حقوق معنوی

جلسه ۱۸ – PDF جلسه هیجدهم مقدمات – مقدمه هفتم: موضوع مالکیت فکری – جمع‌بندی بحث تا اینجا – لزوم بازخوانی فضایل فاطمه زهرا(س) در عصر حاضر                                      ۱۴۰۴/۰۸/۲۸ جمع‌بندی بحث تا اینجا بحث ما در مقدمه هفتم از مقدمات مربوط به مالکیت معنوی یا فکری است؛ در مقدمه هفتم سخن در این است که موضوع این مالکیت چیست. برای اینکه این مطلب روشن شود و این مقدمه نتیجه بدهد، عرض کردیم مطالبی را باید توضیح دهیم؛ تاکنون سه مطلب بیان شد. دقت بفرمایید، این یک جمع‌بندی از مقدمه هفتم است برای اینکه بتوانیم یک نتیجه مطلوب بگیریم. مطلب اول: درباره ماهیت مالکیت

جلسه ۱۷ – PDF جلسه هفدهم مقدمات – مقدمه هفتم: موضوع مالکیت فکری – مطلب سوم: تفاوت حق و ملک – دو دیدگاه کلی – دیدگاه اول: تفاوت ماهوی – دیدگاه دوم: عدم تفاوت ماهوی – مبنای اول، دوم و سوم – مالکیت معنوی؛ حق یا ملک؟ ۱۴۰۴/۰۸/۲۷                         مطلب سوم: تفاوت حق و ملک عرض کردیم برای اینکه موضوع مالکیت معنوی یا فکری معلوم شود، لازم است مطالبی را به عنوان مقدمه ذکر کنیم. مطلب اول درباره حق بود؛ مطلب دوم درباره ملک و ملکیت بود؛ به صورت اجمالی نکاتی را درباره این دو مقوله ذکر کردیم. مطلب سوم درباره تفاوت بین حق و ملک است؛ اینکه حق

این جلسه به تعریف «مالکیت معنوی» اختصاص داشت که با چالش‌های تعریف به دلیل تنوع مصادیق (مانند اختراعات و آثار هنری) و ابعاد مختلف (اقتصادی و اخلاقی) روبرو است. در نهایت، مالکیت معنوی به‌عنوان حقوق و اختیارات شخص نسبت به آفرینش‌های غیرمادی و عمدتاً محصول فکر خود (مانند نرم‌افزار یا یک اثر هنری) تعریف شد که به او امکان بهره‌برداری مادی و معنوی از آن را می‌دهد.

این متن به بحث درباره «مالکیت معنوی» به عنوان موضوع اصلی می‌پردازد و به بررسی تعابیر جایگزین مانند «مالکیت فکری» و «حقوق معنوی» می‌پردازد. در نهایت، عنوان «مالکیت معنوی» به دلیل عام‌تر بودن و شمول مصادیقی که لزوماً زاییده فکر نیستند (مانند سرقفلی) اما غیرمادی هستند، به عنوان عنوان برگزیده انتخاب می‌شود. همچنین متن به اختلاف نظر درباره منشأ این حقوق اشاره می‌کند که آیا ناشی از «کار» مبتکر است یا «شخصیت» او، و به تبع آن، به اختلاف نظرها در مورد مشروعیت و وجود چنین حقی در میان فقها و حقوقدانان اشاره می‌کند.

سوال: با سلام و تحیت می خواستم درباره حکم وضعی و تکلیفی تضییع حق در مالکیت معنوی، نظرتان را جویا شوم. با سپاس فراوان پاسخ: اگرچه در گذشته مسئلة مالکیت معنوی مطرح نبوده و بر همین اساس فقهای پیشین حتی مثل امام خمینی(ره) این حق را به رسمیت نشناخته و حکم تکلیفی حرمت و وضعی ضمان دربارة آن نداشتند ولی از آنجا که امروزه این مسئله یکی از حقوقی است که در عرف به رسمیت شناخته شده و آثاری بر آن مترتب است به نظر می رسد از نظر تکلیفی تجاوز به این حق معنوی حرام است و از نظر وضعی هم می توان گفت فی الجمله شخصی که این حق را نادیده بگیرد ضامن است ولی در اطلاق ضمان