محقق خراسانی

جلسه ۶۰ – PDF جلسه شصتم  تقسیم مباحث آینده – بررسی تقسیم شیخ انصاری – اشکال پنجم و ششم – شرح رساله حقوق – انواع مشی به سوی حرام   ۱۴۰۱/۱۰/۲۸ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم تقسیم مباحث آینده به سه مبحث اصلی، بر اساس دیدگاه شیخ انصاری، بر مبنای حالات سه‎گانه مکلف صورت گرفته است. ایشان گفتند چون مکلف سه حالت برایش می‎آید، یا قطع به حکم شرعی دارد یا ظن و یا شک، بنابراین مباحث آینده حول این سه حالت مکلف و التفات او به حکم شرعی می‎چرخد و دور می‎زند. نسبت به این تقسیم اشکالاتی صورت گرفته است. جلسه گذشته چهار اشکال را ذکر کردیم، بعضی از این اشکالات مربوط به محقق خراسانی بود و برخی هم

جلسه ۵۹ – PDF جلسه پنجاه و نهم تقسیم شیخ انصاری – بررسی تقسیم شیخ انصاری – اشکال اول و دوم و سوم و چهارم       ۱۴۰۱/۱۰/۲۷ تقسیم شیخ انصاری در مقدمه بحث سه مطلب را متعرض شدیم و در حدی که لازم بود نکاتی را بیان کردیم. بعد از بیان این مسئله نوبت می‎رسد به اشاره به مباحثی که در جلد دوم به آن پرداخته می‎شود، لذا در طلیعه کتاب رسائل، ملاحظه فرمودید که شیخ انصاری نوشتند «اعلم ان المکلف إذا التفت إلی حکم شرعی فإمّا ان یحصل له الشک فیه او القطع او الظن»؛ این در واقع اشاره به بحث‎هایی است که تا آخر کتاب در قالب بحث از قطع، ظن و اصول عملیه مطرح می‎شود. این یک

جلسه ۵۸ – PDF جلسه پنجاه و هشتم  بررسی سه مطلب – نتیجه مطلب اول –  مطلب دوم: مشابهت مباحث قطع با مباحث علم کلام – مطلب سوم:  مشابهت مباحث قطع با مباحث علم اصول    ۱۴۰۱/۱۰/۲۶ نتیجه مطلب اول در مقدمه بحث از قطع عرض کردیم چند مطلب باید مورد رسیدگی قرار بگیرد. مطلب اول این بود که آیا قطع و مباحث آن در علم اصول داخل است یا خارج از علم اصول محسوب می‌شود؟ ادله دو دیدگاهِ داخل بودن و خارج بودن مباحث قطع از علم اصول را بیان کردیم، نتیجه این شد که در بین این دو دیدگاه با قطع نظر از معنای لغوی حجت، حق با محقق خراسانی است که این مبحث از مباحث علم اصول

جلسه ۵۵ – PDF جلسه پنجاه و پنجم توضیح عنوان و شمول آن نسبت به قطع- بررسی سه مطلب – مطلب اول: بررسی خروج مباحث قطع از علم اصول – ادله خروج – دلیل اول و بررسی آن  ۱۴۰۱/۱۰/۱۹     مقصد سادس: امارات معتبره شرعی یا عقلی محقق خراسانی از ابتدای کفایه تا اینجا درباره پنج مقصد بحث کردند. از مقاصد سیزده گانه‏ ای که ایشان در کفایه متعرض شدند، پنج مقصد اولیه به نوعی مربوط به مباحث الفاظ بود، ما طی سال‎های گذشته درباره این پنج مقصد به تفصیل بحث کردیم. توضیح عنوان و شمول آن نسبت به قطع عنوان مقصد ششم در کفایه امارات معتبره شرعی یا عقلی است. این بحث در برخی از کتب‎ با عناوین

جلسه ۵۴ – PDF جلسه پنجاه و چهارم  معنای لغوی و اصطلاحی مجمل – دیدگاه اول: تفاوت دو معنا – اقوال در معنای اصطلاحی – دیدگاه دوم: یکسانی دو معنا – حق در مسئله   ۱۴۰۱/۱۰/۱۸ معنای لغوی و اصطلاحی مجمل در مورد معنای مجمل یک اختلافی وجود دارد به این صورت که آیا بین معنای لغوی و اصطلاحی مجمل تفاوتی وجود دارد یا مجمل در اصطلاح، همان معنایی که در لغت برایش بیان شده، همان معنا را دارد؟ دو دیدگاه اینجا وجود دارد. ۱. یک دیدگاه این است که معنای لغوی و معنای اصطلاحی متفاوت هستند، مجمل در لغت یک معنایی دارد، اما در اصطلاح معنای دیگری برایش ذکر شده است. ۲. دیدگاه دیگر که برخی مثل محقق خویی به

