تفسیر

جلسه ۲۸ – PDF جلسه بیست و هشتم  آیه ۴۹- مفردات آیه: ۵. «یسومونکم» – بررسی احتمالات چهارگانه- ۶. «یستحیون» – ۷. «بلاء» ۱۴۰۱/۱۱/۲۵   خلاصه جلسه گذشته بحث در مفردات آیه ۴۹ سوره بقره بود؛ تا اینجا چند واژه توضیح داده شد، و إذ، نجیناکم، آل، فرعون، یسومونکم. در مورد یسومونکم چهار احتمال ذکر کردیم؛ احتمال اول اینکه یسومونکم از ماده سَوم به معنای قرار دادن چیزی در معرض چیز دیگر است؛ بر این اساس گفتیم معنای آیه این می‌شود که آل فرعون یجعلون بنی اسرائیل فی معرض سوء العذاب یا به تعبیر دقیق‌تر یجعلون سوء العذاب فی معرض بنی‌اسرائیل. احتمال دوم این بود که به معنای تکلیف و تحمیل باشد، یعنی آل فرعون سوء العذاب را بر بنی‌اسرائیل

جلسه ۲۷ – PDF جلسه بیست و هفتم  آیه ۴۹ – مفردات آیه: ۳. «آل» – ۴. «فرعون» – ۵. «یسومونکم»  ۱۴۰۱/۱۱/۱۸   خلاصه جلسه گذشته در آیه ۴۹ بعد از بیان اجمالی معنای آیه و توضیح ارتباط این آیه با آیات قبل و بعد، رسیدیم به شرح مفردات که رسم مألوف ما در تفسیر آیات است. دو سه واژه را شرح دادیم. واژه آل از نظر ریشه لغوی توضیح داده شد و گفتیم برخی از مفسران اهل‌سنت مثل آلوسی و قرطبی خصوصیاتی را برای آل ذکر کرده‌اند ولی قرطبی از آن ویژگی‌ها یک نتیجه‌ای گرفته و آن این است که آل رسول(ص) کسانی هستند که تابع آن حضرت باشند، چه معاصر باشند و چه نباشند، چه قرابت نسبی داشته

جلسه ۲۶ – PDF جلسه بیست و ششم آیه ۴۹- توضیح اجمالی آیه- ارتباط آیه با آیات قبل و بعد- مفردات آیه:۱. «واذ»-۲. «نجیناکم». ۳.«آل»  ۱۴۰۱/۱۱/۱۱   آیه ۴۹: «وَإِذْ نَجَّيْنَاكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ وَفِي ذَلِكُمْ بَلَاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ». طبق معمول توضیح اجمالیِ کلی از این آیه ارائه می‌دهیم و سپس به ارتباط این آیه با آیات قبل و بعد اشاره می‌کنیم، آنگاه مفردات این آیه چنانچه نیازمند توضیح باشد را بیان خواهیم کرد و بعد از آن به سراغ تفسیر بخش‌های مختلف آیه خواهیم رفت. توضیح اجمالی آیه می‌فرماید: و زمانی را به یاد آورید که خداوند تبارک و تعالی شما را از آل فرعون رهایی بخشید؛ آنها که شما را

جلسه ۲۵ – PDF جلسه بیست و پنجم  آیه ۴۸- بخش پنجم: «و لا هم ینصرون» – آیات دال بر عدم فریاد رس – نفی مطلق سه امر    ۱۴۰۱/۱۱/۱۰       بخش پنجم: «و لا هم ینصرون» بخش پنجم و آخرین بخش از آیه ۴۸ سوره بقره، این عبارت و این جمله است: «وَلَا هُمْ يُنْصَرُونَ»؛ چهارمین مطلبی که به عنوان ویژگی‌ها و خصائص روز قیامت برمی‌شمارد این است که هیچ ناصر و کمک‌کار و مساعدی در آن روز وجود ندارد؛ آنها یاری نمی‌شوند. آیه این بود: «وَاتَّقُوا يَوْمًا لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا يُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ يُنْصَرُونَ». البته از حیث تقدیم و تأخیر در بین این موارد چهارگانه بعضاً

جلسه ۲۴ – PDF جلسه بیست و چهارم  آیه ۴۸ – بخش چهارم – آیات دال بر عدم اخذ فداء در قیامت   ۱۴۰۱/۱۱/۰۴     خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم بخش چهارم آیه ۴۸، یعنی «وَ لا يُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ‏» بر این مطلب دلالت می‌کند که در روز قیامت برخلاف مناسبات جاری در دنیا که در آن عقاب و مجازات و کیفر با فداء جابجا می‌شود، با عوض و جریمه مالی و امثال آن از بین می‌رود یا تخفیف پیدا می‌کند، آنجا چنین اتفاقی نمی‌افتد و عدل و عوض و معادلی برای عقاب و عذاب و مجازات پذیرفته نمی‌شود. جلسه گذشته به فرق بین عدل و شفاعت اشاره کردیم؛ گفتیم شفاعت باعث می‌شود عذاب به صورت مجانی ساقط شود، اما

