جلسه ۴۵ – PDF جلسه چهل و پنجم قول مشهور- دلیل سوم(روایات) ۱۳۹۰/۱۰/۰۵ خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل سوم؛ یعنی روایات بود، ما روایات مختلفی که درباره مدعا(عدم خلو واقعةٍ عن الحکم الشرعی)مورد استدلال قرار گرفته بود را در قالب چهار طائفه بیان کردیم، اگر بخواهیم دقیق­تر شویم ممکن است بتوانیم این طوائف را بیشتر کنیم اما به نظر می­رسد این چهار طائفه­ای که ما روایات را در آن دسته بندی کردیم وافی به مقصود باشد، ما در این جلسه قصد داریم دلالت روایات را بررسی کنیم ببینیم آیا با توجه به تقریری که از موضوع بحث در ابتدای این مسئله به آن اشاره کردیم این روایات بر گستردگی احکام شرعی و عمومیت آن نسبت به هر واقعه و

جلسه ۴۴ – PDF جلسه چهل و چهارم قول مشهور- دلیل سوم(روایات) ۱۳۹۰/۱۰/۰۴ دلیل سوم:(روایات) دلیل سوم بر عمومیت احکام شرعیه و گستردگی شریعت به گونه­ای که هیچ فعلی از افعال انسان خالی از حکم نباشد روایات است، به روایات متعددی برای این منظور استدلال شده که عمده این روایات در دو باب الرد إلی الکتاب و السّنة از کتاب فضل العلم و باب ذکر الصحیفة و الجفر و الجامعة و مصحف فاطمه(س) از کتاب الحجة از کتاب کافی وارد شده است. روایات، متعدد و کثیر است لکن ما برای اینکه استفاده بهتری از روایات ببریم آن­ها را به طوائفی تقسیم کرده­ایم که اگر بخواهیم اجمالاً طوائف این روایات را ذکر کنیم می­توانیم بگوییم این روایات بر چهار طائفه هستند:

جلسه ۴۳ – PDF جلسه چهل و سوم قول مشهور- دلیل دوم(آیات) ۱۳۹۰/۱۰/۰۳ خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل دوم بر اثبات عدم خلو واقعةٍ عن الحکم الشرعی بود، عرض کردیم به آیات متعددی از قرآن استدلال شده که هیچ واقعه­ای و فعلی از وقایع و افعال مربوط به انسان نیست الا اینکه در آن یک حکم شرعی وجود دارد و منظور از حکم شرعی هم اعم از حکم تأسیسی یا امضائی، با واسطه یا بی واسطه است. آیه اول که در جلسه گذشته ذکر کردیم آیه شریفه:«یا أیها الذین آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الأمر منکم فإن تنازعتم فی شیءٍ فردّوه إلی الله و الرّسول…» [۱] ، در جلسه گذشته تقریب استدلال به این آیه را

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم دلیل دوم(آیات) ۱۳۹۰/۰۹/۲۹ تکمله­ای در مورد اباحه لا اقتضائی ابتدا لازم است مطلبی که در رابطه با پاسخ ما به اشکال بر دلیل عقلی مورد سؤال قرار گرفته بود و همچنان هم مورد سؤال است، را متعرض ­شویم و بعد به دلیل دوم بپردازیم، عمده ابهامی که وجود داشت در مورد اباحه لا اقتضائی بود؛ یعنی مواردی که نه اقتضاء فعل در آن­ها وجود دارد و نه اقتضاء ترک؛ یعنی هیچ مصلحت و مفسده­ای در فعل و ترک آن وجود ندارد، البته این در صورتی است که ما اباحه و به تبع آن اباحه لا اقتضائی را یکی از اقسام احکام خمسه تکلیفیه بدانیم و معتقد به تبعیت احکام از مصالح و

جلسه ۴۱ – PDF جلسه چهل و یکم اشکال به دلیل عقلی و پاسخ آن ۱۳۹۰/۰۹/۲۸ خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل عقلی بود که مقداری هم بحث برانگیز شد و طول کشید، عرض کردیم دلیل اول بر عدم خلو واقعةٍ عن الحکم الشرعی به معنای عام که شامل حکم تأسیسی و امضائی، جعل با واسطه و بی واسطه هم بشود این است که خداوند متعال به همه اموری که در صلاح و فساد انسان دخیل هستند احاطه دارد و لطف او اقتضاء می­کند که به انسان در مسیر این هدف متعالی؛ یعنی سعادت او کمک کند و این صرفاً در پرتو ارائه یک برنامه کامل و جامع صورت می­گیرد؛ یعنی باید مجموعه­ای از قوانین تشریع شود که همه شئون

