تذکرات اخلاقی

برترین اعمال قال رسول الله(ص): «أفضَلُ العَمَلِ أدوَمُهُ و إن قَلَّ» برترين اعمال با دوام ترين و مستمرين اعمال است اگر چه کم باشد. اين حديث در واقع اشاره دارد به يک سنت الهي. البته اين حديث به مسير حق و اعمال حق و صالحه اشاره دارد، اما اينکه گفتيم: يک سنت است، بالاخره در مسير باطل هم استمرار عمل منجر به موفقيت و نتيجه مي‏شود. ما نوعا مبتلا هستيم به بريدگی و تقطيع در کارهايمان، کارهای خير را با انگيزه و نيت شروع مي‏کنيم، با حرارت در ابتدا وارد کاری مي‏شويم اما کم کم سرد مي‏شويم و آن  کار را رها مي‏کنيم، اين مشکل در امور درسی و علمی ما حاکم است، در امور اجتماعی ما حاکم است، در

۲۲ بهمن امسال آغاز چهل و یکمین سال انقلاب اسلامی ایران است. در اینکه انقلاب اسلامی ایران واقعا در یک شرایطی آثار و دستاوردهای بسیار بزرگی برای بشریت، برای ادیان، برای اسلام، برای تشیّع و برای مردم ایران داشته، تردیدی نیست. اتفاقی که در آن ایام افتاد و آثاری که این اتفاق به دنبال داشت، این خودش احتیاج به ساعت‌ها گفتگو و بحث دارد که باید تبیین شود. من الان در مقام بیان آثار انقلاب نیستم؛ واقع این است که هم رهبری انقلاب یعنی امام(ره) یک مرد الهیِ عارفِ دلسوزِ از جان‌گذشته‌ای بود که همه زندگی‌اش را در طبق اخلاص گذشت و فارغ از اینکه آیا نهضتی که او راه انداخت به نتیجه می‌رسد یا نه، با تمام توان وارد

ایام فاطمیه ایامی است که هم برای مبلغین مغتنم است و هم برای مخاطبین. برای مبلغین از این جهت مغتنم است که اولا ارتباط روحی بیشتری با شخصیت فاطمه زهرا(س) پیدا می‏کنند. این ایام و مناسبت‏ها حداقل فایده‏اش باید این باشد که توجه ما را در اوج  اشتغالات و برنامه‏هایی که داریم به کانون‏های آفرینش بیشتر کند. نباید از این موضوع غافل شویم که در درجه اول خود ما نیاز داریم به ارتباط روحی به شخصیت ام الائمه و اتصال به آن منبع بزرگ علم و فضیلت و نباید به این موضوع بی‎توجه یا کم توجهی کنیم یا آنقدر اشتغالات تبلیغی داشته باشیم که از خودمان غافل شویم، این را باید در همه مناسبت‎های تبلیغی توجه کرد. ارتباط روحی به

امام علی(عليه السلام) فرمودند: «عُجْبُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ أَحَدُ حُسَّادِ عَقْلِهِ»[۱] عجب و خود بینی یکی از حسودان عقل آدم است. به عبارت دیگر خود بینی رشک برنده به عقل است. این جمله عجیبی است، اینکه حضرت علی(ع) می فرماید: «عُجْبُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ أَحَدُ حُسَّادِ عَقْلِهِ». گاهی انسان کارهایی انجام می‏دهد که باعث عجب و خودبینی و خودپسندی می‎شود. گاهی انسان کار کوچکی انجام می‏دهد ولی در ذهنش بزرگ می‎آید و برایش خودپسندی حاصل می‎شود، البته عجب، غرور و تکبر اموری هستند که به هم نزدیک هستند ولی با هم فرق می‏کنند، غرور غیر از عجب است، غیر از تکبر است. اگر انسان کاری انجام دهد و این کار را بزرگ ببیند و باعث خودپسندی او شود که بله، بالاخره ما