جلسه ۵۲ – PDF جلسه پنجاه و دوم  پیشینه بحث – کلام محقق خراسانی – رسالةالحقوق – لزوم عبرت آموزی با چشم   ۱۴۰۱/۱۰/۱۴ پیشینه بحث مجمل و مبین بحث در مطلق و مقید به پایان رسید و نوبت به آخرین بحث از مباحث الفاظ یعنی مجمل و مبین رسید. محقق خراسانی در کفایه بسیار کوتاه به این مسئله پرداختند و البته این منحصر به محقق خراسانی نیست، شاید در کتب متأخرین خیلی کم به این مسئله پرداختند. قبلا در کتاب‎های اصولی مثل معالم و قوانین و برخی کتاب‎های اصولی دیگر با تفصیل بیشتری درباره مجمل و مبین بحث کردند و قبل‎تر از اینها کسانی که به نحو مبسوط به این موضوع پرداختند، سید مرتضی و شیخ طوسی هستند. آنها شاید

جلسه ۵۰ – PDF جلسه پنجاهم حمل مطلق بر مقید – بررسی حمل مطلق بر مقید در مستحبات–  ادله عدم حمل در مستحبات – دلیل اول و دوم و بررسی آنها – دلیل سوم ۱۴۰۱/۱۰/۱۲ بررسی حمل مطلق بر مقید در مستحبات آخرین بحثی که از مبحث مطلق و مقید باقی‎مانده، حمل مطلق بر مقید در مستحبات است. تا اینجا درباره حمل مطلق بر مقید در واجبات و شروط آن و اقسام و صوری که در آن حمل صورت می‎گیرد مطالبی را عرض کردیم. حال بحث این است که آیا این قاعده در مورد مستحبات نیز جاری می‎شود یا خیر؟ یعنی مثلا اگر دو دلیل به ما برسد یکی دال بر استحباب زیارت سید الشهداء به نحو مطلق و یک

جلسه ۴۹ – PDF جلسه چهل و نهم  حمل مطلق بر مقید – بررسی حمل در صور مختلف مطلق و مقید – دسته دوم:ذکر سبب –  صورت سوم – جریان حمل مطلق بر مقید در احکام وضعیه – شرح رساله الحقوق – حق چشم – نمونه‎هایی از نگاههای عبرت آموز  ۱۴۰۱/۰۹/۳۰ خلاصه جلسه گذشته بحث در دسته دوم از انواع مطلق و مقید بود. گفتیم گاهی در دلیل مطلق و مقید سبب ذکر می‎شود و گاهی سبب ذکر نمی‏شود. آنجایی که سبب ذکر می‎شود تارتا، سبب آنها واحد است و گاهی اختلاف در سبب دارند، این دو صورت را دیروز بیان کردیم. صورت سوم صورت سوم جایی است که سبب ذکر می‎شود ولی در یک دلیل سبب ذکرمی‎شود و در

جلسه ۴۴- PDF جلسه چهل و چهارم حمل مطلق بر مقید -بررسی ملاک‏های چهارگانه در حمل مطلق بر مقید – نظر برگزیده ۱۴۰۱/۰۹/۲۲ بررسی ملاک ‎های چهارگانه بحث در ملاک حمل مطلق بر مقید بود. انظار چهارگانه‎ای که در این رابطه ارائه شده را ذکر کردیم. نظر امام خمینی را نیز در این‎باره توضیح دادیم، چون آنچه ایشان در مناهج فرمودند کلی و مبهم و مجمل بود و نیازمند بسط و توضیح، بر همین اساس جلسه گذشته به توضیح این نظر و مبنا پرداختیم. اما در بین این آراء و انظار بالاخره باید دید حق در مسئله کدام است و ملاک حمل مطلق بر مقید چیست؟ از آنچه تا به حال گفتیم می‎توانیم استفاده کنیم و این مبانی و انظار

جلسه ۴۲ – PDF جلسه چهل و دوم  حمل مطلق بر مقید –  ادامه بررسی کلام محقق نایینی – اشکال سوم و چهارم – بررسی ملاک حمل مطلق بر مقید – ملاک‎های چهارگانه ۱۴۰۱/۰۹/۲۰ ادامه بررسی کلام محقق نائینی بحث در کلام محقق نایینی پیرامون حمل مطلق بر مقید بود. تفاوت نظر ایشان را در چند موضع با محقق خراسانی و نیز برخی اشتراکات نظر این دو محقق بزرگوار را ذکر کردیم. در مقام بررسی سخن محقق نایینی، هم مواضع اشتراک و هم مواضع افتراق را اجمالا مورد بررسی قرار دادیم. در مورد مواضعی که نظر این دو با هم مختلف است دو اشکال را مطرح کردیم. ایشان فرمود: ۱. حمل مطلق بر مقید تنها در دایره اطلاق بدلی واقع

