جلسه ۹۷ – PDF

جلسه نود و هفتم

حق شکم – بیان کلی

۱۴۰۲/۰۹/۱۵

حق شکم

تا اینجا حق برخی از اعضاء بیان شد، رسیدیم به حق شکم.

بیان کلی

امام سجاد (علیه السلام) می‏فرماید:
«وَ أَمَّا حَقُّ بَطْنِكَ فَأَنْ لاَ تَجْعَلَهُ وِعَاءً لِقَلِيل مِنَ الْحَرَامِ وَ لاَ لِكَثِير»؛ و اما حق شکم تو این است که آن را ظرف برای حرام قرار ندهی، چه کم و چه زیاد. فکر نکنید کم از حرام عیبی ندارد.
«وَ أَنْ تَقْتَصِدَ لَهُ فِي الْحَلاَلِ وَ لاَ تُخْرِجَهُ مِنْ حَدِّ التَّقْوِيَةِ اِلَى حَدِّ التَّهْوِينِ وَ ذَهَابِ الْمُرُوَّةِ» و اینکه پا را از جاده میانه روی بیرون نگذاری (نسبت به شکم). از جاده میانه روی بیرون نروی یعنی چه؟ مرز میانه روی کجاست؟ وَ لاَ تُخْرِجَهُ مِنْ حَدِّ التَّقْوِيَةِ، از حد تقویت جسم، آن مقداری که جسم تو به آن نیاز دارد حد را فراتر نبری، به کجا؟ اِلَى حَدِّ التَّهْوِينِ به حد حقارت وَ ذَهَابِ الْمُرُوَّةِ، اینکه شکم را به حد حقارت و ناجوانمردی نرسانی. این یعنی چه؟ مگر شکم موجب حقارت می‏شود، مگر موجب ناجوانمردی می‏شود؟ بله، اینها باید توضیح داده شود، خیلی عجیب است، این مطالبی که امام (علیه السلام) می‏فرماید هم برای صحت جسم و هم سلامت روح، برای هر دو لازم است.
«وَ ضَبْطُهُ اِذَا هَمَّ بِالْجُوعِ وَ الظَّمَاِ» کنترل کنی، مسلط شوی به شکم وقتی به حد گرسنگی و تشنگی برسی. معلوم می‏شود وقتی شکم به این حد می‏رسد آشفتگی و بی قراری برای صاحب خودش فراهم می‏کند ومنشأ خیلی مشکلات می‏شود.
تا اینجا امام سجاد (علیه السلام) سه حق برای شکم بیان کردند که این سه را بعدا توضیح می‏دهیم.
۱. حفظ از حلال و حرام.
۲ رعایت میانه روی.
۳. کنترل در هنگام گرسنگی و تشنگی.
سپس معلل می‏کند این دستور را که بالاخره در حد میانه نگه دار و از حد میانه بالاتر نرو، به حدی که جسم نیاز دارد، بیشتر از این پا را فراتر نگذارید.
«فَاِنَّ الشِّبَعَ الْمُنْتَهِيَ بِصَاحِبِهِ اِلَى التُّخَمِ مُكْسَلَة وَ مُثْبَطَة وَ مُقْطَعَة (مَكْسَلَة وَ مَثْبَطَة وَ مَقْطَعَة) عَنْ كُلِّ بِر وَ كَرَم»؛ سیری و پر خوری که منتهی شود به اینجا که صاحبش به سوء هاضمه دچار شود، پر خوری شکم سه اثر منفی دارد:
۱. کسالت آور و سست کنند است. ۲. انسان را درمانده و حقیر می‎کند. ۳. از مردانگی و جوانمردی و احسان باز می‎دارد.
عجیب است. گاهی به ریشه های مشکلات روحی و جسمی خودمان اصلا توجه نداریم. دنبال چیز دیگری می گردیم در حالیکه ریشه اش چیز دیگری است.
«وَ اِنَّ الرَّيَّ الْمُنْتَهِيَ بِصَاحِبِهِ اِلَى السُّكْرِ مُسْخَفَة وَ مُجْهَلَة وَ مُذْهَبَة(مَسْخَفَة وَ مَجْهَلَة وَ مَذْهَبَة) لِلْمُرُوَّةِ»؛ ری به معنای پر نوشی است، ری از آبیاری می‎آید، جایی که می‏گوید «ری الشجر» یعنی درخت را آبیاری کرد. آن پر خوری و پر نوشی، یعنی نوشیدن بیش از حد، که شکم صاحبش را انباشته از نوشیدنی کند، این سخن از نوشیدنی اعم است، پر نوشی به اصطلاح، این نیز سه اثر منفی دارد:
۱.عقل انسان را کم می‏کند، انسان را سخیف می‏کند. ۲. جهل و نادانی می‎آورد. ۳. جوانمردی را می‎گیرد.
عجیب است، پر خوری و پر نوشی هر دو در این اثر مشترک هستند. جوانمردی و مروت را از انسان می‏گیرد. این خصوصیت مال حرام نیست، حرام جای خودش، پر خوری و پر نوشی این آثار را دارد.
حضرت سه تا حق را برای شکم بیان کردند. بعد در ادامه به آثار شبع و ری اشاره کردند.
این یک بیان کلی از این فراز سخن امام سجاد علیه السلام است که به مرور در جلسات آینده آن را توضیح خواهیم داد.