در مورد صدیقه طاهره زهرای اطهر(س) دو دسته روایات وارد شده است: دسته‎ای از روایات اطاعت امر او را واجب دانسته و او را مفروضة الطاعه معرفی کرده است، عجیب است اینکه فاطمه زهرا(س) مفروضة الطاعه است علی جمیع من خلق الله تعالی. از امام باقر(ع) این روایت نقل شده است: «لَقَدْ كَانَتَ‏ عليها السلام مَفْرُوضَة الطَّاعَة عَلَى جَمِيعِ مَنْ خَلَقَ اللَّهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْس وَ الطَّيْرِ وَ الالواح وَ اَلاَنبياء وَ الْمَلَائِكَةُ»[۱] فاطمه زهرا(س) مفروضة الطاعه است، اطاعتش واجب است علی جمیع من خلق الله، بر همه خلایق خدا اطاعتش واجب است، من الجن و الانس و الطیر و الواح. این، هم اشاره به هدایت تکوینی دارد و هم هدایت تشریعی؛ و الانبیاء و الملائکه، اینکه برای انبیاء

تذکر و یاد آوری بعضی از مطالب خودش اهمیت دارد و دارای مصلحت است. مخصوصا این ایام که موضوع وحدت بین مسلمین مطرح می‎شود، بحث‏های تعامل بین شیعه و سنی داغ‎تر می‎شود، مخصوصاً در شبکه‎های اجتماعی و فضای مجازی بحث و حمله و هجوم به یکدیگر بیشتر می‎شود. به حکم شرع و عقل، به حکم نقل و عقل، به حکم تجربه، به حکم مصلحت دنیایی، از هر زاویه که نگاه کنیم وحدت بین مسلمین امروز یک ضرورت است. در شرایطی که مشاهده می‏شود دنیای کفر علیه اسلام و مسلمین متحد شدند و همه توان و نیروی خود را به کار می‏برند تا مسلمین را تضعیف کنند و کشورهای اسلامی را روز به روز به عقب برانند، واقعاً جایی برای صرف

در همه اینها عمده دلیل این فتاواست، اینجا بحث استدلالی است و شما هم باید در بین این مباحث با نحوه استدلال آشنا شوید؛ یعنی اینها در حقیقت تمریناتی است، این فروعی که ما اینجا بحث می‌کنیم و ادله را مطرح می‌کنیم و مورد نقد و بررسی و اشکال قرار می‌دهیم، هر کدام از این مسائل یک تمرین است و اگر شما پا به پای این مسائل همراهی کنید و کار کنید و مطالعه کنید، گام به گام به اجتهاد نزدیک می‌شود. اجتهاد همین است؛ اجتهاد یعنی اینکه انسان قدرت و توانایی داشته باشد از ادله، حکم را استفاده کند. همین مسأله هفده را شما مشاهده کردید که چقدر بحث داشت؛ اگر هر جلسه با این سیر بحث همراهی کنید،

از آنجا که فردا شهادت امام حسن عسکری(ع) است، روایتی را تیمّناً و تبرکاً از امام عسکری(ع) می‌خوانیم. حضرت می‌فرماید: «بِئْسَ‏ الْعَبْدُ عَبْدٌ يَكُونُ‏ ذَا وَجْهَيْنِ وَ ذَا لِسَانَيْنِ يُطْرِي أَخَاهُ شَاهِداً وَ يَأْكُلُهُ غَائِباً إِنْ أُعْطِيَ حَسَدَهُ وَ إِنِ ابْتُلِيَ خَذَلَهُ»[۱]. امام عسکری(ع) می‌فرماید: بد آدمی است کسی که دارای دو چهره و دو زبان باشد. (این روایاتی که می‌خوانیم اول از همه باید این را با خودمان بسنجیم که واقعاً ما چقدر اینگونه هستیم؛ آیا واقعا اصلا این چنین هستیم یا نه. اگر هستیم تلاش کنیم اینها را در خودمان کم کنیم). بد آدمی است که کسی دارای دو چهره و دو زبان است؛ دوست و برادرش را در حضور او تعریف و تمجید می‌کند. یعنی تا زمانی

