جلسه هفتاد و چهارم – مفهوم شرط – طریق سوم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن – اشکال محقق اصفهانی به محقق خراسانی و بررسی آن

جلسه ۷۴ – PDF جلسه هفتاد و چهارم مفهوم شرط – طریق سوم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن – اشکال محقق اصفهانی به محقق خراسانی و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۱۲         خلاصه جلسه گذشته بحث در طرق متأخرین در اثبات مفهوم شرط بود، عرض کردیم تکیه متأخرین بر استفاده علیت منحصره از جمله شرطیه است، لکن در کیفیت دلالت جمله شرطیه بر علیت منحصره با هم اختلاف دارند. تا اینجا سه طریق از متأخرین بیان شد. اشکال محقق اصفهانی به محقق خراسانی طریق سوم این بود که از راه اطلاق ادات شرط علیت منحصره را استفاده کنیم. ما این طریق را بیان کردیم، اجمالا نظر محقق خراسانی را بیان کردیم و نسبت به آن هم

جلسه هفتاد و سوم – مفهوم شرط – طریق دوم و سوم متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آنها

عرض کردیم برای اثبات مفهوم شرط قدما یک راهی طی کردند و متأخرین راه دیگری را دنبال نمودند. متأخرین همگی بر این باورند که اگر بخواهد جمله شرطیه مفهوم داشته باشد مبتنی بر این است که این جمله بر علیت منحصره دلالت کند تا با انتفاء علت، یعنی شرط، معلول، یعنی جزاء نیز منتفی شود. لکن اختلاف بین متأخرین در کیفیت استفاده علیت منحصره است یا به تعبیر دیگر اختلاف در افاده علیت منحصره توسط جمله شرطیه دارند. البته از میان متأخرین محقق عراقی راهی غیر از علیت منحصره را طی کرده که در پایان این بخش ذکر خواهیم کرد. اما قاطبه متأخرین که قائل به مفهوم شرط شدهاند، از راه علیت منحصره میخواهند مفهوم شرط را اثبات کنند.

جلسه هفتاد و دوم – مفهوم شرط – طریق اول متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن    

جلسه ۷۲ – PDF جلسه هفتاد و دوم مفهوم شرط – طریق اول متأخرین در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۰۸                طرق متأخرین در اثبات مفهوم شرط برای اثبات مفهوم شرط متأخرین از طرق و راههای متعددی وارد شدند. عرض کردیم کسانی که در بین متأخرین قائل به وجود مفهوم شرط شدند در یک جهت اشتراک دارند و آن اینکه معتقدند بین شرط و جزاء رابطه علیت منحصره برقرار است، یعنی اگر گفته می‏شود «ان جائک زید فاکرمه» دلالت می‏کند بر اینکه علت منحصره اکرام زید آمدن اوست، چون اینچنین است لذا با انتفاء شرط که جنبه علیت برای جزاء دارد، جزاء هم منتفی می‏شود و هذا هو معنی المفهوم، الانتفاء عند الانتفاء، لذا

جلسه هفتاد و یکم – مفهوم شرط – طریق قدما در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن

جلسه ۷۱ – PDF جلسه هفتاد و یکم مفهوم شرط – طریق قدما در اثبات مفهوم شرط و بررسی آن ۱۳۹۹/۱۱/۰۷         دیدگاه‎ها درباره مفهوم شرط بعد از تنقیح محل بحث و نزاع در مفهوم شرط، اکنون نوبت به بررسی انظار و اقوال در این باره می‎رسد. عرض کردیم به طور کلی دو دیدگاه در این رابطه وجود دارد: ۱. برخی قائلند جمله شرطیه مفهوم دارد. ۲. جمعی معتقدند جمله شرطیه مفهوم ندارد. قائلین به مفهوم جمله شرطیه از راه های گوناگونی مفهوم شرط را اثبات کرده‎اند. در یک نگاه و تقسیم، دو دیدگاه قدما و متأخرین در این رابطه قابل ذکر است. در مرحله بعد خود متأخرین نیز دچار اختلاف نظر شده و از طرق و

جلسه هفتادم- مفهوم شرط – تنقیح محل نزاع

جلسه ۷۰ – PDF جلسه هفتاد مفهوم شرط – تنقیح محل نزاع ۱۳۹۹/۱۱/۰۶         تقسیم مفهوم به موافق و مخالف بعد از بیان مقدماتی که طرحش در این مقام مناسب به نظر می‎رسید بحث به خود مفاهیم می‎رسد. مفهوم در یک تقسیم بندی کلی به مفهوم موافق و مفهوم مخالف تقسیم می‎شود. آنچه در کفایه و کتابهای اصولی نوعا در این مقام بیان شده مربوط به مفهوم مخالف است. حدودا شش قسم از اقسام مفهوم مخالف را در این مجال مورد رسیدگی قرار دادند: مفهوم شرط، وصف، حصر یا استثناء، لقب، عدد و غایت. مفهوم شرط در مفهوم شرط مباحث به صورت مبسوط مطرح شده و سایر مفاهیم به این گستردگی نیست زیرا یک بخشی از مباحث

جلسه شصت و نهم – مقصد سوم: مفاهیم – مقدمه دوم: آیا مفهوم از صفات مدلول است یا دلالت؟ – مقدمه سوم: آیا نزاع در باب مفهوم صغروی است یا کبروی؟

جلسه ۶۹ – PDF جلسه شصت و نهم مقصد سوم: مفاهیم – مقدمه دوم: آیا مفهوم از صفات مدلول است یا دلالت؟ – مقدمه سوم: آیا نزاع در باب مفهوم صغروی است یا کبروی؟ ۱۳۹۹/۱۱/۰۵         عرض کردیم قبل از ورود به بحث از مفاهیمی که باید در مورد آنها بحث شود مقدماتی را باید متعرض شویم. مقدمه اول در مورد تعریف مفهوم بود که دیروز بیان شد مقدمه دوم (آیا مفهوم از صفات مدلول است یا از صفات دلالت؟) محقق خراسانی معتقد است اگر مفهوم را وصف برای مدلول بدانیم اشبه است و اگر کسی آن را وصف برای دلالت بداند، وصف به حال متعلق موصوف است و لذا مجاز و به نوعی مسامحه محسوب می‎شود.

جلسه شصت و هشتم – مقصد سوم: مفاهیم – مقدمه اول: تعریف مفهوم

جلسه ۶۸ – PDF جلسه شصت و هشتم مقصد سوم: مفاهیم – مقدمه اول: تعریف مفهوم ۱۳۹۹/۱۱/۰۴         مقصد سوم: مفاهیم بحث در مقصد ثالث از مقاصد هفتگانه است که محقق خراسانی در کتاب کفایه مطرح کردند. تا کنون درباره مقدماتی که در کفایه متعرض شدند بحث کردیم. محقق خراسانی حدود سیزده مقدمه بیان کردند و ما با اضافه کردن برخی مطالب و تفکیک بعضی از این مطالب مقدمات بیشتری را برشمردیم. عنوان مقصد اول اوامر بود، عنوان مقصد دوم نواهی و مقصد سوم درباره مفاهیم است. قبل از ورود به بحث از خود مفاهیم یعنی مفهوم شرط، وصف، لقب، عدد و غایت، محقق خراسانی مقدماتی را ذکر می‎کنند که البته چندان اهمیتی از نظر عملی ندارد،