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهل اشکال به دلیل عقلی و پاسخ آن ۱۳۹۰/۰۹/۲۷ خلاصه جلسه گذشته بحث در دلیل عقلی بر عمومیت احکام شرعیه و عدم خلو واقعةٍ عن الحکم الشرعی بود، محصل دلیل عقلی بر عمومیت احکام شرعی به نحوی که شامل همه افعال و حوادث زندگی انسان باشد این است که از طرفی ما می­دانیم خداوند تبارک و تعالی عالِم به همه اموری است که در سعادت و شقاوت انسان مؤثر است و به مصالح و مفاسد همه امور مرتبط با انسان احاطه دارد پس لطف او اقتضاء می­کند که انسان را در رسیدن به این هدف متعالی یاری کند و این امر تنها در پرتو ارائه یک برنامه جامع و کامل صورت می­گیرد پس اقتضاء لطف

جلسه ۳۹ – PDF جلسه سی و نهم اقوال و ادله ۱۳۹۰/۰۹/۲۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در گستردگی و عمومیت احکام شرعیه نسبت به همه افعال و حوادث و وقایع زندگی انسان بود، ما در مباحث گذشته محل نزاع را تنقیح کردیم و دقیقاً معین کردیم که موضوع بحث چیست؛ یعنی معین کردیم که آنچه ما به عنوان موضوع بحث تعیین کردیم کدام است و در ضمن تنبیهی اشاره کردیم که اقوال مختلفی که در این مسئله وجود دارد لزوماً ناظر به موضوعی که ما تنقیح کردیم نیست، بعد از این مطالب سراغ اقوال و ادله آن­ها می­رویم. اقوال قول اول: قول مشهور است که ما اجمالی از این قول و ادله آن را بیان می­کنیم، مشهور بین فقها این

جلسه ۳۸ – PDF جلسه سی و هشتم تنبیه(در مورد محل نزاع) ۱۳۹۰/۰۹/۲۳ تنبیه قبل از بررسی اقوال و ادله آن­ها لازم است نکته­ای را به عنوان تنبیه اشاره کنیم و آن اینکه آنچه در تنقیح محل نزاع گفته شد در واقع آن چیزی است که ما به عنوان موضع نزاع و بحث تعیین کردیم ولی این بدین معنا نیست که همه اقوالی که در این رابطه وجود دارند نفیاً یا اثباتاً ناظر به این موضع باشند؛ مثلاً از جمله اقوال، قول دوم است که در جلسه گذشته به آن اشاره کردیم و گفتیم که امام(ره) هم به این نظر ملتزم شده­اند، قول دوم این بود که عدم خلو واقعةٍ عن الحکم الشرعی مطلبی است که هیچ دلیلی بر آن

جلسه ۳۷ – PDF جلسه سی و هفتم تنقیح محل نزاع ۱۳۹۰/۰۹/۲۲ مقدمه یکی از مباحث مهم مربوط به حکم شرعی بحث گستردگی احکام شرعی است، این بحث از مباحث مهمی است که امروزه به یکی از موضوعات مورد جدال و منازعه تبدیل شده و آراء و انظار مختلفی درباره آن وجود دارد، عناوینی که برای این بحث می­شود ذکر کرد صرف نظر از اینکه آیا این عناوین دقیقاً بر هم منطبق هستند یا خیر و آیا این عناوین بعضاً وافی به موضوع مورد گفتگو هست یا خیر عناوین مختلفی است، گستردگی احکام شریعت، عمومیت احکام شرعیه، قلمرو شریعت، جامعیت شریعت، کمال شریعت یا به تعبیر اصطلاحی اصولی یا کلامی عدم خلو واقعةٍ عن الحکم الشرعی عناوینی است که در

جلسه ۳۶ – PDF جلسه سی و ششم ادله- دلیل چهارم(دلیل عقلی) ۱۳۹۰/۰۹/۲۱ خلاصه جلسه گذشته در جلسه گذشته کلام شهید صدر در رابطه با محذور عقلی اخذ قید علم به حکم در موضوع حکم را بیان کردیم، در دو موضع از کلام ایشان تأمّل و اشکال وجود دارد، آنچه که ایشان در رد پاسخ به محذور دور و حل این مشکل بیان کردند هر دو محل اشکال است. ایشان دو مطلب را ذکر کردند: یکی اینکه پاسخ محقق اصفهانی به محذور دور را نپذیرفتند و مطلب دیگر اینکه خودشان راه حلی را برای حل محذور دور ذکر کردند، اصل محذور دور این بود که علم به حکم متوقف بر حکم است و حکم هم متوقف بر علم به حکم