در سیزده آبان حوادث متعددی اتفاق افتاد، ولی مسئله این است که این روز به عنوان روزی نمادین برای مبارزه با استکبار جهانی  معرفی شده است. این مناسبت بسیار مهمی است، اما مبارزه با استکبار باید همه جانبه و فراتر از شعار و تبلیغات باشد یعنی باید در متن اجرایی و تقنینی و قضایی کشور جریان پیدا کند و مردم با ضرورت این امر آشنا شوند. این خیلی مهم است که تنگناها و فشارها و مشکلاتی که مردم دارند، خدای نکرده آن‎ها را به جایی برساند که به این موضوعات چندان نیندیشند، گرفتاری‎ها و مشکلات و سختی‎ها یا خدای نکرده تبعیض و بی‎عدالتی آن‎ها را نسبت به این موضوع بی‎انگیزه کند. ایستادگی و مبارزه در برابر استکبار یک منطق قرآنی

سدیر صیرفی می‎گوید: محضر امام باقر(ع) بودیم که جوانی متذکر قبر امام حسین(ع) شد. صحبت بود در رابطه با امور مختلف از جمله آن جوان یاد آور این مسئله شد. « قَالَ: كُنَّا عِنْدَ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام فَذَكَرَ فَتًى قَبْرَ الْحُسَينِ عليه السلام فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام: مَا أَتَاهُ عَبْدٌ فَخَطَا خُطْوَةً إِلَّا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً وَ حَطَّ عَنْهُ سَيئَةً» هر کسی که به زیارت قبر امام حسین برود و قدمی که در این راه بر می‎دارد نیست مگر اینکه برای هر قدم حق‎تعالی برای او حسنه‎ای می‎نویسد و یک گناه از گناهان او را پاک می‎کند؛ «مَا أَتَاهُ عَبْدٌ فَخَطَا خُطْوَةً إِلَّا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً». بالاخره یک رمز و رازی در زیارت امام حسین(ع)

قال رسول الله(ص) «لَيْسَ مِنْ أَخْلَاقِ الْمُؤْمِنِ التملَقُ وَ الْحَسَدُ إِلَّا فِي‏ طَلَبِ‏ الْعِلْم»‏‏.[۱] مؤمن اهل تملق و حسد نیست. حسادت و تملق دو رذیله اخلاقی هستند که بسیار مورد مذمت قرار گرفته است. حسادت، یعنی انسان از داشتن نعمت و برخورداری دیگری از آن ناراحت شود. از اینکه دیگری از امکانی برخوردار باشد مثل مال، موقعیت، شهرت یا هر چیزی که به عنوان یک نعمت حساب شود او ناراحت و غمگین شود. روایات زیادی در مورد حسد و تأثیرات بسیار مخرب حسد در زندگی انسان و اینکه منشاء بسیاری از گناهان دیگر است وارد شده است. تملق و چاپلوسی کردن از دیگران نیز به شدت مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته است. لذا پیامبر اکرم(ص) می‎فرماید: «لَيْسَ مِنْ أَخْلَاقِ

در کتاب فضل العلم کافی، باب فرض العلم و وجوب طلبه و الحَث علیه، روایتی را از امیرالمؤمنین(ع) نقل کرده که آن حضرت می‌فرماید: «أَيُّهَا النَّاسُ‏ اعْلَمُوا أَنَ‏ كَمَالَ‏ الدِّينِ طَلَبُ الْعِلْمِ وَ الْعَمَلُ بِهِ أَلَا وَ إِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ أَوْجَبُ عَلَيْكُمْ مِنْ طَلَبِ الْمَالِ إِنَّ الْمَالَ مَقْسُومٌ مَضْمُونٌ لَكُمْ قَدْ قَسَمَهُ عَادِلٌ بَيْنَكُمْ وَ ضَمِنَهُ وَ سَيَفِي لَكُمْ وَ الْعِلْمُ مَخْزُونٌ عِنْدَ أَهْلِهِ وَ قَدْ أُمِرْتُمْ بِطَلَبِهِ مِنْ أَهْلِهِ فَاطْلُبُوهُ».[۱] امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: ای مردم، بدانید که کمال دینداری در دو چیز است؛ طلب علم و عمل به علم. یعنی علم حقیقی را انسان فرا بگیرد و به دانسته‌هایش عمل کند. بعد می‌فرماید: طلب علم از طلب مال لازم‌تر است؛ برای اینکه مال قسمت شده است، هر کسی سهمی