جلسه ۲۳ – PDF جلسه بیست و سوم آیه ۴۸- بخش سوم –  بررسی خروج منکر شفاعت از دین و مذهب – بخش چهارم: «و لایؤخذ منها عدل»    ۱۴۰۱/۱۱/۰۳ بررسی خروج منکر شفاعت از دین و مذهب بحثی که از بخش سوم آیه ۴۸ باقی مانده، مربوط به این پرسش است که اگر کسی شفاعت را انکار کند، آیا این باعث خروج از دین یا مذهب می‌شود یا خیر؟ این یک سؤال مهمی است؛ مسأله شفاعت از مسائل بسیار مهم و از معتقدات مسلمانان است. فرض کنید کسی منکر شفاعت شد، آیا انکار شفاعت خدای نکرده موجب ارتداد یا خروج از دین یا خروج از مذهب می‌شود یا خیر؟ ۱. خروج از دین در اینکه اعتقاد و باور به شفاعت

جلسه ۲۲ – PDF جلسه بیست و دوم  آیه ۴۸- بخش سوم –  روایات دال بر شفاعت انبیاء و اوصیاء، حضرت زهرا(س) مؤمنین، علما و شهدا  ۱۴۰۱/۱۰/۲۷   خلاصه جلسه گذشته عرض کردیم در مورد شفاعت کنندگان همانطور که از آیات استفاده می‌شود، اصناف مختلفی می‌توانند شفاعت کنند، در روایات هم بر این مطلب تأکید شده و کسانی را که شفیع محسوب می‌شوند، به صراحت ذکر کرده است. روایاتی مبنی بر اینکه پیامبر گرامی اسلام(ص)، امیرمؤمنان و ائمه معصومین(ع) می‌توانند در روز قیامت شفاعت کنند، در جلسه گذشته بیان کردیم. ۴. انبیاء و اوصیاء در برخی روایات دایره شفعاء به همه انبیاء و اوصیاء و بلکه مؤمنین توسعه پیدا کرده است. ۱. در روایتی که از پیامبر(ص) نقل شده، می‌فرماید:

جلسه ۲۱ – PDF جلسه بیست و یکم  آیه ۴۸- بخش سوم –  روایات دال بر شفاعت پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع)           ۱۴۰۱/۱۰/۲۶   خلاصه جلسه گذشته عرض شد براساس روایات، کسانی که مشمول شفاعت قرار می‌گیرند، اهل کبائر از شیعیان و غیرشیعیان و حتی پیروان توحید ـ ولو از ادیان دیگر ـ هستند. ولی گفتیم اگر بخواهد شفاعت شامل غیرشیعیان شود، شروط و اموری باید وجود داشته باشد. اینکه مثلاً اهل ظلم و به خصوص ظلم بر امیرالمؤمنین(ع) و ذریه پیامبر(ص) نباشند. ظلم از مواردی است که مخصوصاً در اینجا اگر نسبت به ذریه رسول خدا(ص) به معنای عام صورت گرفته باشد، مانع از شمول شفاعت است. البته شروط ایجابی هم بعضاً دخیل است در شمول شفاعت نسبت به

جلسه ۲۰ – PDF جلسه بیستم  آیه ۴۸- بخش سوم – بررسی شمول شفاعت نسبت به غیر شیعیان روایت اول، دوم، سوم و چهارم    ۱۴۰۱/۱۰/۲۰   خلاصه جلسه گذشته بحث در روایات بود و عرض کردیم در مورد مطالبی که پیرامون بخش سوم آیه ۴۸ تا اینجا ارائه شد، روایاتی هم به عنوان مؤید قابل ذکر است. در مورد اینکه شفاعت شامل اهل کبائر می‌شود و مشرکین و ظالمین را پوشش نمی‌دهد، روایاتی وارد شده که در جلسه گذشته اشاره‌ کردیم. اینها مربوط به شفاعت شوندگان است. بررسی شمول شفاعت نسبت به غیرشیعیان اما برخی از صنوف دیگر هم در این روایات ذکر شده که اینها هم مشمول شفاعت نیستند؛ یعنی یک عده‌ای مشمول شفاعت هستند، همین اهل کبائر

جلسه ۱۹ – PDF جلسه نوزدهم آیه ۴۸- بخش سوم –  روایات دال بر شمول شفاعت نسبت به اهل کبائر – روایت اول و دوم ۱۴۰۱/۱۰/۱۹     روایات دال بر شمول شفاعت نسبت به اهل کبائر در مورد بخش سوم آیه ۴۸ که فرمود: «وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ»، به تفصیل توضیح دادیم و تفسیر این بخش از آیه را بیان کردیم. شبهات شفاعت، شفاعت کنندگان و شفاعت شوندگان را اجمالاً توضیح دادیم. لازم است برخی روایات که مؤید مطالب گفته شده در گذشته است، هم در مورد شفاعت کنندگان و هم در مورد شفاعت شوندگان نقل شود. در مورد شفاعت شوندگان عرض کردیم مقتضای آیات این است که اهل کبائر از امت پیامبر(ص) مشمول شفاعت قرار ‌‌گیرند، خلافاً لبعض