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهلم حمل مطلق بر مقید –  مقایسه کلام محقق خراسانی با کلام محقق نایینی – موارد اشتراک و افتراق و بررسی آن   ۱۴۰۱/۰۹/۱۳   خلاصه جلسه گذشته در مسئله حمل مطلق بر مقید، عرض کردیم محقق نایینی ضمن بیان یک مقدمه فرمودند شرط حمل مطلق بر مقید تنافی بین دو دلیل است و تنافی در جایی است که ما تکلیف واحد داشته باشیم و پای دو تکلیف در کار نباشد. آنگاه به راههای وحدت تکلیف اشاره کردند و بعد از آن فرمودند وحدت تکلیف از خود دو دلیل و دو خطاب استفاده می‏شود و دلیل اصلی بر حمل مطلق بر مقید را همان مسئله قرینیت دانستند. ما مطلب ایشان را، هم مقدمه و هم اصل

جلسه ۳۵- PDF جلسه سی و پنجم حمل مطلق بر مقید –  کلام محقق خراسانی در وجه حمل مطلق بر مقید – شرط حمل مطلق بر مقید از نظر محقق خراسانی (تنافی) – مورد تنافی: وحدت حکم – چگونگی احراز وحدت حکم ۱۴۰۱/۰۹/۰۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در حمل مطلق بر مقید بود. عرض کردیم محقق خراسانی فرمودند مطلق و مقید متنافیین دو صورت دارند: صورت اول جایی است که مطلق و مقید مخالف باشند در سلب و ایجاب؛ این صورت مما لا خلاف فیه در اینکه مطلق حمل بر مقید می‎شود. صورت دوم جایی است که مطلق و مقید در سلب و ایجاب موافق باشند، این محل اختلاف واقع شده. مشهور در صورت دوم نیز مثل صورت اول، مطلق

جلسه ۳۴- PDF جلسه سی و چهارم حمل مطلق بر مقید –  کلام محقق خراسانی ۱۴۰۱/۰۹/۰۵       حمل مطلق بر مقید کلام محقق خراسانی یکی از بحث های مهم مطلق و مقید و چه بسا علم اصول در مباحث الفاظ، مسئله حمل مطلق بر مقید است. محقق خراسانی مسئله را اینچنین شروع کرده‎اند که مطلق و مقیدی که متنافی باشند دارای دو صورت است، منظور از متنافی یعنی به حسب ظاهر تنافی دارند و الا با دقت و تأمل این تنافی برطرف می‏شود، یک تنافی و تعارض بدوی دارند مثل عام و خاص، زیرا یکی می‏گوید همه علما را اکرام کن و دیگری می‏گوید این دسته از علما را اکرام نکن. پس مطلق و مقید که ظاهرا بین

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم الفاظ مطلق –۴. نکره – اقوال – بررسی اشکالات محقق خراسانی به کلام منسوب به مشهور    ۱۴۰۱/۰۸/۰۷ خلاصه جلسه گذشته آخرین بحثی که در الفاظ مطلق مطرح شد، این بود که آیا استعمال لفظ مطلق در هر یک از این الفاظ و مصادیق، به نحو حقیقت است یا مجاز؟ عرض کردیم محقق خراسانی مطلبی را فرمودند و آن را در اشکال به سخنی که به مشهور نسبت داده شده بیان کردند. به مشهور نسبت داده شده که مطلق عبارت است از طبیعت مقید به سریان و شمول بدلی. ایشان فرمودند: این سخن سه اشکال دارد: ۱. بر خلاف نظر لغویین است. ۲.لازمه‏اش این است که برخی از الفاظ مثل اسم جنس و نکره انشایی

جلسه ۱۳ – PDF جلسه سیزدهم  الفاظ مطلق – ۳. مفرد محلی باللام – بررسی قول دوم و سوم – حق در مسئله ۱۴۰۱/۰۸/۰۱ خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد مفرد محلی باللام اجمالا سه قول وجود دارد: ۱. قول مشهور؛ ۲. قول محقق خراسانی؛ ۳. قول محقق اصفهانی که نزدیک به مشهور است. بررسی قول دوم (محقق خراسانی) محقق خراسانی قائل شدند به اینکه «ال» در مفرد محلی باللام للتزئین است، «ال» زینت است و همانطوری که این «ال» بر سر اعلام شخصیه وارد می‏شود و زینت آن لفظ می‏شود در مورد مفرد محلی باللام نیز اینچنین است. این سخن محقق خراسانی مخدوش است و چند اشکال بر ایشان وارد است، البته محقق خراسانی این نتیجه را بعد