امام باقر ع می فرمایند : إذا قام قائمنا وضع يده على رؤس العباد فجمع به عقولهم وأكمل به أخلاقهم [۱] وقتی که قائم خاندان ما ظهور می‎کند دستی به سر بندگان خدا می‎کشد و عقل آن‎ها را جمع می‎کند و اخلاقشان را به کمال می‎رساند. این اشاره به یک مسئله بسیار مهم در دوران ظهور و جامعه مهدوی دارد. اینکه حضرت ولی عصر ارواحنا له الفداه وقتی ظهور می‎کنند با ظالمان و مستکبران، آنهایی که حقوق مردم را پایمال کردند، آن‎هایی که نخوت و تکبر در این دنیا به خرج دادند، مبارزه ‏می‎کنند و به یاری مظلومان و محرومان و کسانی که حقوقشان پایمال شده، می‎شتابند، یکی از برجسته ترین وجوه جامعه مهدوی است. امام زمان(ع) متصدی چنین مسئولیت مهمی هستند. اما یکی از ویژگی‎های

ديروز سوم شعبان مصادف با ولادت با سعادت امام حسين(ع) بود. امروز روز چهارم شعبان سالروز ولادت قمر بني‎هاشم ابوالفضل العباس و فردا پنجم شعبان روز ولادت امام زين العابدين(ع) است. ايام ولادت سه شخصيت اصلی حادثه کربلا در يک تقارن زيبا کنار هم قرار گرفته است. مسئله‎ای که به نظر مي‎رسد در مورد اين سه شخصيت بزرگ و الگو و اسوه برای همه مسلمين بلکه همه انسان‎ها در طول تاريخ مي‎توان مورد توجه قرار داد اين است که اين شخصيت‎ها يعنی امام حسين(ع) و امام سجاد(ع) که معصوم بودند و حضرت قمر بنی هاشم که کالمعصوم بوده است از نظر فضائل انسانی در اوج بودند و به همين دليل مي‎توانند الگو و اسوه برای همه انسان‎ها باشند. امروز قصد

در مورد بیانیه رهبر معظم انقلاب که به عنوان گام دوم انقلاب معرفی کردند و بحث ها و مطالب زیادی مطرح شده است. نمی دانم این بیانیه را مطالعه کردید یا خیر، ولی توصیه می کنم آن را مطالعه کنید. انصافا بیانیه به عنوان این که ما کجا بودیم و کجا هستیم و کجا خواهیم رفت، حدیث معرفت انقلاب است. ما در مورد انسان داریم که «رحم الله من عرف من این و فی این و الی این» خدا رحمت کند کسی را که بفهمد کجا بوده و کجا هست و کجا خواهد رفت. این مسیر خود شناسی که کجا بودیم و کجا هستیم و کجا خواهیم رفت یک مسیری است که برای موجوداتی که حیات اعتباری دارند هم باید

چون در ماه رجب هستیم و ایام اعتکاف نزدیک است یک حدیث قدسی نقل می‎کنم بر طبق این حدیث خداوند متعال می‎فرماید: «جَعَلتُ هذَا الشَّهرَ حَبلاً بَيني و بَينَ عِبادي، فَمَنِ اعتَصَمَ بِهِ وَصَلَ بِي»  من این ماه را یک ریسمانی بین خودم و بندگان خودم قرار دادم. کسی که اعتصام به این ماه پیدا کند کسی که به این ماه چنگ بزند به وصال من می رسد. در اینکه این ماه یک ماه ویژه است بحثی نیست. یکی از ویژگیهای این ماه این است که این که اعتصام به این ماه موجب وصال است اما مهم این است که اعتصام به این ماه چگونه است؟ چنگ زدن به این ماه متصل شدن به این ریسمان چگونه است؟ این نکته‎ای است که باید