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هجدهم آیه ۴۸ – بخش سوم – ۲. شفاعت کنندگان در دنیا و آخرت ۳. شفاعت کنندگان خاص آخرت    ۱۴۰۱/۰۹/۲۹           ادامه بحث از شفاعت کنندگان در دنیا و آخرت به بعضی از امور و کسانی که هم در دنیا و هم در آخرت شفاعت‌کننده محسوب می‌شوند اشاره کردیم؛ قرآن طبق بعضی از انظار و آراء شفاعت‌کننده است هم در دنیا و هم در آخرت؛ ملائکه و فرشتگان هم در دنیا و هم در آخرت به استناد آیات و روایات ثابت شد که می‌توانند شفاعت کنند. انبیاء و به ویژه نبی مکرم اسلام(ص) شفاعت‌کننده در دنیا و آخرت هستند. ۴. مؤمنان از جمله کسانی که هم در دنیا و هم در

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم آیه ۴۸ – بخش سوم – شفاعت کنندگان در دنیا و آخرت ۱۴۰۱/۰۹/۲۸ دسته دوم: شفاعت کنندگان در دنیا و آخرت عرض کردیم شفاعت تشریعی مربوط به مسلمانان توسط یک گروه یا افرادی یا اشخاصی فقط در این دنیا و توسط برخی هم در دنیا و هم در آخرت صورت می‌گیرد؛ یعنی بعضی امور فقط در دنیا شفیع محسوب می‌شوند، ایمان، عمل صالح، توبه، قرآن بنابر بعضی از انظار فقط در دنیا شفاعت می‌کند. اما بعضی از امور و اشخاص هم هستند که هم در دنیا و هم در آخرت شفاعت می‌کنند. ۱. قرآن در مورد قرآن که عرض کردیم اختلاف است، برخی معتقدند که قرآن هم در دنیا و هم در آخرت شفاعت

جلسه ۱۶ – PDF جلسه شانزدهم  آیه ۴۸- بخش سوم – یک اشکال و پاسخ آن – شفاعت کنندگان خاص دنیا   ۱۴۰۱/۰۹/۲۲ اشکال در ادامه بحث گذشته یک اشکالی مطرح است که این اشکال را هم باید پاسخ دهیم. عرض کردیم مسأله شفاعت صرفاً برای رفع عذاب و عقاب و منحصر در اهل معاصی کبیره نیست، بلکه برای جذب کمال و ازدیاد ثواب هم می‌تواند مؤثر باشد. اشکالی که اینجا مطرح است، این است که اگر ما شفاعت را شامل ازدیاد ثواب و بالا بردن منفعت‌های اخروی و ازدیاد کمال بدانیم، پس باید بگوییم در هر موردی که ما از خداوند برای ولیّی از اولیاء خدا یا نبیّی از انبیاء خدا طلب کرامت بیشتر، کمال بیشتر، علوّ مرتبه می‌کنیم، پس

جلسه ۱۵ – PDF جلسه پانزدهم  آیه ۴۸ – بخش سوم – کلام شیخ طوسی و بررسی آن معنای «من ارتضی»                             ۱۴۰۱/۰۹/۲۱ خلاصه جلسه گذشته در بحث از بخش دوم آیه ۴۸ سوره بقره، عرض کردیم برخی اساس شفاعت را منکر شده‌اند که شبهات آنها را به همراه پاسخ ذکر کردیم؛ برخی ضمن پذیرش اصل شفاعت، آن را صرفاً برای جذب کمال و ازدیاد منافع و ثواب دانسته‌اند و شمول آن را نسبت به گناهان کبیره و اهل معاصی کبیره انکار کرده‌اند؛ ادله اینها هم ذکر شد و مورد بررسی قرار گرفت. به علاوه، ادله شمول شفاعت نسبت به اهل معاصی هم بیان گردید فی الجمله. در

جلسه ۴۰ – PDF جلسه چهلم  آیه ۴۵ _ بخش اول:«استعینوا بالصبر و الصلاۀ» _ مطلب ششم _ فضایل اخلاقی _ مطلب هشتم: وجه تقدم صبر بر نماز ۱۴۰۰/۱۱/۰۵ ادامه مطلب ششم در بخش اول آیه ۴۵ شش مطلب را بیان کردیم. در مطلب ششم بحث در این بود که معنای صبر چیست. در این رابطه شش وجه و احتمال ذکر شد. اگر بخواهیم حق مطلب را بیان کنیم بگونه ای که برخی از این وجوه و احتمالات نفی نشوند، می‌توانیم بگوییم صبر در اینجا به همان معنای متفاهم عرفی خودش استعمال شده. یعنی یک فضیلت اخلاقی که به سبب آن انسان امور ناخوشایند را تحمل می‌کند. این ناخوشایندی گاهی به خاطر سختی اطاعت است، گاهی به خاطر مشقت ترک