جلسه ۱۰ – PDF جلسه دهم الفاظ مطلق – ۲. علم جنس –بررسی پاسخ محقق حایری – قول سوم (امام خمینی) ۱۴۰۱/۰۷/۲۶ خلاصه جلسه گذشته بحث در علم جنس و موضوع له آن بود. عرض کردیم مشهور معتقدند علم جنس وضع شده برای ماهیت و طبیعت به قید تعین در ذهن، بر خلاف اسم جنس که وضع شده برای طبیعت به نحو لابشرط قسمی. محقق خراسانی دو اشکال به مشهور کردند و فرمودند: به واسطه این دو اشکال نمی‏توانیم موضوع له علم جنس را طبیعت و ماهیت به قید تعین در ذهن قرار دهیم بلکه لا فرق بین اسم الجنس و علم الجنس فی الموضوع له. هر دو برای طبیعت و ماهیت من حیث هی وضع شده‎اند. سپس یک شاهدی

جلسه پنجم – PDF جلسه پنجم  الفاظ مطلق – ۱. اسم جنس – اقوال درباره موضوع له اسم جنس – اعتبارات ماهیت ۱۴۰۱/۰۷/۱۹   بحث در برخی از الفاظی بود که به عنوان مصادیق مطلق در کتاب‎های اصولی از آنها سخن به میان آمده است. ۱. اسم جنس در مورد اسم جنس و اینکه موضوع له در اسم جنس چیست اختلاف واقع شده است: اقوال ۱. مشهور: اسم جنس وضع شده برای ماهیت لابشرط قسمی، یا به تعبیر دیگر طبیعتی که در آن عدم لحاظ چیزی، لحاظ شده است، طبیعت مقید به عدم قید، طبیعتی که در آن این مسئله لحاظ شده که مقید به هیچ قیدی نیست، عدم لحاظ شئ در آن لحاظ شده که از آن تعبیر می‏کنند

جلسه ۸۹ – PDF جلسه هشتاد و نهم  مسائل – مسئله هفتم: استثناء عقیب جمله متعدده – اقوال – کلام محقق خراسانی درمورد مقام اثبات  ۱۴۰۰/۱۲/۱۴ خلاصه جلسه گذشته بحث در امکان رجوع استثناء در جایی که به دنبال چند جمله ذکر شود، به همه آن جملات بود. در بحث از وقوع استثناء عقیب جملات متعدده ابتدائا سخن در این است که آیا چنین چیزی امکان دارد؟ یعنی استثناء می‏تواند به همه جملات ما قبل رجوع کند یا تنها باید به جمله اخیره رجوع کند؟ پس در مقام اول بحث در ثبوت و امکان رجوع به همه جملات است. مقام اثبات مربوط به ظهور این جمله است که آیا وقوع استثناء عقیب جملات متعدده ظهور در رجوع به اخیره دارد

جلسه ۸۸ – PDF جلسه هشتاد و هشتم  مسائل – مسئله هفتم: استثناء عقیب جمله متعدده – اقوال – کلام محقق خراسانی درباره مقام ثبوت ۱۴۰۰/۱۲/۰۹ خلاصه جلسه گذشته در مسئله هفتم از مسائل عام و خاص بحث در این بود که اگر استثنایی بعد از چند جمله واقع شود، ظهور در رجوع به جمله اخیره دارد یا به همه جملات رجوع می‎کند؟ ما موضوع بحث را در این مسئله منقح کردیم، معلوم شد که: اولا: بدیهی است موضوع در جایی قابل بررسی است که امکان رجوع به همه جملات باشد، اگر در یک موردی امکان رجوع به همه جملات نباشد قهرا جایی برای این بحث نیست و مثالش نیز بیان شد. ثانیا: ما در ظهور وقوع استثناء عقیب جمل

جلسه ۷۴ – PDF جلسه هفتاد و چهارم مسائل – مسئله چهارم: بررسی شمول خطابات شفاهیه نسبت به غائبین و معدومین – ثمره نزاع و بررسی آن ۱۴۰۰/۱۱/۱۱ ثمره نزاع و بررسی آن در مسئله چهارم که شمول خطابات نسبت به غائبین و معدومین مورد اختلاف است، محقق خراسانی دو ثمره برای این نزاع ذکر کردند و البته هر دو ثمره را مورد مناقشه قرار دادند. در ابتدای بحث اشاره کردیم که ممکن است به ذهن خطور کند که بحث ما مبنی بر اینکه آیا خطابات شامل معدومین و غائبین می‏شود یا خیر، چه ثمره عملیه‎ای دارد؟ چه فایده‏ای دارد که ما اثبات کنیم که خطابات شفاهی مثلا شامل غائبین و معدومین می‎شود؟ کلام محقق خراسانی محقق خراسانی در پایان