نحوه درس خواندن کثیری از مطالبی که در اینجا مطرح می‌شود، هم از نظر تنظیم و تدوین و حتی مطالب، همان طور که اساتید ما بر سر سفره اساتید خود نشسته‌اند و آنها سر سفره دیگران، ما هم بالاخره سر سفره اساتیدمان می‌نشینیم و استفاده می‌کنیم و اصلاً خاصیت علم و بحث همین است. همین الان در کتاب جواهر با همه آن عظمت می‌بینید که یکی دو صفحه عین یکی از کتاب‌هایی است که مربوط به گذشتگان است. بعضی از اینها مبتکر و خلاق هستند مثل شیخ انصاری که در همه اصول یا فقه، یک نظریات ابتکاری خاص می‌دهد و این تا الان باقی می‌ماند. اینطور نیست که شیخ در هر مسأله‌ای ابداع داشته باشد. ابداعات شیخ انصاری در اصول

فردا ولادت با سعادت دخت گرامی و مکرمه نبی بزرگوار اسلام است که به عنوان روز زن هم نامیده شده است. اگر قرار بود روزی برای تکریم زن و بزرگداشت مقام زنان قرار داده شود، بهترین از این روز برای مسلمین (نه فقط خصوص شیعیان) قابل تصویر نبود. این که می‎گویم برای مسلمین، حتی می‎توانیم پا را فراتر بگذاریم و بگوییم برای بشریت حتی مسیحیان که حضرت فاطمه زهرا(س) به استناد آیات و روایات بر مریم مقدس هم برتری دارد که دیگر وارد آن بحث نمی‎شویم. ملاک این برتری هم معلوم است. بالاخره کمالات انسانی او باعث این برتری است، نه به خصوص کمالات ظاهری مادی. گرچه انسانی کامل مثل حضرت زهرا(س) این جامعیت را دارد که هم از جهت

به مناسبت چهلمين سال پيروزی انقلاب اسلامی نکاتی را عرض ميکنم البته در اين فرصت کوتاه نمی شود خيلی صحبت کرد. آن چه که در اين مجال اندک می خواهم عرض کنم اين است که واقعا با همه مشکلات نابسامانی ها و سختی ها و کاستی ها ما نمی توانيم عظمت انقلاب را ناديده بگيريم واقعا من به دور از هر گونه تعصب چه تعصب صنفی و چه تعصب دينی عرض می کنم که انقلاب اسلامی ايران يک کار بسيار بزرگ بود و دست آوردهای بسيار بزرگ داشته است البته اين احتياج به يک بحث مبسوط دارد که ما يکايک امور را بررسی کنيم که کجا موفقيت و پيشرفت داشتيم و کجا ناکامي. شايد خيلی از شما شرايط پيش از

حضرت فاطمه زهرا (س) می‎فرماید: «إنْ كُنتَ تَعمَلُ بِما أمَرناكَ و تَنتَهي عَمّا زَجَرناكَ عَنهُ فَأنتَ مِن شيعَتِنا و إلاّ فَلا.»[۱] این حدیث از احادیثی است که خود حضرت زهرا(س) فرموده و حضرت زینب(س) هم آن را از مادرشان نقل کردند. این حدیث، یک میزان و معیار برای تشیّع حقیقی است، نه صرفاً ادعا و نام‎گذاری و تسمیه. می فرماید: اگر شما به آن‎چه که ما به آن امر می‎کنیم عمل کنید و از آن‎چه که شما را از آن باز داشتیم خود را نگه دارید و منزجر شوید، آن‎گاه از شیعیان ما هستید و الا فلا. نظیر این حدیث را در برخی از روایات دیگر داریم که گروهی بعد از تحمل مشقت طولانی خدمت امام رضا(ع) رسیدند. دم درب