جلسه ۵۳ – PDF جلسه پنجاه و سوم قلمرو ضرر- جهت اول: شمول قاعده نسبت به اضرار بر نفس- بررسی حکم اضرار به نفس ۱۳۹۹/۰۲/۱۱ خلاصه جلسه گذشته در مورد شمول قاعده نسبت به اضرار بر نفس، ضمن بررسی ادله طرفین نزاع، نظر ما این شد که قاعده شامل اضرار بر نفس می‌شود. البته این طبق مبنایی که ما اختیار کردیم، بسیار واضح و روشن است ولی مثل مرحوم شیخ و اتباع ایشان که قاعده لاضرر را به معنای نفی حکم ضرری در شرع می‌دانند، اساسا مسئله لاضرر و مفاد قاعده، ارتباطی با اضرار بر نفس پیدا نمی‌کند. هر چند طبق مبنای شیخ هم ممکن است با تکلفاتی بتوان شمول قاعده نسبت به اضرار بر نفس را توجیه کنیم که

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم قلمرو ضرر- جهت اول: شمول قاعده نسبت به اضرار بر نفس- اشکال در شمول و پاسخ آن- ادله جواز اضرار و بررسی آن ۱۳۹۹/۰۲/۱۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در جهت اول از جهات مرتبط با قلمرو ضرر بود به این معنا که قاعده لاضرر آیا شامل ضرر بر نفس هم می‌شود یا صرفا مربوط به ضرر به غیر است. عرض شد تارة مسئله اضرار به نفس را از حیث شمول قاعده «لاضرر» مورد بررسی قرار می‌دهیم و أخری فی نفسه می‌خواهیم بدانیم حکمش چیست. آنچه اینجا در درجه اول مد نظر است، مسئله شمول قاعده «لاضرر» نسبت به اضرار بر نفس است. بعد به مناسبت وارد بحث حکم به اضرار به نفس

جلسه ۵۱ – PDF جلسه پنجاه و یکم قلمرو قاعده- جهت اول: شمول نسبت به اضرار بر نفس ۱۳۹۹/۰۲/۰۹ قلمرو قاعده در بحث از قلمرو قاعده لا ضرر عرض شد جهات مختلفی باید مورد بررسی قرار گیرد که البته این جهات تقریبا هر کدام به عنوان یک تنبیه از تنبیهات این قاعده مورد تعرض واقع شده. اجمالا به چند جهت اشاره شد. یک جهت که بحث از قلمرو می‌تواند قرار گیرد (و البته مستقلا هم قابل بررسی است)، این است که آیا قاعده لا ضرر شامل ضرر علی النفس یا به تعبیر دیگر اضرار علی النفس هم می‌شود یا خیر؟ البته اینکه اضرار علی النفس با قطع نظر از قاعده و فی نفسه حرام است یا نه، بحث دیگری است.

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاهم توجیه برخی روایات طبق نظر مختار ۱۳۹۹/۰۲/۰۸ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم جهت اولی که به حدود و قلمرو این قاعده مربوط می‎شود بحث از قلمرو ضرر است. این عنوان در واقع متضمن چند مطلب است که در کلمات به عنوان تنبیه مطرح شده: یک جهت اینکه حد و اندازه این ضرر کدام است؟ یعنی ضرری که به استناد لا ضرر نفی شده، (به تعبیر مرحوم شیخ نفی حکم ضرری یا به تعبیر دیگران نفی ضرر و نقص نسبت به دیگران). به هر حال اصل این ضرر باید حدود و اندازه اش معلوم شود. بعضی مواقع می‌بینیم که شارع یک ضرر یسیر را نمی‌پذیرد ولی در بعضی موارد یک ضرر عمیق تر را قبول

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم خروج برخی تنبیهات از بحث طبق نظر مختار- اشاره ای کلی به مباحث پیش رو ۱۳۹۹/۰۲/۰۷ نظر برگزیده در مفاد قاعده عرض شد درباره مفاد قاعده لا ضرر انظار و آراء متشتت و متعددی وجود دارد. قرار بر این شد که صرفا نتیجه و رأی برگزیده را اجمالا بیان کنیم و دوستان می‎توانند با مراجعه به تفصیل مطلب دسترسی پیدا کنند. در بین وجوه یا اقوال دوازده‎گانه‎ای که درباره مفاد قاعده لا ضرر بیان شده، اجمالا این نظر در ذهن ما تقویت شد که «لا» در این قاعده، لای نفی جنس است. البته در اینکه لای نفی جنس نیاز به خبر دارد یا خیر اختلاف است ولی معروف این است که لای

جلسه ۴۸ – PDF جلسه چهل و هشتم مروری بر مباحث گذشته ۱۳۹۹/۰۲/۰۶ مقدمه قرار بر این بود تنبیهات قاعده لاضرر را در فرصتی مناسب مورد بحث قرار دهیم. با توجه به اینکه بین جلسات فاصله افتاده است، خلاصه و اجمالی از مباحث گذشته را عرض می‎کنیم و بعد وارد بحث تنبیهات می‎شویم. البته نتیجه ای که از مباحث گذشته بدست آمد، به نوعی در مسئله تنبیهات مؤثر است. از این جهت که بر اساس برخی مبانی در باب مفاد قاعده لاضرر اساساً نیازی به تعرض به برخی از تنبیهات نیست. مثلاً این بحث که آیا قاعده لاضرر شامل احکام عدمیه هم می‎شود یا خیر؟ این قهراً روی مبنای مرحوم شیخ و اتباع ایشان است که قاعده لاضرر را به

پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد(ص) می فرماید: ثَلاثٌ لا تُطيقُها هذهِ الاُمَّةُ: المُواساةُ لِلأخِ في مالِهِ و إنصافُ النّاسِ مِن نَفسِهِ و ذِكرُ اللّه ِ على كلِّ حالٍ [۱] سه چیز است که این امت تاب آن را ندارد «لا تطیق هذه الامه» در مورد امت خودشان این سخنان را می‎گویند.  چه زمانی این را فرمود، هزار و چهارصد اندی سال قبل، این امت تاب سه چیز را ندارد، یعنی سه چیز را بر نمی‎تابد، یعنی پیامبر (ص) دست می‎گذارد روی سه نقطه ضعف اصلی امت خودش. انسان گاهی می‎بیند که گویا پیامبر(ص) این فرمایشات را فقط برای  همین امروز فرموده، زیرا واقعا بعضی از این مشکلات بشر در طول اعصار و قرون، مروبط به این دوره نیست. «المواسات للاخ

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم مسئله ۲۲- مستثنیات حرمت نظر و لمس –ادله استثناء – بررسی معنای اضطرار و ضرورت ۱۳۹۹/۱۰/۰۳         بررسی معنای اضطرار و ضرورت بحثی که قرار بود به آن بپردازیم و در جلسه قبل به دلیل نقل برخی از روایات باقی ماند، پرداختن به معنا و مفهوم اضطرار و ضرورت است. ملاحظه فرمودید که هم در متن تحریر مقام الضرورة ذکر شده و هم در متن عروه و در برخی از عبارات هم ضرورت ذکر شده و هم اضطرار. می‌خواهیم ببینیم اینها به چه معناست؛ آیا بین ضرورت و اضطرار تفاوتی هست یا از این جهت تفاوتی نیست. معنای اضطرار اضطرار مصدر باب افتعال به معنای الجاء است؛ یعنی وادار